Диплом тақырыбы: Әлкей Марғұланның ғылыми мұрасы
Тақырыптың зерттелу деңгейі
жүктеу/скачать 320,3 Kb.
|
Нұрислам диплом
| Тақырыптың зерттелу деңгейі. Зерттеп отырған бұл жұмысымыздың мәнін ашу үшін біз қолданған әртүрлі әдебиеттер мен баспасөз мәліметтерінде кездескенімен әлі де ашылмай қалған кейбір қырлары бар.
Яғни, диплом жұмысымызға қатысты кейбір мәселелерді анықтау үшін, Қазақстанның беделді археологтарының зерттеу еңбектерін пайдаландық. Олар негізінен: Ә.Х.Марғұлан [1], Х.А. Алпысбаев [2], М.Қ. Қадырбаев [3], К.А. Ақышев [4]; К.М. Байпаков [5], және т.б. Зерттеу жұмысын, жазу барысында әр түрлі деңгейдегі мемлекеттік қаулылар шешімдер әр жылғы ғылыми есептер пайдаланылды. Сонымен қатар көрме үшін жасалған фотосуреттер мен қойылған заттарға берілген анықтамалар, тарихи түсініктемелер пайданылады. Ал, ғалымның өз шығармалар жинағының «Сарыарқа петроглифтері» атты 3-ші томы мен «Ұлытаудың тас мүсіндері» атты 4-ші томдарына кірген еңбектерінде олардың маңызы туралы айтып өткен. Мысалы, Ә.Марғұлан алдыңғы аталған еңбегінде былай дейді:» Көне заман суретшілерінің ашық аспан астында галереялар жасауы таңғаларлық жағдай. Қазақстанның тасқа салынған гравюралары, ата-бабаларымыздың бізге қалдырған ұлы мұрасы - көне заман жайында дерек беретін даусыз жәдігер. Қазақстан жеріндегі петроглифтердің барлық өлкелерде кездесуі, жасау шеберлігімен, сюжеттік байлығымен таң қалдырады» [6, 8б.]. Ал, К.Ақышевтың «Археология атасы атанған ғұлама ғалым Әлкей Марғұлан туралы естелік мақалалар, очерктер жинағында» ғалымның өмір баяны, оның өскен ортасы және атқарған қызметтері жөнінде тың деретер келтіріп өткенін көруге болады. Сондай-ақ, ғалымның әсіресе фольклор бойынша зерттеулерінің маңызы зор. Халық ауыз әдебиетінің мұраларын тарихи деректермен салыстыра зерттеуде академик Әлкей Марғұланның еңбегі орасан. К.Ақышевтің пайымдауынша, «археология мен этнографияны және фольклорды ұштастыра білген Әлкей Марғұланның ғылымға сіңірген еңбегі қызық кітаптың айқарма беті сияқты. Осы кітап уақыт озған сайын құнын еселей арта бермек» [7, 45б.]. Сондай-ақ, академиктің шығармашылығында үлкен орын алған тақырыптардың бірі Қазақстанның сәулет өнері. Ғалымның Т.К.Бәсенов, М.М.Меңдіқұловпен біріге жазған «Қазақстан архитектурасы» деп аталатын монографиясы төрт бөлімнен тұрып, ежелгі және исламға дейінгі, орта және соңғы ортағасырлық кезеңді қамтып, қазақ халқының архитектуралық мұрасы туралы түсінігімізді кеңейтетін жаңа деректерімен ерекшеленді [8, 68б.]. Сондай-ақ, ғалым Ә.Х. Марғұланның тұлғасы мен ғылыми мұрасы туралы монография, арнайы зерттеулер жоқ. Дегенмен, Баскаковтың «Ғалым» Н.А., Л.Н. Гумилевтің «Дана адам», Л.Р. Қызласовтың «Әлкей Хақанұлы Марғұлан. Ғалым мен адам портретіне», Р.Бердібаевтың «Ғалым пікірі ортақ», МК «Дала перзенті» Қ.Қозыбаев. Ақышевтың «Археологияның атасы», А.Х. Марғұлан – археолог», - деді Х.А. Арғынбаевтың «Заманымыздың ұлы ғалымы», Ш.Ш. Шокиннің «Марғұлан», Х.Ж. Сүйіншалиевтің «Археология және әдебиет», У.Х. Шәлекеновтың «Білімді ұстаз», С.Өтениязовтың «Әлекең түркі ғылымының төрінде», Ж.Құрманқұловтың «Ғалым Әлкей Марғұлан», С.Мұқановтың «Әлкей Хақанұлы Марғұлан – этноархеолог» [9], тағы басқа ғалымдар, Ә.Марғұлан шәкірттерінің ғалым-ұстаз туралы мақалалары, очерктері, деректі фильмдері, естеліктер жинақтары, 2004. «А. Марғұланның естеліктері» [10] «Білім» баспасынан, «Ғұлама» [11] естеліктер жинағы «Эко» баспасынан жарық көрді. Сонымен қатар, бұл еңбектердің баяндалу тарихына жасалған шолу тақырыптың арнайы зерттеу объектісі болмағандығын аңғартады. Бірақта, ғалым жөнінде іліп аларлық мәліметтердің өзіндік бір ерекшелігі бар. Келесі бір, қазақ этнографиясы кітапханасының 50 томдық жинағында «Қазақ халқының жазу мәдениеті туралы еңбек» [12] деп аталатын 8 томы және С. 48 томдық «Рухнама» жинағының 26 томы С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті. Марғұланның өмірі мен шығармашылығына арналған. 1984 жылы жарияланған «Әлкей Хақанұлы Марғұлан. (Қазақстан ғалымдарының биобиблиографиясы)» 2004. Ғалымның 100 жылдығына орай толықтырылып, қайта басылды [13]. М. Жолдасбековтың «Асыл арналар» жинағында, «Дала даналары: (тарихи тұлғалар)» және т.б. Ә.Марғұлан туралы мақалалар бар. Әр жылдары, атап айтқанда, 1989, 1990, 1992, 1997, 2000, 2002. «Марғұлан оқулары» ғылыми-практикалық конференциясының материалдарында Грошевтың «Академик Ә.Х.Марғұлан және Орталық Қазақстанның ежелгі суландыру мәселелері», С.М.Ахинжановтың «Ә.Х.Марғұлан және қыпшақ тарихының кейбір мәселелері», А.М.Манапованың «Ә.Х.Марғұланның Жезқазған өңіріндегі неолит ескерткіштерін зерттеуі», С.А. «Әлкей Марғұлан және Маңғыстау өңірі», Х.К. Сүлейменованың «Мәдени мұраны зерттеу А. «Марғұлана кіріктірілген сабақтар туралы» атты зерттеу мақалалары жарық көрді. Сондай-ақ, 2004 жылы А.Х. Марғұланның 100 жылдығына арналған «Көшпелілер өркениеті және рухани мәдениет тарихы» [14] халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференциясының 2 томдық материалдар жинағында. Ысмағұловтың «Академик Ә.Х.Марғұлананың этноантропологиялық идеялары» [15, 40 б.], Қ.М.Байпақовтың «А.Х. Марғұлан – археологиялық мұраның көрнекті зерттеушісі» [16, б. 7]. Жалпы көріп отырғанымыздай, жоғарыдағы еңбектерде ғалымға қатысты айтылған тың деректер, ол қазіргі тарихи еңбектердің ғылыми жазылу методологиясының бір мәнісін баяндайды. Атап айтқанда микротарихтық әдістің бір ерекшелігі көрінді. Себебі біз өткен кезбен, қазіргі уақыт аралығындағы Әлкей Марғұланның өмірі мен ғылыми мұрасына тоқталып отырмыз. Бұл біздің зерттеу жұмысымыздың басты жазу реттілігі болып табылады. жүктеу/скачать 320,3 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|