4 -Т А Р А У
YHpeHeiim жешнде айткан болатын. Алайда элеуметпк танымдык теория бул процес-
Ti баскаша тYсiндipeдi. Скиннер (1953) таным мшез-кулыктын езгеруше катысканы-
мен, оган эсер eтпeйдi деп санайды (3-тарау). Рeфлeкстiк теориялар
таным эрекетп
ныгайтады деп есептесе, элеуметпк танымдык теория эрекет нэтижeлepi акпарат пен
мотивация ^ 3 i репнде кызмет ететшш айтады. Нэтижелер немесе салдарлар адам-
дарга олардын эрекепнщ дурыс немесе бурыстыгы жайлы акпарат бepeдi. Тапсырма-
ны жаксы орындайтын немесе мактау алган адамдар ездepiнiн дурыс жасаганын ту-
сiнeдi. Адамдар кателессе немесе жазаланса, олар ездepiнiн кандай да бip iстi дурыс
жасамаганын бiлeдi жэне мэсeлeнi шешуге тырысады. Салдар да адамдарды ынталан-
дырады. Адамдар ездepi жогары багалайтын жэне он нэтижеге жeткiзeдi деп сeнeтiн
мшез-кульщты Yйpeнугe
талпынады, ал жазага душар eтeтiн эpeкeттi уйренуден бас
тартады. Демек, окытуга салдар емес, адамнын танымы эсер eтeдi.
Адамдар б ш м алу барысында ашык эрекетке бармай-ак, бiлiмнiн кепшiлiгiн иге-
peдi. Мундай окытудын тYpiнe ездepiмeн бipгe жYpгeн адамдарды бакылау немесе
тындау аркылы, сондай-ак символикалык немесе адамнан баска п р ш ш к иeлepiн (мы-
салы, сейлейтш жануарлар, мультфильм кeйiпкepлepi) бакылау аркылы жэне элек-
трондык (мысалы,
теледидар, компьютер, DVD), баспа (мысалы, штаптар, журнал-
дар) аркылы бiлiм алуды жаткызуга болады. Бакылай отырып б ш м алу окыту про-
цeсiн жеделдетедг Сондай-ак мундай тэсiлдep адамды
жагымсыз салдарды бастан
кешуден сактайды. Улы жыланнын шагып алуын бастан еткермей-ак, баскалардан
Yйpeну, кiтап оку, фильмдер керу аркылы онын адам Yшiн кауiптi eкeнiн бiлe аламыз.
КYpдeлi дагдыларды Yйpeну эдетте бакылау жэне эрекет етумен катар iскe асады
(Schunk, 2012). Окушылар Yлгiлepдi бакылайды, дагдыларды тYсiнeдi,
кеpeдi жэне
жаттыгады. Бул жагдайды такырыптын басында сез етшген, жаттыктырушы Мартин-
нiн Доннеттага тYсiндipуi мен кеpсeтуiнeн жэне Доннеттанын бакылауы мен жатты-
гуынан байкауга болады. Окушылар эдетте бакылаулар аркылы кYPдeлi дагдыларды
Yйpeнe алады. МуFалiмдep мен жаттыктырушылар тэжipибe аркылы окушылардын
дагдыларын жeтiлдipугe кемeктeсeдi. Эрекет ете отырып б ш м
алу сиякты, баскалар-
ды бакылау аркылы бiлiм алу бакылаушыларга акпарат бepeдi жэне оларды ынталан-
дырады. Бакылаушылар сэтсiздiктeн геpi жeтiстiккe экeлeтiн мiнeз-кулыктаpды уйре-
нуге бeйiм. Yлгi мшез-кулык пайдалы деп таныган жагдайда, адамдар оларды байкап
кеpiп, оларга саналы тYpдe жаттыга бастайды.
Достарыңызбен бөлісу: 
