Электрофильді қосып алу реакциялары. В. В. Марковников ережесі

Германия Демократиялық Республикасында өнеркәсіпте этиленді ацетиленнен алады.

Физикалық қасиеттері. Этилендік көмірсутектер гомологтар қатарының алғашқы төрт мүшелері газдар. 5-тен 17-ге дейін көміртек атомдары бар олефиндер – сұйықтықтар. Одан әрі қарай қатты заттар келеді.

Қөміртек атомдары нормальді тізбекті олефиндер өздерінің тармақталған тізбекті изомерлерінен гөрі жоғарыраіқ температурада қайнайды. Қос байланыстың молекуласы ортасына жылжуы қайнау температурасын жоғарылатады. Цис-изомерлер әдетте трансизомерлерден гөрі жоғарырақ темпертурада қайнайды.

Қос байланыстың молекуланың ортасына жылжуы балқу температурасын жоғарылатады. Тракс-изомерлер цис-изомерлерден гөрі жоғарырақ температурада балқиды.

Олефиндердің тығыздықтары бірден кем, бірақ сәйкес парафиндердікінен артық. Гомологтық қатарда тығыздықтары артады.

Олефиндердің. суда ерігіштігі тіпті аз, бірақ парафиндерге қарағанда көп. Олефиндер кейбір ауыр металдардың тұздарының ерітінділерінде комплекстік қосылыстар түзе отырып жақсы еритіндігін ескерте кету керек (мысалы, жартылай хлорлы мыс ерітінділерінде).

Олефиндер үшін инфрақызыл сәулелерді 6–6,5 және 10– 12 (і (1670—1560 және 1000—830 см~¹) облыстарында іріктеп сіңіруі тән, сондықтан инфрақызыл спектрлер олефиндердің құрылысын тағайындауда зор табыспен пайдаланып отыр.

Химиялық қасиеттері. Олефиндердің реакциялық қабілетін көрсететін негізгі структуралық элемент болып, бұлардың сәйкес а және я-байланыстарынан тұратын қос байланысы болады. қос-байланыс σ-байланыстан гөрі берік болғандықтан σ-байланыс үзіліп, қос байланыс орнына екі атомдар немесе атомдық топтардың бірігуі арқылы а-байланысқа оңай айналады. Мұндай бірігу жылдамдығы қосып алатын молекулалардың және қос байланыстық орынбасарларының түріне байланысты ажыратылады.

Сөйтіп, олефиндерге көбінесе қосып алу реакциялары тән. Дегенмен, олефиндер орын басу реакцияларына қабілетті және кейбіреулері парафиндерге қарағанда анағұрлым жеңіл жүретінін ескеру қажет. Қос байланысты а-орындағы көміртектің сутек атомы көбінесе орын басуға бейімірек келеді.

1 Олефиндер катализаторлардың қатысуымен сутекті қосып алады (53 бет). Катализаторсыз молекулалық сутекті немесе бөлу кезіндегі сутекті бұлар біріктірмейді.

Сутектендіру үшін катализатордағы олефин молекуласының қос байланысы бойынша адсорбциялану қажет болғандықтан, қос байланыстың орынбасарлары неғұрлым кіші болса, олефиндер соғұрлым оңай сутектенеді (С. В. Лебедевтің қағидасы).

2. Олефиндер галогендерді оңай қосып алады:

Реакцияның жылдамдығы галогеннің тегіне және олефиннің

Галогендер олефиндерге радикалдық немесе иондық механизм бойынша біріге алады.

Радикал А оңай түзіледі және тұрақты келеді. Бұл радикалдағы бос электрон 5СН-байланыстардың электрондарымен қосарланып түрады, ал Б радикалдағы бос электрон жалғыз ғана ІСН-байланыстың электрондарымен қосарланған. Бүған тағы қосымша шеткі ашық тұрған көміртек атомының реакцияға қатысуы оңайырақ болады. Радикал А одан әрі галогеннің молекуласымен әрекеттеседі де, галогеннің жақа атомын тудырады (генерациялайды):

Бірігу иондық механизм бойынша жиі жүреді. Галоген-I ніц молекуласы электрондарды өзіне тартып ала және σ-ком-1 комплекс түзе отырып, қос байланысты ысырады. Содан кейін галогеннің теріс ионы бөлінеді. Пайда болған карбондық катионға галогеннің теріс ионы бірігеді:

Олефиндердің галогендермен реакциясы олардың қоспаларындағы сапасы мен санын анықтау үшін пайдаланылады. Сіңірілген бромның мөлшері бойынша олефиннің қанша екенін , анықтауға болады.