Диплом жұмысы 5В010200 «Бастауышта оқыту педагогикасы мен әдістемесі» мамандығы
жүктеу/скачать 0,77 Mb. Pdf көрінісі
|
Отбасындағы баланың сөйлеу мәдениетін қалыптастыруда педагогикалық қарым-қатынастың тиімділігі.-конвертирован
| Отбасы лық қатынас
ережелері Баланың тіл мәдениетіне деген ата-ана назары Қарым-қатынастағы ата-ана төзімділігі Тәрбиедегі ата-ана әділдігі Қарым-қатынастағы әдептілік пен инабаттылық Ата-ананың ой жәнесөз тазалығы Қатынаста бала жетістігін объективті бағалау Ата-ананың қатынастағы өзіндік қатесін мойындап, түзету 38
6 – сурет. Сөйлеу мәдениетін қалыптастырудың құрылымдық үлгісі
Бұл үлгіде, біз, баланың қарым-қатынас мәдениетін қалыптастырудағы отбасы мен балабақшаның тәрбиелік ықпалын, ол жердегі ата-ана мен тәрбиешІнің әрекеттерін, олардың өзара байланысын көрсетуге тырыстық. Үлгіде баланың қарым-қатынас мөдениетін қалыптастырудағы ата-ананың тәрбиелік әрекеті: 1. Отбасындағы, баламен жүргізілген қатынас оның жас ерекшеліктеріне сай жүргізілуі М.И.Лисина, Қ.Т.Шериаздановалардың көрсеткен қарым-қатынас тәсілдерімен байланысып жатыр; 2. Бала бойында мәдениетті қарым-қатынасты тәрбиелеуге сөйлеу мәдениеті белгілеріне сүйену арқылы (тіл тазалығы, тіл нақтылығы, тіл логикасы, тілдің түсініктілігі, тіл мәнері)(Х.М.Махмудов, Д.Т.Тұрсынов); Мектеп жасына дейінгі баланың сөйлеу мәдениетін қалыптастырудың құрылымдық үлгісі Отбасындағы ата- ананың тәрбиелік әрекеті
Психологиялық- педагогикалық көмек Балабақшадағы тәрбиешінің әрекеті
Б ала
ның жа
с ере
кше лік
терін е сай ж үрг
із іл ге н қа ры м -қ ат ын ас тәс ілде рі : 1. жа ғда йлы же
ке тұ
лға лы қ қа ты на с;
2. жа ғда
йлы іс
ке рл ік қ аты
на с;
3. жа ғда йда н тыс та ным
ды қ қа ты на с; 4.
жа ғда
йда н тыс же ке т ұлға лы қ қа ты на с (М.
И .Ли
си на , Қ .Т.Ше ри аз да нова
) С өй леу м әде ни ет і бе лгі лер
ін е сү йен у бар ыс ын дағы ізгіл ік , м әден иетт
іл ік ке бағ ытт
ал ған
т әр би е.
(Х. М. Ма хм ут ов,
Д .Т .Т ұр сы но в)
Б ал ан ы ң өскен
о рт ас ы (ау
ыл, қал
а) , ұ
лт тық
дәстү р үл гісін е негіз де лге
н тәр
би е.
(С .Қ ал иев, К .Қ ож ах м ето ва,
С .Ұз
ақб ае ва) Отб
ас ы ндағы ата -а на да, т әр би еші
де бал ам ен ұй ым дастыр ылға
н қар
ым -қ ат ынаста ү нем
і о ның
ж ас
ер екшел
ігі н ес кер у.
Б ал ан ы ң тұ лға бо лып қал ы пт ас у үр ді сін
дегі тәр
би едегі
от басы
м ен б ал аб ақ ш ан ы ң
бі рл Іг ін , б із б ал а ба қш ад ағ ы
ат а- ан ал ар ж ин ал ы ст ар ы , ат а- ан ал ар к он фе рен ци ял ар ы,
ж еке с ұх бат тар ж үр гізу . Ұ лт ты қ са лт -дәс тү рл ер ба ла т әр ті бі нд е м әд ен ие тт і м ін ез -қ ұл ы қ ер еже
лер ін қ ал ыпт
ас тыр
у
Баланың жеке тұлғасы 39
3. Баланың тәрбиесі оның өскен ортасы, ұлттық дәстүр үлгісінде негізделуі педагогикалық және психологиялық әдебиеттерде де қаралған. Тәрбиедеғі туған ортаның, ата-ана, отбасының, салт-дәстүрдің, үлгісіне байланысты екені А.Құнанбаев, М.Жұмабаев кейінірек С.Қалиев, К.Ж.Қожахметова, С.Ұзақбаева сынды ұстаздардың ой-пікірлерінде көрсетілген . Бала тәрбиесіне баса назар аударған отбасында баласы мейірімділікке, имандылыққа баулып өсірілген. Отбасында үнемі осылай тәрбие көрген бала ақырында, өздігінен тіл алғыш, адал, тиянақты, ұқыпты болып шыққан. Тәрбие басы әдептілік деп білген ата-ана әуелі баласына өздерІн сыйлап-құрметтеуді, өзгелерге, әсіресе үлкендерге, сыпайлық танытуды, ешкімді мұқатпауды үйретіп отырған. Қазіргі кезде республикада этномәдени білім беру мәселесімен айналысып жүрген ғалым К.Қожахметова отбасы ережесінің төмендегідей болуын талап етеді: - Үйде әдейі уақыт бөліп, баланың тілін дамытып, ой-өрісін жетілдіру үшін санамақ, жұмбақтар айтқызып, ертегі, әңгімелер беру; - Үйде бесік жыры, тусау кесу тойы, сүндетке отырғызу тойларын дағдыға айналдыру; - Ұл тәрбиесіне, қыз тәрбиесіне айрықша мән беру; - Баланың көзінше біреуді кінәлап, айыптамау; - Тума-туыс, көрші-қолаңның жақсы қасиеттерін үлгі қылып, балаға айтып отыру; - Адамньщ үш жұрты болатынына, оларды құрметтеуге, туыстық сезімдерін дағдыландыруға тәрбиелеу; - Балалардың кішісі үлкенін тыңдап, айтқанын орындауға тәрбиелеу; - Балаларды үй шаруашылығының барлық түрін меңгеруге үйрету; - Ата-бабамыздан келе жатқан әдет-ғұрыптарды отбасында қалыптастыру; - Отбасының толық болуын, яғни ата-әжесімен, әке-шешесімен тату-тәтті бІр үйде тұру қағидасын балаға өз үлгі-өнегесімен қалыптастыру. Біздің ұсынып отырған үлгіде осы қағидалар ескерілген. Көрсетілген үлгіде, баланың жеке тұлғасы, оның қарым-қатынас мәдениеті мектепке дейінгі мекемедегі тәрбиеші әрекетіне де байланысты екені бейнеленген: 1. Отбасындағы ата-ана да, тәрбиеші де баламен ұйымдастырылған қарым- қатынаста үнемі оның жас ерекшелігін ескеруі тиіс; 2. Баланың тұлға болып қалыптасу үрдісіндегі тәрбиедегі отбасы мен балабақшаның бірлІгін, біз бала бақшадағы ата-аналар жиналыстары, ата-аналар конференциялары, жеке сұхбаттармен байланыстыруға тырыстық; 3. Ұлттық салт-дәстүрлер бала тәртібінде мәдениетті мінез-құлық ережелерін қалыптастырумен қатар, бүгінгі күнде отбасы тәрбиесінің де іргетасы болып табылатындықтан, бұл екеуі арасындығы сабақтастықты жандандыру керек.
Бала тәрбиенің бастапқы әліппесін отбасында алады. Оның түлға 40
болу үрдісі отбасында жүзеге асады. Кеңес одағының бірқатар ғалымдары Л.С.Выготский [23], А.Н. Леонтьев [54], А.В. Петровскийлер [43] аталған қүбылысты «дамудың әлеуметтік жағдайы» деп түсіндереді. Жалпы, отбасындағы қарым-қатынас мәдениеті біздің елдің өзінде көптеген ағартушы ғалымдардың зерттеу мәселесі болып, оның түрлі қырлары туралы көп құнды ойлар айтылған.
XX ғ. басында шешендік өнердің көзін, көсем сөздің бастауын, адам өміріндегі қарым-қатынастың маңыздылығын М.Жұмабаев, А.Байтұрсынов атап кеткен, этномәдениет туралы К.Қожахметова, С.Ұзақбаева т.б. өз ойларын айтқан [39,79].
Бірінші бөлімде қарастырылған философиялық, педагогикалық, психологиялық деректер мектеп жасына дейінгі баланың сөйлеу мәдениеті жүктеу/скачать 0,77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|