Дәріс №1 Тақырыбы

3. Түсіндіру
. Баяндаудан бөлек. Баяндаудан түсіндірудің айырмашылығы: 
түсіндіру белгілібір қағидаларға сүйене отырып қорытынды жасайды. Түсіндіру- 
практикалық жұмыстардың жүруіне нақты, қысқа бағыт беруші. 
4. Мектеп Дәріссы
. Дəріс-гректің «оқу» деген сөзінен алынған. Дəріс 
сабақтары теориялық білімді меңгерту сабақтар тобына жатады. Дəріс сабақ 
көлеміне, өткізілу мақсатына қарай мынадай топтарға ажыратылады. Түсіндіру, 
баяндау, шолу Дəріслары. Түсіндіру Дəріссы шағын жұмыс формасы. ол 5-7 
сныптарда 20-25 мин. ішінде өтіледі. Баяндау Дəріссы көлемі жағынан кең, 
мақсаты менайтылатын пікірі жағынан күрделілеу. Ол 8-9 сыныптарда 25-30 
минут ішінде өтіледі. Шолу Дəріссы бастапқы, мерзімді, қорытынды, қайталау 
түрінде өтіледі. бұл 8-9 сыныптарда 30-35 минут; 9-11 сынптарда 35-40 минут 
арасында алып барады. 
Көрнекілік әдіс. 
Көрнекілік əдісті жалпы педагогикалық көрнекіліктермен салыстыруға 
болмайды. Көрнекілік құралдар биология курсының барлық сабақтарында 
қолданылады, бірақ олардың барлығы көрнекілік əдіспен жүргізіледі деп айтуға 
болмайды. Мысалы, өсімдіктер жайлы сөз болғанда суреттер, таблицалар, 
кестелер көрсетіледі. Бұл жерде информацияның негізгі көзі ретінде сөз, яғни 
əңгіме, түсіндіру болып отыр. Көрнекілік əдіспен сабақ өткенде оқушылар үшін 
информацияның негізгі көзі-мұғалімнің сөзі емес, көрнекі құралдар- тірі 
нысандар, кино, таблицалар болады. 
Биология сабақтарында қолданылатын көрнекіліктер табиғи (табиғаттағы 
тірі нысандар жəне мүшеленген немесе сойылған) жəне суретті көрнекі құралдар 
(таблицалар, схема, муляж, кино) бола алады. 
Тірі нысандардан ең көбі-өсімдіктер. Өсімдіктану сабағының көп бөлігі 
көрнекілік əдіс арқылы өтіледі. Мысалы, «Жапырақтың түр өзгерістері» 
сабағында жапырақтың экологиялық жағдайға бейімделуі, суды аз буландыруы, 
көлемінің кіші, түкті болуы, т.б. қасиеттерін көруге болады. Жанурлардан 
демонстрациялауға 
ыңғайлы 
көлемі 
жағынан 
орташалары 
(құстар, 
сүтқоректілер) алынады. Оларды клеткаларда ұстаса, ұсақ- бақа, кесірткелерді 
шыны ыдыстарға саламыз. Сондай-ақ, қаңқа, тұлыптар пайдаланылады. 
Тәжірибелер 
Биология сабақтарында оқушылар тəжірибенің барысын жазады,
микроскоппен көргендерін салады, қорытындылайды. Өздері микропрепараттар 
дайындайды. Микропрепараттарды микропроектор арқылы оқушылардың 
барлығына демонстрацияланады. 
Суретті көрнекі құралдар
, таблицалар, суреттер, схемалар оқушыларға 
оқытатын нысандардың құрылысын, пішінін, түсін, табиғи жағдайын, өмір сүру 
ортасы жайлы мəлімет береді. Кемшілігі: таблицада олардың көлемі, мөлшері 
жайлы дұрыс мəлімет болмайды. Бұл жағдайда оқушыларға басқа тəсілдермен 
түсіндіру қажет. Мысалы, қарындашпен, күрішпен, иненің басымен т.с.с. 
салыстырып айту керек. Оқушыларды таблицаны түсінуге, тірек схемасын 
оқуға, сурет арқылы əңгіме айтуға үйрету керек. 
Сурет
мұғалімге материалды толық түсіндіруге, ал оқушыларға 
мұғалімнің ой-жүйесін түсінуге, назарларын мұғалім түсіндіріп жатқан немесе 
алып жатқан бөлшектерге ғана көңлін аударуға көмектеседі. Тақтадағы 

педагогикалық сурет аса маңызға ие. Мұндай сурет оқушылардың көз алдында 
салынып, əрқайсысы анықтамамен, түсінікпен толықтырылып отыру керек. 
Педагогикалық сурет өз жұмысына көру, есту, ойлау, қол жұмыстарын 
қатыстырады. Оқушылар салынған нысандарды тануы, салыстыра білуі керек. 
Оқушылар тақтада суреттерден схема жаау арқылы дра жəне қос жарнақты 
өсімдіктердің тұқымдарының бөліктерін құрастыра алатын болады. Ал, 
жануартанудан бақаның, көбелектің даму схемасын, жануарлардың жүйке 
жүйесінің дамуы, жүрегінің даму схемасын көрсетеді. 8-сыныпта асқорыту 
мүшелерінің құрылысы, т.с.с. оларда жүретін процестерге байланысты схемалық 
суреттер жасайды. 
Таблицаларды пайдаланғанда шетінен, біртіндеп пайдаланған дұрыс. Егер 
барлық таблицалар түгел ашық тұрса оқушылардың назары жан-жақта болады. 
Биологияны оқытуда оқулық кинофильдерді көрсету үлкен маңызға ие.
Кинофиольмдер басқа көрнекі құралдарға қарағанда өз ртықшылығы бар. 
Ол бүкіл процесті, қимылды, іс-əрекетті көрсетеді. Оқулық кино көрсету 
алдында оқушыларға сұрақтар беріліп, бұл сұрақтарға жауапты фильмнің 
соңында немесе əрбір бөлімнен кейін берулері тиіс. Мұғалім арасында 
түсініктемелер беріп отырады. 
Оқушылардың сабақ жауап беруде қолданатын көрнекі əдіс-тəсілдер: 
• Нысандарды толық немесе оның бөлігін көрсету; 
• Таблицадағы берілгендерді түсіндіре алу; 
• Табиғи нысандарды салыстыра білу; 
• Қойылған тəжірибе немесе құралдың жұмысын түсіндіру; 
• тақтадағы суреттерге, схема, кеппешөптерге сипаттама беру. 

жүктеу/скачать 1,06 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: