Әлеуметтік-гуманитарлық пәндер кафедрасы 050501- «Әлеуметтану»

Дәріс мазмұны:

1. 
   Саясаттағы БАҚ рөлі.
   
2. 
   БАҚ және демократия.
   

БАҚ қоғамның саяси өмірінде аса маңызды элемент болып саналады. БАҚ әрбір қоғамның рухани құндылықтарын нығайту мақсатында халық арасында саяси ақпараттарды үзбей таратып отырады, халыққа идеологиялық, мәдени және саяси ықпал етеді. БАҚ өздерінің репортаждары мен түсіндірме талдауларында саяси биліктің аса маңызды тұстарына ерекше назар аударады. Сөйтіп билікті шектеу мен жаңғырту, сауықтыру ісінде маңызды рол атқарады. Сонымен БАҚ қоғамды нақты саяси ақпараттармен және әртүрлі саяси мақсаттағы ақпараттармен қамтамасыз етеді. Ұдайы берілетін көбінесе саяси тақырыптағы соңғы жаңалықтар көп ретте халықтың тиісті саяси көзқарастарын, бағамдарын, бағыт-бағдарлары мен өмірлік құндылықтарын қалыптастырады. Сайлау науқаны кезінде теледидардың ролі өте зор. Қазір бүкіл ел көлемінде Қазақстанның әлемнің дамыған, бәсекеге барынша қабілетті елу елдің қатарына кіру стратегиясына сәйкес қам-қарекет жүріп жатыр. Осыған байланысты Қазақстан Республикасының 2006 жылы 1 наурыздағы Елбасымыздың Қазақстан халқына жолдауында қабылданған: «Қазақстан Республикасының мәдениет және ақпараттық кеңістігінің бәсекеге қабілеттілігін дамытудың 2006-2009 жылдарға арналған тұжырымдамасымен өзектесетіні сөзсіз. Стратегияда ғаламдық ақпараттық кеңістікті және Қазақстан Республикасының ақпарат нарығындағы бәсекеге қабілеттіліктің өзекті проблемалары талданады.

Нысанбаева А.Н. «Политология» Алматы, 1998ж

Пугачев В.П., Соловьев А.И. «Введение в политологию» М.,2004

Н.Ә.Назарбаев «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан», Қазақстан халқына жолдауы.

Егемен Қазақстан 1наурыз 2007ж.

ҚР. Ақпараттық кеңітігінің бәсекеге қабілеттілігін дамытудың 2006-2007 жылдарға арналған тұжырымдамасы. Ана тілі, №35-2006

№7 дәріс

1. 
   Пиар түсінігі.
   
2. 
   Пиар қызметі.
   

Пиардың әсер ету тәсілдерінің бірі бұл ПР хабарламаның жаңалық ағымымен БАҚ арқылы таратылуы. Алайда жаңалықтарға қарағанда ПР құбылыстарды, оқиғаларды өздері жасайды. Кейін оны БАҚ арқылы таратып ашып көрсетеді. Саяси саладағы ПР өзіндік ерекшеліктерге ие. «Билікті қолға алудағы құралы қара ПР немесе имиджмейкердің бомбасы» деген шығармасында белсенді саяси іс-қимылдар кезінде жүйелі стратегиясын қарастырады:

а) халықты ойлауға қабілетсіз ету стратегиясы;

б) сайлаушылар алдында басқа бақталастарды жағымсыз қырынан көрсету

стратегиясы;

в) өз мақсаттары туралы бақталастарды шатастыру стратегиясы;

г) бақталастарының өз жұмысына кедергі жасау ұмтылысын алдын алу

стратегиясы.

Сонымен қатар ПР-дағы әсер етудің тәсілінің бірі имидж қалыптастыру. Белгілі бір әлеуметтік тапқа әсер етуге арналған пікірді қалыптастыру.

Әдебиеттер:

Федотова Л.Н. «СМК» Питер,2004

Шишкина М.А. «Паблик рилейшинз в системе социального управления»

«Связь с общественностью. Паблик рилейшнз. Государственная власть и управление» (учебно-методическое пособие) АлматыАпта 14.

№8 Дәріс

1. 
   Саяси жарнаманың негізгі түсініктері мен пайда болуы.
   
2. 
   Саяси жарнаманың мәні және құрылымы.
   
3. 
   Саяси жарнаманың типологиясы.
   

Саяси жарнама қоғамдық билік кеңістігінде бір уақытта пайда болған жоқ. Оның пайда брлуы маңызды үш тарихи тенденциямен белгіленеді.

1. 
   Саяси нарықта саяси тауар өндіруші лердің көпшілігі қалыптасқан кезде жарнама пайда болды.
   
2. 
   Саяси нарықта партиялардан тәуелсіз олардың тауарларын бұқара халыққа ұсына алатын ерекше құрылымдар қалыптасуы қажет болды.
   
3. 
   Халықтың саяси дебаттарда, саяси қатысуларда тұрақты қажеттілігінің пайда болуы.
   

Саяси жарнама дегеніміз сатып алушыларға бағытталған аргументтелген мәтін. Ол бақталастық жағдайда қалыптасады.

Сонымен қатар саяси жарнама жіктеулерінің басқа да тәсілдері бар: заңды-заңсыз; ескерту-актуалды; адаптивті-креативті; белгілі бір БАҚ-пен байланысты саяси жарнамалар.

Саяси жарнама құрамдық, стилдік компоненттеріне, жарнамалық материалдарды тарату шектеріне қарай ұлттық мемлекеттік ерекшеліктерге ие. Мысалы: Коста-Рикада мазмұны дәлелденбейтін жарнама қолданылмайды. АҚШ та жарнама сасаткердің жеке бейнесін көрсетуге бағытталған. Европада сайлау процесінде көңіл жеке ссаясаткерлерге емес, партиялық құрылымдарға және олардың бағдарламалық құжаттарына бөлінеді.

Саяи жарнаманың әртүрлі типологиясы болады. Р.Джослин саяси жарнаманы қолданылатын риторика бойынша жіктеуді ұсынды. Ол танытатын, сынайтын және оппоненттің сынына жауапты құрайтын жарнама. А.Дейян лездік мақсаттарды орындайтын және бақталастардың шабуылына тез жауаптың қайтарылуын білдіретін қатты саяси жарнама, сонымен қатар ұзақ мерзімді саяси жобаларды қамтамасыз ететін жұмсақ жарнамаларды бөледі. Ф.Котлер саяси жарнаманың ақпараттық, насихаттық, салыстырмалы, әлдендіруші және еске түсіруші түрлері жөнінде айтады.

Сонымен қатар саяси жарнама жіктеулерінің басқа да тәсілдері бар: заңды-заңсыз; ескерту-актуалды; адаптивті-креативті; белгілі бір БАҚ-пен байланысты саяси жарнамалар. Саяси жарнамагың өзіндік ерекшеліктері бар. Жарнамалық мәтін үш элемент негізінде құрылады: саясаткерлердің уәделері, оның үкіметке шағымы және өз бақталастарын сынауы.

Саяси жарнама құрамдық, стилдік компоненттеріне, жарнамалық материалдарды тарату шектеріне қарай ұлттық мемлекеттік ерекшеліктерге ие. Мысалы: Коста-Рикада мазмұны дәлелденбейтін жарнама қолданылмайды. АҚШ та жарнама сасаткердің жеке бейнесін көрсетуге бағытталған. Европада сайлау процесінде көңіл жеке ссаясаткерлерге емес, партиялық құрылымдарға және олардың бағдарламалық құжаттарына бөлінеді.

Саяи жарнаманың әртүрлі типологиясы болады. Р.Джослин саяси жарнаманы қолданылатын риторика бойынша жіктеуді ұсынды. Ол танытатын, сынайтын және оппоненттің сынына жауапты құрайтын жарнама. А.Дейян лездік мақсаттарды орындайтын және бақталастардың шабуылына тез жауаптың қайтарылуын білдіретін қатты саяси жарнама, сонымен қатар ұзақ мерзімді саяси жобаларды қамтамасыз ететін жұмсақ жарнамаларды бөледі. Ф.Котлер саяси жарнаманың ақпараттық, насихаттық, салыстырмалы, әлдендіруші және еске түсіруші түрлері жөнінде айтады.

Филатова «Социология массовой информаций» М: 2006

Фомичева «Социология массовой информаций» М: 2006

Соловьев А.М. «Политические коммуникации» М: 2004

№9 дәріс

1. 
   Қоғамның әлеуметтік даму саясатын таңдау жағдайындағы саяси күштер.
   
2. 
   Саяси күш презентациясындағы жарнаманың рөлі.
   
3. 
   БАҚ-ның саяси күштерге назары.
   

қалады, бірақ бұл үкіметтің осы назарды қамтамасыз етудегі мақсатын жоғалтпайды. Соңғы жағдай бойынша БАҚ-тың қоғамға өз бағдарламасын ұсынудың үш негізгі нұсқасы бар:

• 
  бағдарлама мәтінін өңдеу, мазмұнын келтіру, билікке жағымды образдарды құру, бағдарламаның көрсетілетін орны мен уақытын белгілеу;
  
• 
  «жаңалықты» ПР – құрылым күшімен құру, ақпараттық ағымды құру;
  
• 
  саяси жарнаманы өндіру – БАҚ-та төлем негізінде мультиплицирлі мәліметтер жіберу.
  

Басты проблема оның жарнамасының саяси мәтін болып есептелуінде. Мемлекеттің басшысы лауазымына үміткер өзінің ашық ұрандарымен шыққанда сыншылдар да жарнаманың «ізі» бар ма деген сұрақ туындайды. Саяси жарнама кең және тар мағынада беріледі. О.Феофановтың зерттеуі бойынша саудалық жарнама, хат мағынасын жеткізуші үміткер алдында бір ғана мақсат қояды: тұтынушы да мәлімет туындауы керек.

Баспасөзді қоғамдық пікірдің шынайы сайлау нәтижелерімен сәйкессіздігі қызықтырып отырады. Мысалға: 1995 жылы Франциядағы президент сайлауының бірінші турында Л.Жоспен көпшілік дауысқа ие болды.

Саяси жарнама қоғамның стратегиялық және тактикалық бағдарламаларының бәсекеге қабілеттілігін халыққа жеткізудің бір амалы. Саяси қызметте бұл бағдарламалар саяси қызмет құрылымы ретінде БАҚ-тың маманданған сферасына енетіндіктен заңдармен белгіленеді. Бұқаралық ақпарат коммуникациясының қоғамдық пікірмен санасуы ХХ ғасырдың соңына қарай жетіле түсті.

Конецкая В. П. Социология коммуникаций. М., 1997. С. 21.

Федотова Л.Н.Социология массовой коммуникации:. Питер,2004.
Апта 10.

1 кредит сағат

№10 дәріс

1. 
   Интернет дамуының алғы шарттары.
   
2. 
   Интернет коммуникациясының потнциалы.
   

техникалық факторларды жатқызуға болады. Интернет ХХ ғасырдың 60-жылдардың аяғында 70-жылдардың басында пайда болды. Бұған АҚШ-тың қорғаныс департаментінің қызметі тікелей ықпал етті. Ол ядролық жарылыс кезінде негізігі байланыс жүйелерінің жойылуы жағдайындағы коммуникациялық бақылаудың сақталуын қамтамасыз етеді. Бұл мәселенің шешімі үзіліссіз жұмыс атқаратын программаны құру болып табылды. Ол бойынша ұлттық жүйе компьютерлері бір-бірімен жаңаша түрде жалғанып, біреуі істен шыққан кезде қалған жүйелік модельдер бұрынғы тәртіпте жұмыс істейтін болды.

1968 жылы ARPA компьютерлік желіні географиялық орналастыру, оны өңдеу техникасы шешіміне конкурс жариялады. Массачусетск техникалық институтының өкілдері А.Робертс пен Р.Кан ұсынған жобаның негізіне «пакеты рования» схемасы кіреді. ARPANET желісі құрылып, жаһандық желіге айналады.

Қазіргі кезде интернет экономикалық сферада үлкен жетістікке жетті. Ол электронды коммерциямен бизнестің дамуына әкелді. Мұнда бір тауарға деген меншік құқығын келесі бір адамға интернет арқылы беру және т.б.

Сонымен қатар интернет технологиялар саясатта да белсенді түрде қолданады. Оған с айлау үрдісін ұйымдастыруда, шешім қабылдау орталықтарына ақпараттың басымдылық көрсету мақсатымен саяси жобалармен ақпараттық компаниялардың желі ресурстарын құру және т.б.

Қазіргі жағдайда саясатқа сыртқы әлеуметтік-саяси ортаның әсер етуіндегі белсенді механизм болып табылады. Бизнес технологияларының өзгеруі, электронды бизнеспен электронды коммерцияның декапитализацияланған қатынастар моделдерінің пайда болуы саяси билік формаларын ұйымдастыруды мемлекет ішінде қалай болжаса, халықаралық аренада солай болжайды. Сөйтіп өз жобаларының ақпараттық қолдауын таппаған саяси құрылымдар өз позицияларынан айырылып, мемлекеттің шешім қабылдауындағы жағдайға әсер ету мүмкідігі төмендейді. Сол себептен дәстүрлі институт пен билік жүйелері азаматтар коммуникациясының бұл құралымен түпкілікті қолдануды үйренбегендіктен, өз мүдделерін қорғай алмайды. Интернет сонымен бірге саяси коммуникацияны қалпына келтірудегі негізгі құрал болып табылады. Қазіргі кезде интернет экономикалық сферада үлкен жетістікке жетті. Ол электронды коммерциямен бизнестің дамуына әкелді. Мұнда бір тауарға деген меншік құқығын келесі бір адамға интернет арқылы беру және т.б.

Сонымен қатар интернет технологиялар саясатта да белсенді түрде қолданады. Оған с айлау үрдісін ұйымдастыруда, шешім қабылдау орталықтарына ақпараттың басымдылық көрсету мақсатымен саяси жобалармен ақпараттық компаниялардың желі ресурстарын құру және т.б.

Қазіргі жағдайда саясатқа сыртқы әлеуметтік-саяси ортаның әсер етуіндегі белсенді механизм болып табылады. Бизнес технологияларының өзгеруі, электронды бизнеспен электронды коммерцияның декапитализацияланған қатынастар моделдерінің пайда болуы саяси билік формаларын ұйымдастыруды мемлекет ішінде қалай болжаса, халықаралық аренада солай болжайды. Сөйтіп өз жобаларының ақпараттық қолдауын таппаған саяси құрылымдар өз позицияларынан айырылып, мемлекеттің шешім қабылдауындағы жағдайға әсер ету мүмкідігі төмендейді. Сол себептен дәстүрлі институт пен билік жүйелері азаматтар коммуникациясының бұл құралымен түпкілікті қолдануды үйренбегендіктен, өз мүдделерін қорғай алмайды. Интернет сонымен бірге саяси коммуникацияны қалпына келтірудегі негізгі құрал болып табылады.

Соловьев А.И. Политические коммуникации М., 2004г

Торкунов А.В. « Современные международные отношения и мировая политика»
Апта 11.

1 кредит сағат

№11 дәріс

1. Бұқаралық ақпараттық-коммуникациялық саяси жүйенің мәні.

2. БАҚ-ң саяси қызметі.

3. Қоғамдық ой-пікір.

БАҚ қоғамның саяси өмірінде аса маңызды элемент болып саналады. БАҚ әрбір қоғамның рухани құндылықтарын нығайту мақсатында халық арасында саяси ақпараттарды үзбей таратып отырады, халыққа идеологиялық, мәдени және саяси ықпал етеді. БАҚ өздерінің репортаждары мен түсіндірме талдауларында саяси биліктің аса маңызды тұстарына ерекше назар аударады. Сөйтіп билікті шектеу мен жаңғырту, сауықтыру ісінде маңызды рол атқарады. Сонымен БАҚ қоғамды нақты саяси ақпараттармен және әртүрлі саяси мақсаттағы ақпараттармен қамтамасыз етеді. Ұдайы берілетін көбінесе саяси тақырыптағы соңғы жаңалықтар көп ретте халықтың тиісті саяси көзқарастарын, бағамдарын, бағыт-бағдарлары мен өмірлік құндылықтарын қалыптастырады. Сайлау науқаны кезінде теледидардың ролі өте зор.

Теледидар экраны ақпараттарды білудің және қоршаған ортаны танудың негізгі көзіне айналды. Тұтастай алғанда, өз ойларын теледидармен басқа да БАҚ арқылы білдіру мүмкіндігіне ие бола алмаса, бірді-бір саяси қоғамдық топ саясатта да табысқа жете алмайды.

Конецкая В. П. Социология коммуникаций. М., 1997. С. 21.

Нысанбаева А.Н. «Политалогия» Алматы, 1998ж

Соловьев А.И. Политические коммуникации М., 2004г

№12 дәріс

1. 
   Ақпараттық кампания түсінігі.
   
2. 
   Ақпараттық кампания моделі.
   
3. 
   Ақпараттық соғыстар.
   

Ақпараттық кампания және ақпараттық соғыс ұғымдарын түсіну саяси коммуникацияда жақсы қолданылатын талдаулардың бірі.

Ақпараттық кампанияның негізгі дәлелі саяси акторлардың мақсатын үлкейтіп нақты бір қолдауға ие болу. Осы көзқарас бойынша ақпараттық кампаниялардың саяси жобасында түйін болады. Ақпараттық кампания шеңберінде алға қойған мақсаты әртүрлі әрекеттік негізде жеткізеді. Ақпараттық кампанияның бірнеше моделдері бар. Кейбір мамандар моделдің үш сатысын бөліп көрсетеді. Бірінші сатыда ақпаратты аз тираж арқылы «түсіру», бірақ беделді газет қашанда аналитика мен ньюсмейкерлікті алдын ала берілген жұмыс бағасын кейін қолданады. Содан кейін бұл тақырыпты «цементтеп» теледидардан күнделікті аналитикалық хабардан көрсетеді. Үшінші сатыда қарсыласына қайта шабуылдап тойтарыс береді.

Әдебиет:

Панарин И.Н. Информационная война и геополитика М. 2006г

Почепцов Г.Г. Теория коммуникации. — М., 1998.

Соловьев А.И. Политические коммуникации М., 2004г

№13 дәріс

1. 
   Мемлекеттік ақпараттық саясат түсінігі.
   
2. 
   Мемлекеттік ақпараттық саясат мәні.
   

Ақпараттық мемлекеттік саясат – мемлекет қызметінің жүйесін қалыптастыратын элемент ретінде қарастырылады. Билік орындарымен қоғам арасындағы диалогты қолдайтын құрал болып табылады.

Мемлекеттік ақпараттық тәртіптің төрт типі бар, әрбіреуінің әріптесімен және оппонентімен саяси байланысты орнату мен қолдаудың өзіндік спецификасы бар. Бұларға мемлекеттік саясат ақпараттық кампаниялар, ақпараттық акциялар сонымен қатар постфактум режиміндегі іс-әрекеттер жатады. Билік саласындағы дискурсты қолдаудың негізгі тәсілі мемлекеттік ақпараттық саясат болып табылады. Мемлекеттің саяси белсенділігінің бұл типі түрлі формаларды иелене алады. Мемлекеттің ақпарат саласында шешетін қиын, кешенді сипаттағы мәселелер келесі міндеттердің орындалуын талап етеді. Сөз бостандығы, интелектуалды қасиеттер, жеке өмірдің құпиялылығын қорғау принциптеріне сәйкес азаматтардың ақпарат алуда заңды құқын қамтамасыз ету. Қазіргі деңгейдегі ақпарат алу үшін халықты техникалық мүмкіндіктермен қамсыздандыру. Мемлекет ішінде және халықаралық аренада ақпаратты қолданушы монополді тәжірибешілермен күрес. Болашақ ұрпақты агрессивті түрдегі ақпараттан сақтау. Ақпарат саласындағы техникалық жетістіктерді пайдалана отырып білім беру және денсаулық сақтау жүйесін жаңарту. Азаматтардың мемлекет есебінен ақпарат алуын арзандату. Көлеңкелі айналымдарды қысқарту және заңсыз ақпарат айналымына тыйым салу. Ақпарат саясат мүмкіндіктерін қамтамасыз ететін ұйымдар мен кадрлық құрылымдарды үнемі жаңартып отыру.

Әдебиеттер:

Панарин И.Н. Информационная война и геополитика М. 2006г

Почепцов Г.Г. Теория коммуникации. — М., 1998.

Соловьев А.И. Политические коммуникации М., 2004г

№14 дәріс

1. 
   Эмпирикалық зерттеулер түрлері.
   
2. 
   Әлеуметтік көрсеткіштер. Шкалалар.
   

Филатова «Социология массовой информаций» М: 2006

Фомичева «Социология массовой информаций» М: 2006

Федотова Л.Н. «СМК» Питер,2004

№15 Дәріс

1. 
   Контент эмпирикалық зерттеуінің поблематикасы.
   
2. 
   Әр түрлі таңбалар жүйесі мен коммуникациялық жағдайлар анализі.
   
3. 
   БАҚ-ғы жеке акциялардың контент-анализі.
   

Ақпараттық өрістің өзгеруіне байланысты азаматтың саясатқа араласуы көтеріледі, биліктің орталықтануы өсіп, локальды қауымдастықтар мен жергілікті үкіметтің басқару үстемдігі өседі. Сонымен бірге мемлекеттің таза ақпараттық жылдамдығы да өсе түседі. Мыс: бүгінде АҚШ конгресінің барлық заңдық актілері тұрғындарға ақпаратты ақысыз және интернет арқылы жеткізеді. Ұлыбританияда мемлекет азаматтардың ақпарат алуын 300 мемлекеттік ұйымдарға қарағанда электронды қамтамасыздандырған. Мұнда Ұлыбритания үкіметінің мақсаты ақпараттың көп бөлігін халыққа электронды түрде жеткізу.

Филатова «Социология массовой информаций» М: 2006

Фомичева «Социология массовой информаций» М: 2006

Федотова Л.Н. «СМК» Питер,2004