Дәріс №1. Геоэкология: геосфералар мен қоғам интеграциясы жайлы ғылымдар жүйесі
Дәріс№2 Геожүйелердің антропоорнылықтығы, қоршаған ортаның
жүктеу/скачать 0,72 Mb. Pdf көрінісі
|
Д ріс №1. Геоэкология геосфералар мен о ам интеграциясы жайлы
- Бұл бет үшін навигация:
- 2.Қоршаған ортаға әсер ететін шаруашылық және экономикалық нысандардың кеңістіктік орналасуы
| Дәріс№2 Геожүйелердің антропоорнылықтығы, қоршаған ортаның
экологиялық сапасын бағалау көрсеткіштері және әдістері,. 1. Қоршаған ортаға әсер етуші антропогендік факторлар ерекшеліктері 2. Қоршаған ортаға әсер ететін шаруашылық және экономикалық нысандардың кеңістіктік орналасуы 3. Қалаларға техногенездің әсері 1.Қоршаған ортаға әсер етуші антропогендік факторлар ерекшеліктері Антропогендік ландшафтар - қазіргі замандық ландшафтардың бір бөлігі ретінде. Ландшафтардың орнылықтығы, оның қамтамасыз ету механиздері. Геожүйелердің антропоорнылықтығының көрсеткіштері. Геожүйелердің орнықтылығының жіктелуі. Табиғи ортаның экологиялық сапасын бағалау әдістері. Табиғи ортаның антропогендік әсерге орнықтылығы ландшафттардың антропогенезге қарсы тұру қабілетімен анықталады. Республика аумағының 45 %-ын шөлдер, 20 %-ын таулар алып жатқанын ескеріп, Қазақстан геожүйелерінің антропогенезге орнықтылығының әлсіздігін, қоршаған ортасының экологиялық бұзылу қаупінің үлкендігін айтуға болады. Таулы және шөлді геожүйелер экологиялық бұзылудан әрдайым қорғауды қажет етеді деп есептеледі. Қазақстанда барлығы 180 млн. га жер (барлық аумақтың 66 % -ы) шөлденуге шалдыққан. 2.Қоршаған ортаға әсер ететін шаруашылық және экономикалық нысандардың кеңістіктік орналасуы Қазақстан аумағының қоныстануы бірқалыпты емес. Республика аумағының 1/2 астам бөлігінде қоныстану тығыздығы 1 адам/км 1 -ден аспайды. Бұл қоршаған ортаның оңтайлы экологиялық жағдайын сақтау үшін қолайлы жағдай. Екінші жағынан, Қазақстанның сирек қоныстануы және халқының аздығы оның еңбек әлеуетінің төмендігін, ұлттық жалпы өнімнің, экономикалық технологияның, Республикада қазіргі кездегі және болашақтағы экономикаға салынған инвестицияның төмендігін Поволжье экономикалық ауданы. Қазақстанның батыс бөлігі Еділ өзенінің төменгі ағысымен шектесіп жатыр, ол жерде Астрахань газоконденсат зауыты орналасқан. Зауыттың өнеркәсіптік апаттық тастандылары ауа массаларының белдік бойымен көшуі арқылы Каспий маңы ойпатында Атырау облысына қышқылды жаңбыр тњсуіне әсер етеді. айқындайды.Сонымен қатар Қазақстан аумағында ірі қалалар мен өнеркәсіп тораптарының орналасуының бірқалыпты емес екендігін айта кету керек. Бұл қоршаған ортаның қалалар мен өнеркәсіптік кен нысандарымен байланысты нүктелік ластану орын алады деген сөз. Бірақ, Республикада ертеде қалыптасқан аумақтық өндірістік кешендердің болуы бірқатар өнеркәсіптік аймақтарда қоршаған ортаның аудандық ластануы нақты қауіп туғызуда. Қазақстан аумағын қоршаған ортаның экологиялық жағдайына көп түрлі теріс әсерін тигізетін ірі аумақтық-өндірістік кешендер мен өнеркәсіптік аудандарды атап айтайық. Олар: 1. Павлодар - Екібастұз; 2. Қаратау - Жамбыл; 3. Шығыс Қазақстан (Кенді - Алтай); 4. Қостанай - Рудный; 5. Балқаш; 6. Маңғыстау- Теңіз; 7. Жезқазған - Жәйрем; 8. Қарағанды - Теміртау; 9. Шымкент, т.б. Тұзды-шаң ұшатын үлкен табиғи аймақ - Арал теңізі аймағы. Жоғарыда аталған және басқа да өнеркәсіптік аудандар, ірі қалалар Қазақстан геожүйелеріне экологиялық қауіп тудырушы болып табылады. Экологиялық қауіптің сыртқы көздері. Қазақстанның саяси географиялық орнының қоршаған ортаның экологиялық жағдайын анықтайтын негізгі белгілерін қарастырайық. Қазақстан көршілері: Ресей Федерациясы, Қытай Халық Республикасы, Қырғызстан Республикасы, Өзбекстан және Түрікменістан Республикалары. - Капустин Яр - әскери-сынақ полигоны. Жайық өзенінің оң жағалауында Нарын құмдарында ұзақ уақыт бойы ракета тасығыштар сыналды. - Саратов және Самара өнеркәсіп тораптары Қазақстан шекарасының солтүстік-батысында орналасқан. Қазақстан табиғатына тікелей әсер етпейді. Осы өнеркәсіп тораптарының химиялық, мұнай өңдеу кәсіпорындарының өнеркәсіптік газдарының атмосфераға апаттық тастандылары және олардың трансшекаралық көшуі болуы мүмкін. - Орал экономикалық ауданы. Қазақстан табиғатына тікелей мыналар әсер етеді: • Орынбор өнеркәсіп торабы. Орынбордың ірі газоконденсат және химия зауыттары Жайық өзені бойында орналасқан, ал Жайық өзенінің атырауы Қазақстан аумағында жатыр; • Магнитогорск АӨК-і. Ірі металлургиялық комбинат, ірі қала. Барлық өнеркәсіп Жайық өзенінен алынатын сумен байланысты, ол арқылы өнеркәсіптік және апаттық тастандылар Қазақстанға жетеді; • Үй өзеніндегі Троицк ГРЭС-ы Челябинск және Қостанай облысы шекарасында. ГРЭС Екібастұз көмірімен жұмыс істейді. Қостанай облысының солтүстігінде атмосфералық тастандылар қышқыл жаңбыр күйінде жауады. Транспорттық магистральдар. - Транссібір магистралінің үлескісі Петропавл қаласы арқылы өтеді. Ол темір жолды бөлектендіру жолағында белгілі транспорттық-экономикалық әсерін тигізеді. - Омбы-Павлодар мұнай желілері, Бұқара-Орал, Орталық Азия-Орталық газ құбырлары болуы мүмкін Мұнайдың, табиғи газдың апаттық тастандыларына байланысты экономикалық қауіп факторларына жатады. Радиоизотоптар стратосферадағы ауа ағымдарымен Қазақстан аумағына жететін. жүктеу/скачать 0,72 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|