Меншікті капиталдың аудитін ұйымдастыру

Меншікті капиталды қалыптастыру мен пайдалануды оқып-білу шаруа- шылық жүргізуші субъектілердің іс-қызметін ұйымдастыру аудитінің маңызды бағыттарының бірі болып саналады. Меншікті капиталдың көлемі бухгалтерлік баланста көрсетілген активтер мен міндеттемелердің құнын бағалауға байла- нысты.

ҚР-ның «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру туралы» заңында бұл терминге мынадай анықтама берілген: «Меншікті капитал – субъектінің міндеттемелері шегерілгеннен кейінгі активтері».

Меншікті капиталдың ерекшелігі – ол шаруашылық жүргізуші субъек- тілердің актив көзі ретінде үнемі алға шығуы, соған орай оның бар-жоғы білін- бейді(оны қолмен ұстауғаболмайды).

30 «Қаржылық есеп беруді ұсыну» БЕС-де меншікті капиталға мыналар жатады деп көрсетілген: жарғылық, резервтік, қосымша төленген және қосым- ша төленбеген капитал, бөлінбеген табыс(жабылмаған зиян).

Жарғылық капитал аудиті. Жарғылық капитал кәсіпорын мүлкіне оны құрған кездегі қатысушылардың салымының жиынтығы болып табылады. Жар- ғылық капиталды белгілеу мен қалыптастыру тәртібі және пайдалану шаруа- шылық жүргізуші субъектінің іс-қызметінің өрісі мен жағдайына, ұйымдас- тыру-құқықтық түріне байланысты.

Жарғылық капиталды тексергенде аудитор бірінші кезекте келесі жағдай- ларды қарастырады:

А) жарғылық капитал көлемінің құқықтық-нормативтік акті талаптарына сай болуын;

Ә) жарғылық капитал мөлшерінің өзгеру ықтималдығын;

Б) бухгалтерлік есепте жарғылық капиталының шамасы ықпал ететін операцияларды көрсетудің және қолданған операциялардың дұрыстығы, көбі- несе олардың ішінде төмендегідей өткізбелерге көп көңіл бөледі:

- Д-т 5110 «Төленбеген капитал» шотына және К-т 5030 «Салымдар мен пайлар» шотына қатысушылардың салымдары сомасына;

- жарғылық капитал мөлшері ұлғайғанда К-т 5030 «Салымдар мен пай- лар» шотына, 2400 «Негізгі құралдар», 1310 «Материалдар», 1310 «Тауарлар», 1060 «Банктердегі, аккредитивтегі, чектердегі, карт-шоттардағы және басқа да шоттардағы ақша», 1030 «Ұлттық валюта ағымдағы корреснонденттік шоттар- дағы ақша» және 1010 «Кассадағы қолда бар ақшалар» бөлімшелердің шот- тарына жазу түседі.

Жарғылық капиталды тексеру бағдарламасына мынадай аудит процеду- ралары кіреді:

Кесте 10. Жарғылық капитал аудитінің бағдарламасы.