Әдеби тіл және оның нормалары Қоғам мүшелеріне қызмет ететін жалпыға ортақ, түсінікті тіл әдеби тіл


Етістік Етістік – заттың қимылын



бет14/38
Дата20.05.2020
өлшемі104,35 Kb.
#69975
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   38
Байланысты:
Қазақ тілі 6 сынып

Етістік

Етістік – заттың қимылын, іс – әрекетін, жай – күйін білдіретін сөз табы. Етістік не істеді? не істейді? не істемек? не қылды? не қылады? қайтті? қайтеді? қайтпек? т.б. сұрақтарға жауап береді. Етістіктер тұлғасына қарай негізгі, туынды етістік болып бөлінеді.

Негізгі етістік

Туынды етістік

Жеке тұрып сұраққа жауап бере алатын және өз алдына сөйлем мүшесі бола алатын толық мағыналы етістіктер

Басқа сөз таптарынан сөз тудырушы жұрнақ арқылы жасалатын туынды түбір етістіктер

Кел, бар, бер, ал, т.б.

Ой(ы)н+а, шеге+ле, бас+қар, т.б.



Есім сөздерден етістік тудыратын

(сөз тудырушы) жұрнақтар

Етістіктен етістік тудыратын сөз

түрлендіруші жұрнақтар

1. –ла, -ле, -да, -де, -та, -те:

а) дене мүшелері атауларынан жасалады:



жұдырық-та, иек-те, қол-да, уыс-та, тіс-те, өкпе-ле, ұрт-та, мойын-да, арқа-ла,

қолтық-та, желке-ле, шынтақ-та, т.б.

ә) тұрмыс жабдықтары атауларынан жасалады: балта-ла, арқан-да, шеге-ле, жүген-де, тізгін-де, үтік-те, тырма-ла, ноқта-ла, құрық-та, т.б.

б) бұйым атауларынан жасалады: сабын-да, қаңылтыр-ла, тақтай-ла, алтын-да, күміс-те, т.б.

в) өлшем атауларынан жасалады: адым-да, метр-ле, тонна-ла, т.б.

г) төл атауларынан: бота-ла, лақ-та, құлын-да, бұзау-ла, т.б.

ғ) зат есімнен: ой-ла, тәрбие-ле, сый-ла, тең-де, т.б.

д) сын есімнен: ақ-та, көк-те, жақсы-ла, жаман-да, т.б.

е) сан есімнен: екеу-ле, үшеу-ле, т.б.

ж)үстеуден: жоғары-ла, төмен-де, ілгері-ле, т.б.

з) еліктеу сөздерден: жымың-да, шіңк-іл-де, жарқ-ыл-да, бұрқ-ыл-да, т.б.

л) одағайлардан: уһ-ле, ойбай-ла, құрау-ла, т.б. жасалады.



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   38




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет