Дипломдық ЖҰмыс әбіш Кекілбаев шығармаларының тілдік және көркемдік ерекшеліктері Мамандығы: 5В020500 Филология
Шығармаларындағы көркемдік құралдардың қолданылуы
жүктеу/скачать 124,54 Kb.
|
2022 Распечаткаға дайын диплом
- Бұл бет үшін навигация:
- Маликов Қуанышбек Тұрарбекұлы
- -дай, -дей, -тай, -тей, -дайын, -дейін, -тайын, -тейін, -ша, -ше жұрнақтары; ә) -нан, -нен, -дан, -ден, -тан, -тен
- А.Х.Бекбосынова
| 2.2. Шығармаларындағы көркемдік құралдардың қолданылуы.
Таласпаева Жанар Серкешқызының «Ғалым Малдыбаев поэмаларындағы көркемдік құралдар» атты кандидаттық диссертациясының авторефератында теңеуге көптеген мағлұмат беріп, зерттеулеріне біршама тоқталып өткен. Теңеудің шығу тегінен бастап, стильдік қызметіне дейін зерттеп, тіл біліміне мол үлес қосқан Қ.Жұмалиев, Т.Қоңыров, З.Ахметов, З.Қабдолов, М.Серғалиев, орыс ғалымдары А.Г.Рубайло, А.Н.Веселовский, А.А.Потебня тағы басқаларының еңбектерінің ғылыми маңыздылығы ерекше. А.Г.Рубайло теңеуді: жай теңеу шырайлы теңеу ұлғайған теңеу шендестірілген теңеу деп төрт түрге бөлген.[38. 4б] Маликов Қуанышбек Тұрарбекұлы «Қалижан Бекхожин поэзиясындағы теңеу мен эпитеттің қолданыс ерекшеліктері» атты кандидаттық диссертациясының авторефератында теңеудің зерттелуіне көптеп тоқталып, Теңеудің жасалу жолын былайша топтастырған: Синтетикалық тәсіл а) -дай, -дей, -тай, -тей, -дайын, -дейін, -тайын, -тейін, -ша, -ше жұрнақтары; ә) -нан, -нен, -дан, -ден, -тан, -тен, шығыс септік жалғауы; Аналитикалық тәсіл: а)сияқты, секілді, тәрізді, сыңайлы, тақылетті, реуішті, іспетті, т.б септеуліктер; ә) бейне көмекші сөзі. Синтаксистік тәсіл: а) тең, ұқсас, ұқсау сөздерінің қатысуымен; ә) паралеллизм тәсілінің көмегімен; Аралас тәсіл: а) синтетика –аналитикалық; ә) синтетика-синтаксистік және т.б Сонымен қатар, теңеудің мынадай түрлері бар екенін анықтаған: Метафоралық теңеулер Метонимиялық теңеулер Синекдохалық теңеулер Эпитеттік теңеулер Гиперболалық теңеулер Литоталық теңеулер [39. 5б] Ғалым А.Х.Бекбосынова өзінің 2010 жылы қорғаған «С.Мәуленов өлеңдеріндегі теңеу» атты кандидаттық диссертациясының авторефератында былай деп жазады: «Танып білудің ең қарапайым формасы ұқсату, балау, салыстыру, теңеу нәтежесінде жүзеге асады. Профессор Т.Қоңыров «...теңеу- көркем ойлаудың ұлттық ерекшеліктері жинақталған, дүниетанымының ұлттық өзгешеліктері бас қосқан категориялардың бірі»- деген ой қорытады. Теңеу ең алдымен адам санасымен, ассоциациялық ойлау нәтежесімен тығыз байланысты. Әр ұлттың тілі мен діліндегі ұлттық ерекшелігі де осы теңеуден көрінеді. Әр ұлттың өз танымына жақын сөздерді қолдануы заңды да. Себебі тіл иесінің ой өрісі мен концептуалды әлеміне байланысты әр тіл дүниеғаламның үзіктерін өзінше жеткізіп, бейнелеп суреттейді және ол өз тіліндегі ғалам бейнесіне сай болады. Тіліміздегі теңеулер халықтың тұрмыс- тіршілігі, оның ойлау және танымдық қабілеті жөнінде бай мәлімет береді. Тұрақты теңеулер-фразеологизмдердің айрықша бір түрі болып есептеледі. М.Серғалиев фразеологизмдерді жинақылықтың бір үлгісі ретінде таниды. Тұрақты теңеуде теңеудің басты қасиеті салыстыру, ұқсату мәні толығымен сақталады. Тұрақты теңеулерде астарлы ой, концептілік тірек ұғым, таным үлгілері басым болып келеді. Тұрақты теңеулер фразеологиялық компаративтер деп аталады. Жалпыхалықтық тілде қолданылатын түбі түскен шелектей тұрақты теңеуін-тесілген күбі сөзімен өзгертіп берген. Тұрақты тіркес тұрақты теңеуге айналғанда айтылмақ ой мен құбылыстың қасиеті барынша нақтыланады, ойымызға жалпыхалықтық қолданыстағы тұрақты тіркес пен соның негізінде пайда болған тұрақты теңеу қатар белгілі болады. Мысалы: Қайда кетті жылытпай, Сәулелердің жүздері. Қайда-қайда шыбықтай Құшақтайтын қыз белі. Өлеңде сұлу қызды суреттеуде қолданылатын-шыбықтай қыз белі деген тұрақты теңеуден жалпыхалықтық тілдегі-қыпша бел деген мағынасы да белгілі болып тұр. Қазақта қыпша бел, бұраң бел-әдемі белдің эталоны [40. 10-15б]. жүктеу/скачать 124,54 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|