Жаттығулардың жақын (ізінше) және коммулятивті әсерлері. Кез келген физикалық жаттығуды жасағанда оның әсері тікелей жасап жатқан процесінде және белгілі бір уақыт аралығы ӛткеннен кейін байқалуы мүмкін. Бірінші жағдайда басқадан бұрын жаттығуды ұзақ немесе бірнеше рет орындау
процесі нәтижесінде пайда болған шаршаумен түсіндірілетін
жаттығудың жақын әсері туралы айтылады. Екінші жағдайда жаттығудың іздік әсері орын алады.
Келесі жаттығуға дейін ӛтетін уақыт аралағына байланысты жаттығудың әсері келесі: салыстырмалық қалыпқа келу,супер-компенсаторлық және редукциялық ӛзгеріс фазаларына бӛлінеді. Біршама қалыпқа келу фазасында жаттығудың іздік әсері жұмыс істеуге қабілеттілік бастапқы деңгейдегісіне дейін жететін қалыпқа келу процестерінің басталуымен кӛрінеді
Суперкомпенсаторлық фазада жаттығудың іздік әсері тек жұмыс шығыны толтырылып қана қоймай, артығымен
41
ӛтелетіндігінен, оперативтік жұмыс істеуге қабілеттілік бастапқы деңгейдегіден асып түсетіндігінен байқалады.
Редукциялық фазада жаттығулар арасындағы уақыт ұзарса, жаттығудың іздік әсері жоғалады. Олай болмауы үшін,біршама қалыпқа келу немесе суперкомпенсаторлық фазада келесі жаттығуларды жасау керек. Мұндай жағдайларда алдыңғы жаттығулардың әсері келесі жаттығулар әсеріне «жамалып» отырады. Нәтижесінде жаттығуды жүйелік қолданудың жаңа – куммулятивтік-созылмалы әсері пайда болады.Осылайша, ол тұрақты жасалып отырылатын жаттығудың (немесе әртүрлі жаттығулар жүйесінің) жалпы әсерінің бірігуі болып табылады.
Физикалық тәрбиеде жаттығулардың ұзақуақытты комулятивтік әсерін қамтамасыз етудің басты мәні шымырлықты шынықтыруда,кейіндегі физикалық дайындықты жетілдіруде болып табылады. Егер физикалық тәрбиенің заңдылықтары бұзылатын болса,атап айтсақ,созылмалы түрде шамадан тыс күш қолдану орын алса, жаттығулар әсерінің бірігуі кері нәтиже беруі мүмкін. Мұның салдары зорығу,шамадан тыс жаттыққандық және т.б. болуы мүмкін.
