Дәріс №1 Тақырыбы: Психологияның міндеттері, мәні. Психологиядағы зерттеу әдістері Жоспары
Диалог сөйлеудің кейбір психологиялық ерекшеліктер
жүктеу/скачать 93,34 Kb.
|
Дәріс1
- Бұл бет үшін навигация:
- . Монолог сөзге тән психологиялық ерекшеліктері
- Дәріс № 5 Тақырыбы
| Диалог сөйлеудің кейбір психологиялық ерекшеліктер:
-Мұндай сөз бөгелмей, еркін айтылады. -Ықшам келеді. Тек әңгімелесушілердің өздеріне ғана түсінікті болады. -Диалогтың қисындық жағы ( жоспарлығы, бірізділігі, дәлелдігі т.б.) кемдеу болады. -Диалог сөз ым –ишарамен, бет пен көздегі мәнерлі қозғалыстармен толықтырылады. Монолог бір адамның сөзі, баяндамашының, лектордың, мұғалімнің сөздері. Монолог сөзге тән психологиялық ерекшеліктері: -Монолог сөз белгілі жоспарға сай құрылады. -Логикалық жағынан қатаң талаптар қойылады. -Монолог сөз адамға әсер ететін мәнерлі сөздерді қажет етеді. -Грамматикалық құрылысы белгісіз жүйеден ауытқымайды. Дәріс № 5 Тақырыбы: Танымдық психикалық үрдістер бұзылысы Жоспары: 1. Танымдық психикалық үрдістерге жалпы шолу. 2. Танымдық психикалық үрдістердің бұзылу себептері 3. Тірек-қимыл аппаратының зақымдануы Сананың бүлінуі — орталық жүйке жүйкесінің зақымдалуынан туындайтын психикалық ауру адамның миы әр түрлі жағдайларға байланысты ауруға шалдығуы мүмкін. Ми зақымдалған кезде оның жоғары жүйке қызметі өзгеріске ұшырайды. Адамның қабылдауы, ойлауы, көздеген әрекегі бұзылады. Балаларда сананың бүлінуі әр түрлі кезеңде орталық жүйке жүйесінің зақымдалуынан болады. Біреуінде зақымдану құрсақта жатқан кезде болса, енді біреуінде туғаннан кейін 3 жасқа дейін болады. Процестің өзін тікелей миға әсер еткен дәл осы кезеңде оның зақымдануын органикалық зақымдану, ал балалардың өздерін олигофренопедагогикада олигофрендер деп атайды. Санасына зақым келген, санасы бүлінген балалардың психикасын психологияның арнайы саласы — ғылымы қарастырады. Балалардың орталық жүйке жүйесінің бұзылуы әртүрлі себептерге (әйелдердің жүкті кезде жарақаттануы, анасының немесе баласының жұқпалы аурулармен ауыруы, анасының теріс резус-факторы, зат алмасудың бұзылуы және т.б.) байланысты болады. Ал мидың зақымдануынан жоғары жүйке жүйесінің қызметі қатты бүлінеді. Бұдан бүкіл психикалық процестердің дамуы бұзылады. Кейде 3 жастан кейін де баланың санасы бүлінуі мүмкін. Оған әр түрлі жарақаттар, мидың қабынуы, психикалық аурулар және т.б. себеп болады. Бұдан балалардың бүкіл психикалық процестері — ойлау, сөйлеу, есте сақтау, қабылдау және т.б. қабілеттерінің дамуы бұзылады. Ақыл-ойы кем мектеп оқушыларындағы басты белгі және психикалық ерекшелік — ойлау процестерінің жетілмеуі (атап айтқанда, ой қорытындылаудың, талдап жинақтаудың нашарлығы) болып табылады. Мұның бәрі сананың бүлінуінен болады. Балаларда туа біткен және жүре келе пайда болған кемістіктердің 5-7% тірек-қимыл аппаратының зақымдануы құрайды. Бұл кемістіктер туа біткен және жүре келе пайда болуы мүмкін. Тірек - қимыл аппаратының зақымдалуы ауруларының төмендегідей клиникалық түрлері анықталған: А) жүйке жүйесінің аурулары: балалардың церебралды салдануы, полиомиелит, хорея. Б) тірек-қимыл аппаратының туа біткен кемістіктері: туа біткен жамбас сүйектерінің шығып кетуі; мойын омыртқаларының қисаюы; маймақтық; буын сүйектерінің деформациялары, кеуде омыртқаларының даму кемістіктері (сколиоздар), әртүрлі сүйектердің даму кемістіктері, артрогриппоз; т.б. В) қимыл - тірек аппаратының жүре келе пайда болған аурулары: жұлын, бас ми және аяқ-қолдардың жарақаттары; полиартрит; қаңқа –сүйек аурулары (сүйектің күрт ауруы, ісіктері, остеомиелит), қаңқа –сүйектің жүйелік аурулары (хондродистрофия, рахит ауруы). Кейінгі жылдары балалардың церебральды салдануы (БЦС) жүйке жүйесінің ең көп таралған ауруларының бірі болып табылады. Орта есеппен 1000 жаңа туған нәрестенің алтауында аталмыш аурудың белгілері байқалады. Балалардың церебралды салдануы - дамып жетілмеген бас миының зақымдануы. Орталық жүйке жүйесі қозғалыс тетіктерінің патологиялық дамуына немесе зақымдануына байланысты тірек-қимыл аппараттары бұзылып, ол тікелей ақыл-ойдың дамуына, қоршаған ортаны тікелей қабылдауға әсер етеді. Қимыл қозғалыс тепе-теңдігі дұрыс дамымай, қолдың ұсақ бұлшықеттерінің қимылы жетілмеумен сипатталады. Қазіргі кезде біздің елімізде сал ауруымен ауыратын балалардың саны жыл санап көбейіп келуде. Бұл ауру психикалық бұзылуларының әр алуан түрлерімен білінетін мидың полиэтиологиялық ауруы. Ол өте күрделі және әртүрлі. Балалардың церебралды салдары соңғы мәліметтер бойынша, бір мың нәрестенің 2-3 де кездеседі. Медицинаның жетілуіне байланысты соңғы жылдары балалардың церебралды салдары деген диагнозды балаға 6 ай толысымен қоюға болады. Мидың зақымдануы ұрық дамуының ерте кезеңінде, оның морфологиялық және функционалдық толығуы кезінде пайда болады. Баланың церебралдық сал ауруының алғашқы клиникалық сипаттамасын 1861 жылы ағылшын хирургы Вильям Литли сипаттап, ал 1893 жылы Зигмунд Фрейд ұсынған. Оның айтуынша, сал болу себебі ми жұмысының әртүрлі жағдайдан өзгеріске шалдығуы. ТҚА ауруында психика құрылымы психика дамуындағы өзгеше кемістіктерден тұрады. Психиканың дамуының бұзылуларының механизмі өте күрделі, ол мидың зақымдану мерзімімен, дәрежесімен, орналасуымен айқындалады. Құрсақ ішінде қалыптасқан психикалық бұзылулардың көрінісі интеллектінің тұрпайы жетілмеуімен сипатталады. ТҚА кезінде психиканың даму кемістігі танымдық әрекетінің, эмоционалдық-жігер қабілеттерінің және жеке тұлғаның қалыптасуының бұзылуларынан тұрады. ТҚА - дағы интеллект кемістігінің құрылымы бір қатар өзіндік ерекшеліктерімен сипатталады: -қоршаған орта туралы мәліметтерінің бір шама аз болуы. Бұл келесі себептердің салдары болып табылады: а) ұзақ мерзім бойы қозғалмауы және кеңістікте ерсілі-қарсылы жүру қиындығымен байланысты амалсыз оңашалану, құрбыларымен және ересек адамдармен қарым-қатынастың шектелуі, б) қимыл бұзылуларымен байланысты әртүрлі заттарды практикалық әрекет барысында анықтау, қоршаған ортаны танудың қиынға түсуінен, в) сенсорлық әрекеттердің бұзылуы, т.б. -ТҚА кезінде әр-түрлі талдағыш жүйелерінің үйлесімді қызметінің бұзылулары байқалады. Түрлі заттарды сипау, анықтау, яғни іс барысында тану қызметтері бұзылады; -ой-өріс кемістігінің әркелкі, дисгармониялық түрде болуы, яғни бір интеллектуалдық қызметтер бұзылып, екіншісі тежелсе, үшіншісі қалыпты жағдайда сақталып қалады. Мұндай өзгешелік мидың ерте даму сатысындағы органикалық зақымдануымен байланысты. Сонда көбінесе жоғарғы интеллект қызметімен қатар басқада ең жоғарғы әрекеттерді қамтамасыз ететін мидың «жастау» функционалдық жүйелері – қыртыс қабатының жасушалары күйзеледі. Кейбір балаларда ойлаудың көрнекі түрлері ғана дамыса, басқаларында, керісінше, көрнекі-әрекеттік ойлау төмендегенімен сөйлеу, логикалық ойлау процесстері жақсырақ дамиды. Психоорганикалық көріністердің ұлғаюы: психикалық процестердің бәсеңдігімен әлсіреуі, әрекеттің басқа түрлеріне ауысуы, зейін шоғырлануының жеткіліксіздігі, механикалық зерде көлемінің төмендеуі, т.б. ТҚА зақымдалған балалар интеллект даму дәрежесіне байланысты әр-текті топты құрайды: біреулерінде қалыпты немесе соған жақын ой-өрісіне тән интеллект болады, басқасында психикалық дамудың артта қалуы байқалады, одан басқаларында олигофрениялар орын алады. ТҚА зақымданушылығы бар балаларға эмоционалдық-жігерлі сферасының бұзылулары тән. Кейбіреуінде ол жоғары эмоционалдық қозуымен қатар шегіндірілген тежелуімен байқалады, басқаларында - ұяңдықпен сескенушілікпен сипатталады. Тірек-қимыл аппараты зақымданған балалар мектеп жасына дейінгі жастағы балаларда көбінесе айқын білінетіні ол жалпы моториканың жетіспеушілігі, қимыл-қозғалысты қажет ететін қиын қимылдарды орындаулары, әр-түрлі бұлшық ет топтарының нақты жұмыс атқарулары, қимылдарды кеңістіктік-уақыттық дұрыс ұйымдастыра алмаулары. жүктеу/скачать 93,34 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|