ДӘрігерлердің біліктілігін жетілдіру факультеті жанындағы колледждің стоматология кафедрасы «Тіс техникалық материалтану»

Көпіршіктер – олар поралар. Шыны тәрізді массаның түзілуіне қарай массаның беріктілігі азаяды, материалдың тығыздығы артады да, оның көлемі кішірейеді.

Фарфорлық массаның жіктелуі. Күйдіру температурасына қарай былай жіктеледі.:

1. 
   Қиын балқитын (1300-1370⁰С)
   
2. 
   Орташа балқитын (1090-1260⁰С)
   
3. 
   Тез балқимтын (870-1065⁰С)
   

8. 
   құйманың балқу температурасы фарфордың күйдіру температурасынан жоғары болуы:
   
9. 
   құйма мен фарфорлардың термиялық кеңейю коэффициентінің айырмашылығы ең төменгі деңгейді болуы:
   
10. 
    фарфорға жабысу қасиеті болуы.
    
11. 
    Құймалық қасиеті жоғары болуы
    
12. 
    Сапаның тұрақтылығы мен ұзақтылығы.
    
13. 
    Тотығуға тұрақтылығы
    
14. 
    Ауыз қуысы тіндеріне қарсы реакцияларының болмауы.
    

Сикордың ерекшіліктері:

8. 
   сауыттың негізгі қабатында жарықтар мүлдем болмайды;
   
9. 
   сикорды қолдану, сауыт дайындау уақытын қысқартып, тіс технигінің жұмыс өнімділігін жоғарлатады.
   
10. 
    Сикордан жасалынатын өнімнің жоғарғы тығыздығы арқылы оны алатын фольгада күйдіру мүмкіндігі.
    

1. 
   Фарфор массаларының құрамы
   
2. 
   Фарфордың беріктілігі Фарфорлық массаның жіктелулері
   

Оқушылардың білім деңгейін бағалау.

Келесі сабақтың тақырыбын хабарлау.

13. Үйге тапсырма беру. ---------------------------------------------------8 мин.(6%)

1. Фарфор массаның құрамы мен түрлері, беріктілігі. Фарфор массаның жіктелуін білу.

1. Дойников А.И., Синицын В.Д., «Зуботехническое материаловедение»

(Москва, «Медицина 1981г.»)

2. Гернер М.М., Батовский В.Н., Шарчилев В.И., Нападов М.А., «Основы

материаловедения по стоматологии» (Москва, «Медицина», 1969г.)

3. Рыбаков А.И. «Материаловедение в стоматологии»

( Москва, « Медицина», 1984г.)

Қосымша :

1. 
   Линков Л.И. «Без зубных протезов» (Санк-Петербург, 1990г.)
   
2. 
   Варес Э.Я. «Восстановление полной утраты зубов» (Донецк, 1993г.)
   

Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.

Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.

Сабақтың мақсаты мен міндеті.

(тест, есептер, жазбаша жауап сұрақтары және т.б.)

5. 
   Фарфор массасының құрамы, жіктелулері.
   
6. 
   Пластмассаның түрлері, жіктелулері.
   
7. 
   Тот баспайтын болат, құрамы, жіктелулері.
   
8. 
   Қосылқы материалдар
   

Металл дегеніміз – атомдарды геометриялық тәртіппен дұрыс орналасқан кристалды дене.

Стоматологияда қолданылатын металл мен металл құймаларына қойылатын талаптар

Ауыз қуысында тотығуға тұрақтылығы өте жоғары болуы керек.

Жоғарғы механикалық қасиетке ие болуы керек (мықтылық, пластикалық, серпімділк)

Жоғарғы технологиялық қасиетке сай келуі керек (оңай штампталуы, құйылуы, жылтыратудың мүмкіндігі, созылуға оңай болуы).

техникалық сипаттамасы жақсы болуы қажет (түсі, балқу температурасы, отырғыштығы төмен болуы керек)

металдардың механикалық қасиеті дегеніміз сыртқы өзгеріске, құраушы механикалық күшке және кез-келген материалдардың механикалық күшіне төтеп беруі. Оны арнайы аппараттармен анықтайды.

Лигрлеу – металғабасқа металды қосып арнайы қасиет беру. Қолданылатын ондай лигрленген деп айтады.

Серпімділік деп материалдың сыртқы күш әсерінен пішінін өзгертуі және күштің әсері тотыған жағдайда өз пішініне қайта келуі қасиетін айтамыз.

Иімділік деп матеиалдың әлдеқандай сыртқы күш әсерінен бұзылмай пішінін өзгертіп, күштің әсері тоқтағаннан кейін сол пішінді сақтап қалу қасиетін айтамыз. Мұндай қасиеттерге қалыптық материалдар, балауыздар ие.

Технологиялық қасиеттері. Ортопедиялық стоматологияда қолданылатыг материаладардың ең керекті технологиялық қасиеттеріне соғу, аққыштық, отыру жатады.

Соғу- материалды қысыммен кезкелген үлгіде өңдеу.Оның өңдеуге икемді болуы және бұл кезде материал күштің әсерінен өзінің тұтастығын жоймай, жаңа мөлшер мен көлемге ие болуы қасиеті. Соғу, негізінен, тек металдарда болады.

Аққыштық – материалдың еріген, сұйық күйінде құйма пішіндері мен қысымдау пішіндерінің ұяларды толтыру қасиеті.

Отыру- материалдың құйылғаннан соң қатқан кездегі көлемнің кішіреюі. Тіс протездерін дайындаған кезде материалдың отыруын есепке ала отырып құю керек.

Физикалық қасиеттері. Оған материалдың түсі тығыздығы, балқуы, жылу әсерінен ұлғаюы жатады.

Материалдың түсі. Ортопедиялық стоматологияда материалдың түсіне көп көіл бөлінеді. Материалдар тістің немесе шырышты қабаттың түсіне сәйкес келуі керек. Пластмасса мен фарфордан басқа кез-келген металдар талапқажауап бере алмайды.

Балқу – кез-келген дененің жылу әсерінен қатты күйден сұйық күйге аусу қасиеті. Балқу температурасына қарай материалдар әр түрлі болады.

Химиялық қасиеттері деп материалдың басқа химиялық заттарға қатынасын, әрәтүрлі ортадағы, қышқылдағы, негіздегі, аудағы, судағы жағдайын айтады. Ортопедиялық стоматологияда қолданатын материалдардың химиялық қасиетін міндетті түрде білуі керек. Себебі, тіс протезі әртүрлі химиялық белсенді заттармен ұдайы қатынаста болады. Ауыз қуысында бағал металл құймалары мен акрилды пластмассалардың химиялық тұрақтылығы жоғары.

Металдың тотығуы –металдар сыртқы ортамен химиялық және электрохимиялық әрекетке түсуі нәтижесінде бастапқы өз қасиетін жоғалтуы, яғни бұзылуы. Тотығуы кезінде металдан жасалған бұйымдар өздерінің көптеген технологиядлық қасиеттерін жоғалтады. Осы жағдайларға байланысты стоматологиялық материалдарға ерекше талап қойылады. Оның негізгісі тамақ шайнау кезінде ауыз қуысында бөлініп шығатын сұйықтықтарға тұрақтылығы. Тотығушылық бұзылыстар біркелкі, жергілікті және интеркристалитті болып бөлінеді.

Біркелкі тотығу басқа тотығуларға қарағанда қауіпсіздеу. Бұл кезде қолданылған материалдың қалыңдығы жеткілікті болса, онда ол механикалық өзгеріске көп ұшырамайды, себебі тотығуға бұйымның беткі қабаты ғана ұшырайды. Бұған мыс металдан жасалған бұйым бейім келеді.

Жергілікті тотығу металдардың кейбір бөліктерін қамтиды және оларды дақ, нүкте түрінде әр түрлі тереңдіктегі бұзылыстардан көруге болады.

Интеркристалитті тотығу метал кристалдарының арасында болатын бұзылыс. Бұндай тотығуға тот баспайтын болат пен алюминий шыдас береді. Бірақ бұл металдар да сыртқы пішінін өзгертпестен тез арада қаттылығын жоғалтып, оңай сынады. Тағы бір сепке алатын жағдай, бұл – гальванизация. Бұл тот баспаудың пайда болуына негізгі себепкерболып табылады.

Ортопедиялық стоматологияда қолданатын металдар: тот баспайтын болаттар, суперметалл, ХКҚ-хром-кобальт құймасы, КПҚ-күміс-палладий құймасы, АПҚ-алтын пластина құймасы.

1. 
   Металдардың жіктелулері, қолданылуы.
   
2. 
   Хром-кобальт құймалары.
   
3. 
   Титан құймалары.
   
4. 
   Бағалы металл құймалары.
   

Оқушылардың білім деңгейін бағалау.

Келесі сабақтың тақырыбын хабарлау.

13. Үйге тапсырма беру. --------------------------------------------------8 мин.(6%)

1. Металдар қатты күйінде анық байқалатын кристалдық түрде болады. Металдардың түрлерімен, талаптарымен танысу. Металдардың беріктілік қаттылық, технологиялық, физикалық қасиеттерін оқып үйрену.

Сабақ №10
1.Сабақтың тақырыбы: Бағалы металлдардың физикалық, химиялық, механикалық қасиеттері және қолданылуы. Дәнекер.

2.Сағат саны: 3сағат. 135мин (100%)

3.Сабақтың түрі: теориялық

4.Сабақтың мақсаты:

оқыту: Металдар қатты күйінде анық байқалатын кристалдық түрде болады. Металдардың түрлерімен, талаптарымен танысу. Металдардың беріктілік қаттылық, технологиялық, физикалық қасиеттерін оқып үйрену.

тәрбиелік: «Дантист» біліктілігі бойынша базалық құдіреттілікке ие болуы тиіс.

дамыту: Ортопедиялық стоматологияда протездерді дайындау үшін әртүрлі металл құймалары қолданылады. Стоматологияда қолданылатын металл мен металл құймаларына қойылатын талаптарды білу керек.

5.Оқыту әдісі:

6. Материалды-техникалық жабдықталуы:

а) техникалық құралдар: Самсон аппараты, шлиф мотор, ғаныш пышағы,компъютер.

ә) көрнекі және дидактикалық құралдар: Фантом, Колба, Шпательдер, Плакаттар және пластмассалар яғни Фторакс, Этакрил Синма-М және эластикалық массалар.

б) оқыту орны: Тіс техникалық бөлмесі

7. Әдебиеттер:

Ескерту: әдебиеттер тізімін жыл сайын жаңартуға болады.

Негізгі:

1. Дойников А.И., Синицын В.Д., «Зуботехническое материаловедение»

(Москва, «Медицина 1981г.»)

2. Гернер М.М., Батовский В.Н., Шарчилев В.И., Нападов М.А., «Основы

материаловедения по стоматологии» (Москва, «Медицина», 1969г.)

3. Рыбаков А.И. «Материаловедение в стоматологии»

( Москва, « Медицина», 1984г.)

Қосымша :

1. 
   Линков Л.И. «Без зубных протезов» (Санк-Петербург, 1990г.)
   
2. 
   Варес Э.Я. «Восстановление полной утраты зубов» (Донецк, 1993г.)
   

Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.

Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.

Сабақтың мақсаты мен міндеті.

(тест, есептер, жазбаша жауап сұрақтары және т.б.)

1. 
   Фарфор массасының құрамы, жіктелулері.
   
2. 
   Пластмассаның түрлері, жіктелулері.
   
3. 
   Тот баспайтын болат, құрамы, жіктелулері.
   
4. 
   Қосылқы материалдар
   

Бағалы металдың құймасы. Ортопедиялық стоматологияда алтын, күміс, платина, палладий-бағалы металдарды кеңінен қолданылады. Олардың стоматологияда қолданылуының себептері: тотығуға тұрақтылығының жоғарлығы, балқу температураларының басқа металдарға қарағанда төмендігі, тығыздылығының және иілімділігінің өте жоғарлығы.

Таза алтын – жұмсақ сары металл. Ол өте созылмалы, одан қалыңдығы 0,11 мкм болаттан жұқа фольга жасауға да болады. Алтынның балқу температурасы -1063⁰С, мыстың балқу температурасы - 1083⁰С, күмістің балқу температурасы - 960⁰С. Алтынның тығыздығы – 19,3-ке тең болғандықтан аң ауыр металдар қатарына жатады. Алтын-суда, ауада тұрақты. Алтынды стоматологида мысықпен және басқа металдармен араластырып, құйма ретінде қолданылады. Ортопедиялық стоматологияда алтын құймасының мынадай екі түрін қолданады:

900 сынамалы құйманың құрамы: 90% - алтын, 4% күміс және 6%-мыс. Ол штапмтауға оңай келеді, жоғарғы қаттылыққа ие және тез қажалады. Сондықтан сауыттың кесу қыры мен шайнау бетінде қосымша алтын құйады. Штамптау кезінде металдың иімділігі жоғалады. Оны қызыду арқы орнына келтіреді, бірақ алтын саутта қыздырудан бұрын тұз қышқылына салып өңдеп алады, ол висмут және қорғасынның кейбір элементтерін ерітеді. Балқу температурасы 1000⁰С. Қалыңдығы 18, 20, 23, 25 мм диск ретінде шығарылады. Алтынды дәнекелеу үшін негізгі құймаданбалқу температурасы төмен құйма қолданылады. Ол үшін алтын құйманың құрамына күмістен басқа мырыш пен кадмий қосады. Дәнекер ретінде қолданылатын 750 сынамалы қалтын құйманың құрамы мынадай: алтын 75%, күміс - 5%, мыс-13%, кадмий-5%, латун-2%. Бұл дәнекердің балқу температурасы – 790-810⁰С. Алтынды басқа қоспалардан ажыратып алу процесін аффинаж деп атайды. Аффинажды белгілі бір химиялық реакциялардың көмегімен жүзеге асырады. Ол кезде қышқыл және тұздарды қолданады. Аффинаждың екі түрлі әдісі бар: 1) құрғақ әдіс, 2) ылғалды әдіс.