Дәріс материалдары Ринолалия
А. Сөйлеу кезінде тыныс алуды қалыптастыру
жүктеу/скачать 41,09 Kb.
|
лекция рино дауыс
№ 1 Нысанбай жырау «Кенесары – Наурызбай» жыры, № 11 М Өтемісұлының Мен, мен, мен едім өлеңіндегі көтеріліс көрінісі (1)
| А. Сөйлеу кезінде тыныс алуды қалыптастыру. Сөйлеу кезіндегі тыныс алуды қалыптастыру баламен жұмыс жасау барысында жүргізіледі. Дайындық кезеңінде бұл жұмыс ауыз арқылы ұзақ дем шығаруды қалыптастырумен ғана шектеледі.
Жұмыстың бұл жүйесінің негізінде физиологиялық тыныс алуды пайдалану, сөйлеу кезіндегі қозғалыстарды қиналмай ажырату және физиологиялық табиғи ажырату жатыр. Дұрыс сөйлеу тілін қалыптастыруда тиімді тыныс алу –ол диафрагмальді (қабырға астылық) тыныс алу. 1 кезең. Оқытудың басында баланың физиологиялық тыныс алуын белгілеу қажет. Ол үшін логопед өз алақанын баланың белінен жоғары бүйір жағына қояды. Баланың тыныс алу қабырға астылық болатын болса, логопед өз тыныс алуын оның тыныс алу ритміне сәйкес етіп, жұмысты бастайды. Егер балада жоғарғы бұғаналық немесе кеуделік тыныс алу болса қабырға астылық тыныс алуды еліктеу арқылы қалыптастыру керек. Ол үшін баланың алақанын өз бүйіріне басып, логопед өз алақанымен баланың тыныс алуын тексереді. Бала логопедтің дем алу кезіндегі қабырғалардың қозғалысын сезініп, қабырға астылық тыныс алуға ауысады. Ауыз ашық кезіндегі сабырлы дұрыс тыныс алу пайда бола салысымен ауыз арқылы және мұрын арқылы тыныс алуды ажыратуға көшуге болады. Оқушыға тыныс алып, дем шығарудың әртүрлері болып келетіндігі туралы айтып түсіндіру қажет: ауыз жабық кезде тыныс алу мен тыныс шығару мұрын арқылы жасалады; ауыз ашық кезде тыныс алумен тыныс шығарудың әр түрлі үйлесулері болуы мүмкін. Мұндай түсіндіруден кейін балаға нақты тыныс алу жаттығуларын орындау ұсынылады. Оларды орындау кезектілігі суреттермен баланың дәптеріндегі №1 кесте бойынша қадағаланады. №1 кесте
Бұл жаттығулардың мақсаты – дем алып, дем шығарудың әр түрін жаттау барысында диафрагмальді тыныс алу және біртіндеп сабырлы дем шығару. Сондай-ақ, бұл жаттығуларды орындау барысында бала қиналып жасайды, ал бұл жағдай оның сөйлеу тіліне зиянды. Себебі сөйлеу аппаратының бұлшық еттеріне беріліп, артикуляцияны ауырлатады. Баланың назары үнемі сөйлеу кезіндегі тыныс шығарудың бағытына, артикуляция мүшелерінің қалпына аударылып отырады. Аыз арқылы дұрыс тыныс шығаруды ұйымдастыру үшін ауыз қуысындағы тілдің қалпын өзгерту қажет. Дем шығарудың түрлерін үйрету кезінде-ақ баланың назары бірден артикуляция мүшелерінің қалпына аударылады: ауыз арқылы тыныс шығарғанда тілдің ұшын алдыңғы төменгі күрек тістерге тіреп, ауызды есінегендегідей ашып ұстау. Тілдің түбірі төмен түсуі керек. Тілдің ұшының алдыңғы астыңғы күрек тістерге қарай жылжуы тілдің түбірін қажетті қалыпқа дейін төмен түсірмесе, уақытша тілді тістер арасынан шығарып, тілдің түбірін шпательмен басуға болады (шпатель ең соңғы жағдайда қолданылады). Тілдің түбірі төмен болғандағы ауыз арқылы дұрыс тыныс шығару нәтижесінде бала кез-келген дыбысты анық (мұрын арқылы емес) айтып, кейіннен сөйлеу тілінде де, қалыптастырылады. жүктеу/скачать 41,09 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|