Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd

4 -Т А Р А У
тэсшдер жайлы эцпмелеп бередг Н епзп эрекеттерге - максат коя бту, эрекеттерден 
кутетш нэтижелерд1 талкылау, максатка катысты жетютакп багалау, ойды, эмоцияны 
жэне эрекеттг ез бетгнше реттеу жатады. Бандуранын (1986) тус1ндару1 бойынша:
«0леуметпк танымдык теорияныц тагы б1р ерекшелш оныц ез1нд1к баскару кезш- 
де аткаратын басты рел1мен байланысты. Адамдар баскалардыц кецшнен шыгу 
ушш эрекет етпейдг Олардыц эрекеттершщ кепшшпне ез эрекеттерше деген ш ш
стандарттары мен ездерш баскарушы реакциялары туртш болады. Жеке тулгалык 
стандарттар кабылданганнан кешн, эрекеттер мен оларды аныктайтын стандарттар 
арасындагы айырмашылыктар мшез-кулыкка эсер ететш езшдак багалау реакциясы- 
ньщ белсендшпн арттырады. Сондыктан эрекет баска да детерминанттармен коса, 
ездтнен пайда болган эсерлерд1 де камтиды» (Bandura, 1986, p. 20).
0леуметпк танымдык теория окыту мен мшез-кулыктын кершю беру1 туралы 
болжам жасайды (Schunk, 2012). Бул болжамдар: адамдар, мшез-кулык жэне корша- 
ган ортанын езара эрекет!, бакылай отырып б ш м алу мен эрекет ету аркылы бш м
алу (бш м нщ юке асуы), окыту мен эрекет ету, ез1ндш баскару сиякты мэселелерд1 
камтиды.
0зара эрекеттесу
Бандура (1982a, 1986, 2001) адамнын мшез-кулкын ушжакты, ягни мшез-кулык, 
сырткы факторлар, таным сиякты тулгалык факторлардын езара эрекеттесу1 ретгнде 
карастырды (4.1-сызба). взара эрекеттесетш осы детерминанттарды 
взтдж тшмд1-
лж,
ягни тулганын мшез-кулыкты белгш б1р денгейде уйренуше кажетп эрекеттер- 
д1 уйымдастырып, юке асыра бшу кабшетше деген сешм1 аркылы керсетуге болады 
(Bandura, 1982b, 1986, 1997). Зерттеушшер ез1нд1к тш м дш к (тулгалык фактор) пен 
мшез-кулыктын езара эрекеттесуше байланысты, тапсырманы тандау, табандылык, 
куш-жюер жумсау, дагдыны игеру сиякты жетютгкке жету ушш ез1нд1к тш м дш к ка­
жетп мшез-кулыкка (тулга ^ мшез-кулык (person ^ behavior) эсер етед1 деп есеп- 
тейд1 (Schunk, 2012; Schunk & Pajares, 2009). Доннеттанын ез1ндш тш м дш п н щ темен 
болуы жарыстар кез1нде колын дурыс пайдаланбауына душар еткенш еске тушрщз. 
в з кезепнде, окушылардын эрекеттер1 олардын ез1нд1к тш м дш гш арттырады. Оку- 
шылар тапсырманы орындау барысында ездерш н б ш м алу (мысалы, тапсырманы 
орындау, курс жумысынын б1р бел1мш аяктау) максатына карай жакындаганын бай- 
кайды. Мундай жетюпктер окушыларды ездер1нщ жаксы нэтиже керсете алатынына 
сенд1рш, эр1 карай да жалгастырып оку ушш ез1ндш тш м дш гш (мшез-кулык ^ тул­
га) арттырады.
Б ш м алуда киналатын окушыларга жасалган зерттеулер ез1ндш тш м дш к пен 
сырткы факторлардын езара эрекеттесетшш аныктады. Мундай окушылардын ба- 
сым кепш ш гш де жаксы нэтиже керсете алмауына байланысты ез1нд1к тш м дш к 
сез1м1 темен болады (Licht & Kistner, 1986). Окушылардын элеуметпк ортасында 
окушыларга деген кезкарас олардын накты кабшетше (тулга ^ коршаган орта) емес, 
кершнше, окуда каншалыкты киналатынына (мысалы, езшдш тш м дш ктщ темен 
болуы) байланысты калыптасады. Кейб1р мугал1мдер ондай окушыларды сабакта 
киналмайтын окушылардан кабшеп темен деп санайды. Осыган байланысты, ондай 
окушылардын жаксы бшетш баска салаларынын бар екенше карамастан, жалпы бш м
беру мэселесшде олардан аса кеп умгт кутпейд1 (Bryan & Bryan, 1983). Мугал1мнщ

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: