Дәрістік кешен пән: жкп 05 Анатомия және физиология Мамандығы
жүктеу/скачать 434,65 Kb.
|
дәрістік кешен ФАП-1
| Үлестірмелі материалдар.кестелер,ағза муляждары, тесттер, кеспе қағаздар
Бақылау сұрақтары (кері байланыс). 1. Мұрын қуыстары 2. Қөмей байламдары 3. Көмей қуысы Негізгі әдебиеттер. 1.Кузенбаева, Ә. О. Адам анатомиясы. 1 - кітап: оқу құралы /. - Алматы : Эверо, 2016. - 292 бет. с. 2.Кузенбаева, Ә. О. Адам анатомиясы. 2- кітап :оқуқұралы . - Алматы :Эверо, 2016. - 248 бет. с. 3.Рақышев, А. Р. Адам денесі. 3 томдық. Т. 1. Сүйектертуралыілім. - М. : ГЭОТАР - Медиа, 2014 4.Рақышев, А. Р. Адам денесі. 3 томдық. Т. 2. Ас қорытужүйесі. Тынысалужүйесі. Несеп-жынысжүйесі. Эндокриндікбездер. Тамырлартуралыілім. Лимфа жүйесі- М. : ГЭОТАР - Медиа, 2014. Қосымша әдебиеттер. 1.Рақышев, А. Р. Адам денесі. 3 томдық. Т. 3. Жүйкежүйесі. Сезіммүшелері: оқулық / А. Р. Рақышев. - М. : ГЭОТАР - Медиа, 2014. - 376 бет 2.Рақышев, А. Р. Адам анатомиясы. 1-кітап оқулық / А. Р. Рақышев. - 2-бас., түзет. жәнетолықт. ; ҚР Жоғарыоқуорындарыныңқауымдастығы. - Алматы :Дәуiр, 2009. - 420 бет. №22Тақырып.Бронх, өкпе, кеуде аралық құрылысы, қызметі. Мақсаты. Өкпе мен бронхылар тыныс жүйесінің бір бөлігі болып табылады, тыныс жүйесінің құрамына жоғары тыныс жолы, кеңірдек және тыныс бұлшық еттері де енетінің студенттерге түсіндіру Дәріс жоспары 1. Бронх құрылысы 2. Өкпенің макро- және микроскопиялық құрылысы. 3. Өкпеқап қызметі Дәріс тезистері. ӨКПЕ, pulmones (греч. pneumon, өкпенің қабынуы- пневмония), кеуде қуысында, жүрек пен үлкен тамырлардың жанында, омыртқа бағанасының алдыңғы бетінен, кеуде қабырғасының артқы бетіне дейін созылатын көкірекаралықпен, бір-бірінен бөлінген өкпе қабында орналасады. Оң өкпе сол өкпеге қарағанда көлемді (большегообъема), әрі біршама қысқа және кең. Бұл біріншіден, көкеттің оң күмбезінің сол күмбезінен жоғары тұруына (бауырдың көлемді оң үлесінің әсерінен), екіншіден, жүрек солға ығысыңқырап орналасып. Әрбір өкпе бұрыс конус пішінді, оның төмен қараған негізі, basispulmonis, және ұшы, apexpulmonis, деп аталады. Ол алдыңғы жағында I қабырғадан 3-4 см жоғары немесе бұғанадан 2-3 см жоғары тұрады, артқы жағында VII мойын омыртқасы деңгейіне жетеді. Өкпенің үш бетін ажыратады: төменгі беті-көкеттік беті, қабырғалық беті және медиалды беті. Медиалды беті көкірекаралыққа жанасатын алдыңғы бөлікке, parsmediastinalis, және омыртқа бағанасына жанасатын артқы бөлікке, parsvertebralis, бөлінеді. Беттер жиектермен бөлінген: төменгі жиегі- margoinferior, ал алдыңғы жиегі- margoanterior. Әрбір өкпенің медиалды бетінде оның ортасынан өкпе қақпасы, hilumpulmonis, орналасады. Ол арқылы бронхтар мен өкпе артериясы, нервтер өкпеге енеді, ал екі өкпе венасы және лимфа тамырлары өкпеден шығады, барлығы қосылып өкпе түбірін, radixpulmonis, құрайды. Өкпе түбірінде бронх артқы орналасады. Оң өкпе түбірінде өкпе артериясы бронхтан төмен, ал солжағында бронхтан жоғары жатады. Өкпе веналары өкпе түбіріндегі өкпе артериясы мен бронхтан төменорналасқан. Әрбір өкпе саңылаулар-fissuraobliqua және fissurahorizontalis, арқылы үлестерге. Оң өкпеде үш үлесболады: lobisuperior, mediusetinferior. Сол өкпеде екі үлесті ажыратады: жоғарғы және төменгі үлес. Оған өкпенің алдыңғы жиегінің төменгі бөлігінде жүректік тілік жатады. Төменнен бұл тілік өкпенің тілшігі шектеледі. Өкпенің құрылысы. Бронхтардың тармақталуы. Өкпенің үлестерге бөлінуіне сәйкес екі басты бронхтардың, bronchusprincipalis,әрқайсысы өкпе қақпасына келіп, үлестік бронхтарға, bronchilobares, бөліне бастайды. Үлестік бронхтар өкпе затына еніп, сегменттік, bronchisegmentales- үшінші бронхтар бөліп шығарады. Сегменттік бронхтар өз кезегінде дихотомдық жолмен одан да ұсақ 4-ші, 5-ші, шамамен 10-16 реттік соңғыжәне тынысалубронхшаларынадейін бөлінеді. Бронхтар қанқасы өкпенің сырты мен ішінде олардың қабырғаларына түрліше түзілген: өкпеден тыс бронхтар қаңқасы шеміршекті жартылай сақиналардантұрады, ал өкпе қақпаларына жақындағанда шеміршекті жартылай сақиналардың арасында шеміршекті байланыстар пайда болып, олардың қабырғасының құрылысы торға ұқсайды. Сегменттік бронхтар шеміршектер жалтылай сақиналы пішінін жоғалтып (не имеютформыполуколец), жекелеген табақшаларға ыдырайды (распадаютсянаотдельныепластинки), ал соңғы бронхшаларда шеміршектер болмайды. Олардашырыштыбездер де жоғалады, бірақкірпікшелі эпителий қалады (в них исчезают слизистые железы, но реснитчатый эпителий остается) Өкпенің макро- жәнемикроскопиялыққұрылысы. Өкпесегменттері екіншіүлесшелерден тұрады. Екіншіүлесше- диаметр 1 см-гежететінөкпепаренхимасының пирамида пішіндібөлігі. Олдәнекертіндіқалқаларарқылыкөршілесүлесшелерденбөлінеді. Әрбір үлесшеніңұшынақабырғаларындаәлі де шеміршегібарбірұсақ (диаметр 1 мм) бронх (8 -реттік) енеді (үлесшелік бронх). Әрбір үлесшелік бронх үлесшеніңішінде 16-18 соңғыбронхшаларға, bronchioliterminals тармақталады, олардашеміршек пен бездерболмайды. Бастыбронхтардан бастап соңғыбронхшаларды қосабарлықбронхтардемалып, демшығарғандаауаағынынөткізугеарналғантұтас бронх тармақтарын (бронх ағашын) құрайды; олардаауа мен қанарасындатыныстық газ алмасу жүрмейді(все бронхи, начиная от главных и кончая конечными бронхиолами, составляют единое бронхиальное дерево, дыхательный газообмен между воздухом и кровью в них не происходит). Соңғыбронхшалар дихотомдықжолментармақталып, тынысалубронхшаларының, bronchioliirespiratorii, бірнешеретінебастамабереді, бұлардыңайырмашылығықабырғаларында, өкпекөпіршіктерінің немесе альвеолалардың пайдаболуында. Әрбір тынысалубронхшаларынан тұйық көпіршіктерқапшаларымен, sacculialveolares, аяқталатын көпіршіктержолдары, ductulialveolares, радиалдышығады. Олардыңәрқайсысыныңқабырғасынқанекапиллярыныңқалын торы шырмапжатады (стенку каждого из них оплетает густая сеть кровеносных капилляров). Көқпіршектерқабырғасыарқылы газ алмасу. Тынысалубронхшалары, көпіршіктержолдары мен көпіршіктерқапшаларыкөпіршіктерменбіргебірегей көпіршіктертармақтарын (ағашын) немесеөкпеніңтынысалупаренхимасынқұрайды. Бірсоңғыбронхшаданпайджаболатынаталғанқұрылымдар, оның ацинус депаталатын өкпеніңқызметтік- анатомиялықбірлігін түзеді (функционально-анатомическая единица легкого). Ацинустар саны- 30000-ға, ал көпіршелер (алвеолдар) мөлшеоі 300-350 млн-ғажетеді. Өкпелердіңтынысалубетініңауданыдемшығарғанда 35 м2-ге, ал тереңтынысалғанда 100 м2-ге жетеді. Ацинустаржиынынанүлесшелер –сегменттер, сегменттерден- үлестер, ал үлестердентұтасөкпеқұралады. Оңөкпе.Жоғарғыүлесте үшсегменттіажыратады: ұштық сегмент, segmentumapicale (SI); артқы сегмент, segmentumposterius (SII); алдыңғы сегмент, segmentumanterius (SIII). Ортаңғыүлесте екі сегмент бар: латералді сегмент, segmentumlaterale (SIV); медиалді сегмент, segmentummediale (SV). Төменгіүлесте 5 сегменттіажыратады: ұштық (жоғарғы) сегмент, segmentumapicale (superius) (SVI), медиалдібазалді (жүректік), segmentumbasalemediale (cardiacum) (SVII), алдыңғыбазалді сегмент, segmentumbasaleanterius (SVIII), латералдібазалді сегмент, segmentumbasalelaterale (SIX), артқыбазалді сегмент, segmentumbasaleposterius (SX). Сол өкпе. Сол өкпенің жоғарғыүлесінде 5 сегмент бар: ұштық-артқы сегмент, segmentumapicoposterius (SI+II); алдыңғы сегмент, segmentumanterius (SIII), жоғарғытілшелік сегмент, segmentumlingularesuperius (SIV); төменгітілшелік сегмент, segmentumlingulareinferius (SV). Сол өкпенің төменгіүлесінде 5 сегменттіажыратады, олароңөкпеніңтөменгібөлігініңсегменттерінесимметриялы, сондықтансоларсияқтыбелгіленеді: ұштық (жоғарғы) сегмент, segmentumapicale (superius) (SVI), медиалдібазалді (жүректік) сегмент, segmentumbasalemediale (SVII), алдыңғыбазалді сегмент, segmentumbasaleanterius (SVIII), латеральдыбазалді сегмент, segmentumbasalelaterale (SIX), артқыбазалді сегмент, segmentumbasaleposterius (SX). Кпеқап. Өкпеніңсірліқабығыөкпеқап, pleura, депаталады. Олекіжапырақшадантұрады: висцералдыөкпеқап, жәнепариеталды, қабырғалықөкпеқап. Висцералдыөкпеқабы, өкпеніңөзінжауып, олөкпесаңылауларынаеніпөкпеүлестерінбір-біріненбөледі. Өкпенібарлықжағынанқаусыра, висцералдыөкпеқабыөқпеніңтүбіріндетікелейпариеталдыөкпеқапқажалғасады. Қабырғалықөкпеқапөкпеніңсірліқабығыныңсыртқыжапырақшасыболыптабылады. Қабырғалықөкпеқапсыртқыбетіменкеудеқуысықабырғаларыментұтасады, ал ішкібетіментікелейвисцералдыөкпеқапқақарайды. Өкпеқаптыңішкібетімезотелименжабылған да, кішкенемөлшердесірлісұйықтығыменылғалданғандықтан, жылтырболады, соныңсалдарынантынысалуқозғалыстарыкезіндеекі, висцералдыжәнепариеалдыөкпеқапжапырақшаларыарасындағыүйкелісазаяды (уменьшается трение между двумя плевральными листками). Бір-бірінежанасажатқанпариеталдыжәневисцералдыжапырақшаларарасындағысаңылаутәріздікеңістікөкпеқапқуысы, cavitaspleuralis, депаталады. Тыныштықжағдайдаөкпеқапқуысында 1-2 мл сұйықтықболады, олкапиллярлыққабатпенөкпеқапжапырақшаларыныңжанасатынбеттерінбөледі. Осы сұйықтықтынарқасындақарама-қарсыкүштердің, кеудеторыныңинспираторлықкерілуі мен өкпетінініңсерпімдітартылуыәсеріндегіекі бет ілінісіпұстасады (благодаря этой жидкости происходит сцепление двух поверхностей, находящихся под действием противоположных сил – инспираторного растяжения грудной клетки и эластической тяги легочной ткани). Осы екіқарама-қарсыкүштіңөкпеқапқуысындатерісқысымпайдаболады (наличие этих двух противоположных сил создает отрицательное давление в полости плевры). Қабырғалықөкпеқапөкпеніқоршайтынтұтасбірқапболыптабылады, бірақсипаттаумақсатындамынадайбөлімдергебөлінеді: costalis, diaphragmaticaжәнеmediastinalis. Әрбірөкпеқапқабыныңжоғарғыбөлігінөкпеқапкүмбезідегенатпенбөліпкөрсетеді. Өкпеқапкүмбезісәйкесөкпеніңұшынжауып, мойынаймағындакеудеторынан I қабырғаныңалдыңғышетінен 3-4 см жоғарышығыптұрады. Қабырғалықөкпеқап- ішкіжағынанқабырғалар мен қабырғааралықкеңістіктіжабады. Оныңастында, оныменкеудеқабырғасыныңарасындажұқафиброздықабық, fasciaendothoracica, жатады. Көкеттікөкпеқап –көкеткетікелейжүрекқапжанасыпжататынортаңғыбөлігінқоспағандакөкеттіңжоғарғыбетінжауыпжатады. Көкірекаралықөкпеқапалдыңғы-артқыбағыттаорналасқан, төстіңартқыбеті мен омыртқабағанасыныңбүйірбетіненөкпеніңтүбірінекеліп, көкірекаралықағзаларданлатералдышектейді. Өкпежиектеріөкпеқапшекараларыменсәйкескелмейтінжерлердеолардыңарасындаөкпеқапқойнаулары, recessuspleurales, депаталатын, өкпеқаптыңекіпариеталдыжапырақшаларыменшектелгенқосалқыкеңістіктерқалады. Өкпеоларға тек терентынысалғандағанаенеді. Еңүлкенқосалқыкеңістік, қабырға-көкетқойнауы, recessuscostodiaphragmaticus, екіжағындаөкпеқаптыңтөменгішекарасыныңбойындакөкет пен көкірек торы арасындажатады. Басқақосалқыкеністіктер: қабырға-көкірекаралыққойнау (алдыңғы, артқы), recessuscosto-mediastinalisжәнекөкет-көкірекаралыққойнау, recessusphrenico-mediastinalis. Өкпеқапсинустарыныңөкпеқапқуысыныңбөлігіболғанымен, оданайырмашылығыболады. Өкпеқапқуысы- бұлөкпеқаптыңвисцералдыжәнепариеталдықабықтарыарасындағыкеңістік. Өкпеқапқойнаулары-бұлөкпеқаптыңекіпариеталдықабықтарыарасындажататынөкпеқапқуысыныңқосымшакеңістігі. жүктеу/скачать 434,65 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|