Э л еум еттж таным теориясы

Э л еум еттж таным теориясы
Рефлекс.
Рефлекс теориясын дамытушылар елiктеудi ассоциациямен байланыстыра 
отырып тYсiндiредi. Хамфридщ (1921) пiкiрiнше, елштеу дегенiмiз - эр жауап келес 
жауап Yшiн тiтiркендiргiш рeлiн аткаратын циркулярлык реакциянын 6ip тYрi. Бала 
6ip жеpi ауырганда (тiтipкендipгiш) жылай бастайды (жауап). Бала е з ш н жылап отыр- 
ганын естидi (есту аркылы тiтipкендipу), ал бул онын жылауды жалгастыра беpуiне 
тYpткi болады. Кайталау аркылы кiшкентай рефлекс бeлiктеpi кYPделi жауап тiзбегiне 
айналады.
Скиннеpдiн (1953) оперантты шарттылык теориясы елiктеудi жалпыланган жауап 
(3-тарау) решнде кабылдайды. Yш денгейлi байланысты 
Д
^
Ж
^
БЖ)
еске тYсipсек, 
модельге сай эрекет -
Д
(дискриминативт тiтipкендipгiш). Бакылаушы тура сондай 
жауап берш (Ж), бекiтуге 
(БЖ)
кол жетшзгенде елiктеу пайда болады. Бул байланыс 
бала туа салысымен калыптасады. Мысалы, ата-ана бip дыбыс шыгарады («дада»), 
бала оны кайталайды, сол кезде ата-ана тарапынан бекiту (кулу, кушактау) орын ала- 
ды. Елiктеу орын алганнан кейiн оны ауыспалы кестеге сай калыптастыруга болады. 
Yлгiлеp дискриминативт тiтipкендipгiш кызметш аткарып турган кезде балалар улп- 
леpдiн (мысалы, ата-ана, достар) эрекетш кайталай беpедi.
Бул кезкарастын кемшiлiгi - адам e3i жасай алатын эрекетп гана кайталайды. 
Шындыгында, кептеген зерттеу нэтижелеpi керсетш отыргандай, мiнез-кулыктын 
басым бeлiгiн бакылаулар аркылы игеруге болады (Rosenthal & Zimmerman, 1978). 
Осыган байланысты тагы бip кемшiлiк орын алган елiктеудi бешту кажеттiлiгiмен 
байланысты. Бандуранын зеpттеулеpi Yлгiлеpге немесе бакылаушыга бекiту болмаган 
жагдайда бакылаушылар Yлгiлеpден Yйpенетiнiн керсетш отыр (Bandura, 1986). Беш- 
ту жана бiлiмнен гepi, окушылардын бурынгы бiлiмiне эсер етедi.
Инструменталды мш ез-цульщ
Миллер мен Доллард (1941) е л ^ е у д щ келiсiлген 
мшез-кулык 
(matched-dependent behavior)
деп аталатын жан-жакты карастырылган 
теориясын ойлап тапты. Бул теория бойынша е л ^ е у дегенiмiз - инструменталдык 
тургыдан уйренген мiнез-кулык, себебi ол бекiтуге бастайды. Келюшген мiнез-кулык 
модельге сай келедк модельдiн эрекетше тэуелдi жэне сол аркылы аныкталады.
Миллер мен Доллард имитатоp/елiктеушi мiнез-кулык Yлгiлеpiне байкап керу 
жэне кателесу кезкарасы тургысынан жауап бередг Алайда бipте-бipте, ол дурыс 
жауап беpедi жэне бекиуге кол жетшзедг
Елiктеудi уйренген инструменталды мшез-кулык деп карастыратын бул кон- 
цепцияньщ артыкшылыктары болганымен, кемшiлiгi де жок емес. Баска да тарихи 
кезкарастар сиякты, бул теория бiлiм алу - елiктеу аркылы iске аспайды, кеpiсiнше, 
елiктеу - бiлiм алудын нэтижесi деп есептейдi. Сондыктан елштеу, кешiгiп елiктеу 
(ягни имитаторлар улп эpекеттi iске асырган сон, бipаз уакыттан кейiн жауап бере­
ди жэне елiктеу бекiтiлмеген жагдайда б ш м алуды тYсiндipе алмайды (Bandura & 
Walters, 1963). Бул бipжакты кезкарас Yлгiлеpге сай келетш жауаптардын тш мдш гш е 
шек келтipедi.

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: