Дербес компьютердің архитектурасын түсіндірудегі ерекшеліктер Құрылғылардың ақпараттық өзара байланысты жалпы көпсымды магистраль (шина) арқылы; ішкі құрылғы магистральға бақылаушы арқылы (үшбұрыш үлгісінде) жүзеге асырылады. 11.2-суретіндегі бейне ақпараттық өзара қағидалар ДК үшін осылай болатындығына көреміз. Осылайша, екі схема бірін-бірі толықтырады.
ДК негізгі құрылғысы микропроцессор (МП) деп айтуға болады. Бұл машинаның миы. Бірінші кезекте, МП мүмкіндіктерін компьютердің түгел мүкіндіктерін анықтайды. ЭЕМ қолданушылары ЭЕМ-нің ең басты қасиеті болып оның жылдам орындауында т.с.с. ақпаратты өңдеудегі жылдамдығында болып табылады. ЭЕМ-нің бірінші буыны үшін компьютердің операцияны орындаудағы жылдамдығы бір секунд болып қабылданған. Ол кезде компьютерлерді ең бастысы математикалық есептеу үшін, содан кейін арифметикалық және логикалық опреацияларды орындау үшін қолданылды. Мұндай жылдамдықтарды сипаттау математикалық есептерді шешудегі уақыт деп болжамдады. Қазіргі кездегі компьютерлерде әртүрлі типті септерді шешуде ақпаратты өңдеудің түрлері көбірек. Бірлік «опер./с» қазір қолданылмайды. Компьютердің жұмыс істеу жылдамдығы оның барлық ретінің сипатына байланысты. Ең қажетті процессордың екі сипаты тактілік жиілігі және разрядтылығы болады. Тактілік жиілік метрондық соққы жиілігі аналогиясында, берілген темп музыканлық туынды қолданылады. Айталық, бұл музыкалық аналогін күшейтуге болады, бір туындыны орындайтын әртүрлі компьютердің құрылғысында музыканттардың ансамблі сияқты. Мұндағы өзіндік паритуарсы бағдарлама, ал тактілі жиілік генераторы берілген тепмтің орындалуы. Ол тез «тоқтатқан» сайын, есепті шешуде компьютер сол құрлым тезірек жұмыс істейді.
Процессордың разрядтылығы – бұл өлшем процессор бір операциялық өңдеудегі сол ақпараттың мөлшері.
Қазіргі кездегі компьютер 32 дәне 64–разрядты процессор жиі қолданылады. Разрядтылығы оның жылдамдығына әсер етеді, разрядтылығы үлкен болған сайын, бір бірлік процессорда өңдейтін ақпараттың көлемін үлкен болады. ДК-дің архитектура әртүрлі типіне байланысты өзіндік ерекшеліктері болады. Мысалы: IBM PC микропроцессор және сыртқы жадының арасында жалпы шина маңында түзу сызықты байланыс бар. Микропроцессор мен пернетақта екеуі бөлек каналға жалғанған. 11.2-. суреттегі схема жалпы сипаттамасы. Қосымша ақпарат жөнінде оқытушы қосымша әдебиеттерді пайдаланып мектептегі ДК моделі архиектурасының ерекшеліктерін мысалы: Техникалық жиындарды «балалардың басына бірден құюға» болмайды, шегін сақтау қажет. Мұндай ақпараттарды бірден беруге болмайды, барлық курсқа аз бөліктен беру қажет.
Дербес компьютердің видеожүйесі оқулықта компьютерлік графикалық техникалық құралдарының жұмыс істеу қағидалары мен құрылымдары сипатталған. Студенттер есіне алған компьютердің құрылғысымен танысқан кезде, ДК сыртқы құрылғысын арнайы бақылаушы басқаратын естеріне салу керек. Графикалық бейнені негізгі шығару құрылғысы дисплей болып табылады. Дисплейдің жұмысын видеобақылаушы басқарады. Бұл құрылғыны белгілеу үшін тағы да басқа термин қолдануға болады – видеоадаптер; ДК құрылғысының жиынында тағы да видеокарта деп атауға болады.
Дисплей құрылғысының негізгі берілуі, студенттер бұл материалдарды білу; дискретті (пиксель) экранның құрылымы; пикселдің торы (қарапайым); қарапйым электрондық сәулемен сканирлеу; сканирлеудің жиілігі; түрлі-түсті монитор үш түсті құрылым. Берілген материал физикалық түсінігімен оқшауланады: электрондық сәуле люминесценция, үш базалық түстің араласуы. Бұл түсінік электроника және физикалық оптика маңайында, тағы да таныс емес оқушыларға физика курсында қатысты. Бұл танысқанымыз архитектура деңгейіне, техникалық реализация сұрақтарын оқытады, функциональдық сипат береді. Осы көзқараспен видеобақылаушылар екі бөліктен тұрады: видеожады және дисплейді процессор. Экранда бейне алудағы процесс құрылғылардың ролі туралы оқушыларға айта кету керек. Негізгі әмбебаптылық ЭЕМ үшін қағидалары компьютер ақпаратпен жұмыс істейді, жадыда екілік түрде сақталатын қорытындылайды. Бұдан шығатыны экрандағы бейнесі – ЭЕМ жадысында ақпаратты кескіндеу – видеоақпарат. Бастапқы видеоақпарат оперативті жадыда (графикалық файлда ашу, графикалық редакторда сурет салуды) реттейді. Экранға шығу виедоақпараттық бақылаушы мониторға тасымалдау нәтижесінде болады: ақпарат видеожадыда жазылады да дисплейдің процессордың үздіксіз жұмысы; монитордың жұмысын басқара отырып бірденен экранда орындайды. Осылайша видеожады ОЕСҚ және дисплей арасындағы жалпылама буфер «Картинка» ауыстырғанда экранда мазмұнды видеожадының жалғасы болып табылады. Оқушыларға экранға шығару жүйесі бірдей жұмыс істейтінін ақпараттың қандай түрінің шығарылуына тәуелді емес; мәтін бе, қозғалмайтын сурет немесе анимация екіндігін түсінікті айту керек.