Әлеуметтік теориялар және олардың өкілдері

Герберт Спенсер (1820-
1903) О.Конттың ой-
пікірлері, идеясын одан әрі
дамытқан ағылшын
әлеуметтанушысы
Оның көзқарасына қысқаша тоқталсақ,
Г.Спенсердің әлеуметтану теорясы негізгі екі
мәселеден тұрады. Бұл екі ой-пікір, идея
Ч.Дарвинның биологиялық түрлердің пайда
болу теориясының негізінде пайда болған.
Қоғамды биологиялық организм ретінде
қарау;
Әлеуметтік эволюция идеясы.

Эмиль Дюркгейм (1858 -
1917) - француз социологы ,
социологияны ғылым , 
мамандық және оқу пәні
ретінде
қалыптастырушылардың
бірі .
Еңбектері:
“ Қоғамдық еңбек бөлінісі туралы ” (1893), 
“ Социология әдісі ” (1895), 
“ Өзін-өзі өлтіру ” (1897) және
“ Діни өмірдің қарапайым формалары ” (1912).
Дюркгейм тұжырымдағандай , “... әлеуметтік 
фактілерді заттар ретінде қарастыру қажет . Заттар -
бізге берілген бақылауға жататын және бақылауға 
болатын нәрселер . Қоғамды зерттеген бұрынғы 
барлық ғылыми пәннің негізгі қателігі Дюркгеймнің 
пікірі бойынша , мынада : олар әлеуметтік құбыл
ыстарды қарастыру барысында оларға қандай мән-
мағына бер іп , соған сүйенетіндігінде ; соған 
қарамастан олардың нағыз мәнін тек объективті 
ғылыми зерттеудің көмегімен ғана анықтауға
болады .

М. Вебердің пікірінше, статус әлеуметтік топтар мен
индивидтердің қоғамдағы алатын орны мен мәртебесіндегі
айырмашылықты көрсетеді. Адамның белгілі бір тапқа
жатуы объективтік факторларға байланысты да, ал, адамның
статусы – білімі мен шеберлігінің дәрежесі, өмір салты
сияқты субъективтік факторлармен түсіндіріледі дейді. М.
Вебер қоғамдағы тапқа бөлінуге әсер ететін факторларды
ескере отырып, 4 түрлі таптарды атап көрсетеді. Олар; 1.
капитал иелерінің табы; 2. интеллектуалдар мен
менеджерлерден, басқарушылардан тұратын тап; 3. дәстүрлі
ұсақ буржуазия табы 4. жұмысшы табы.
Макс Вебер (1864–1920) – атақты неміс
саясаттанушысы, әлеуметтанушы, тарихшы,
экономист, заңгер және әлеуметтік философ,
«түсінетін» әлеуметтанудың жасаушысы,
әлеуметтік қызмет теориясының, идеалды
түрлер туралы ілімдердің авторы, дін
әлеуметтануының, қазіргі саяси
ғылымдардың негізін қалаушылардың бірі

Георг Зиммель (1858—1918) —
нeмic әлеуметтанушысы. Зиммель
өмір философиясы ағымының өкілі
ретiнде мәдениет пәлсапасының
мәселелерiн қарастырды. 
Георг Зиммель элеуметтануындағы негізгі ұғым — «қалып»
немесе «түр» болып табылады. «Түр» (қалып) мазмұнды көрсету
мен жүзеге асырудың бірден-бір әдісі ретінде, яғни адамдардың
өзараықпалдастығының тарихи шартты мотивтері, мақсаты мен
түрткілерін түсіндіретін, білдіретін әдіс деп танылған. Г.Зиммель
«кез келген әлеуметтік құбылыстың мазмұны мен қоғамдық
калпы (түрі) біртұтас нақтылықты құрайды; кеңістіктік түрдің
материясыз болмайтыны сияқты әлеуметтік қалып немесе түр де
мазмұнсыз бола алмайды» дейді. Георг Зиммельдің қоғам
туралы тұжырымында «коғам» ұғымын екі мағынада түсіндіреді.
1.Қоғам — «коғамдастырылған тұлғалар кешені» немесе
«қоғамдық рәсімделген адами материал»; 2.Қоғам адамдардың
коғамға бірігуіне мүмкіндік беретін қарым-қатынас түрлерінің
жиынтығын, адамдардың өзара ықпалдастығы арқылы үнемі
ұдайы өндіріп отырады. 

өзінің алғашқы еңбектершде Маркс иеліктен айыру ұғымына ден қойды; бұл
тақырып оның кейінгі көптеген еңбектерінде кездеседі;
ол өзінің экономикалық өмір мен басқа да әлеуметтік институттар
байланысты деген көзқарастарымен кеңінен танымал;
ол ең алдымен әлеуметтік таптарға ұйымдасқан қоғам тіршілігіне талдау
жасауға мүдделі болды;
әлеуметтік өзгеріс теориясы Маркстің еңбектерінде таптық күрес
теориясынан соншалықты көрініс табады. Таптық күрес, оның
тұжырымдауынша, "тарихтың қозғаушы күші" болып табылады; бұл идея
Маркстің шығармашылығын терең баурап алғаны сонша, батыс
әлеуметтануында маркстік теорияны кейде "жанжалдар теориясы" (conflict
theory) деп атайды;
Маркс негізінен капиталистік қоғамның теоретигі болды.
Британдық "The Penguin Dictionary of Sociology" сөздігі Mаркстің еңбегі
әлеуметтанудың дамуы үшін маңызды болып табылатын бес саланы көрсетеді: 
Маркс Карл (1818—1883)
— немістің әлеуметтік
ойшылы, саяси,
экономикалық,
философияық,
әлеуметтанулық
мәселелердің теоретикалық
негіздемесін жасаған.

Қорытындылай келгенде, социологиялық
зерттеулерді жүргізуді ұйымдастыру ғылыми
негізделген комплексті кешен ретінде сипатталады. Ол
зерттеудің мақсаты қоғамға қатысты жаңа білімдерді
алу үшін қолданылады. Яғни, әлеуметтану зерттеуі –
қоғамтану зерттеуінің бір түрі, қоғамды тұтас жүйе
ретінде қарастыратын және жеке ғылымдарды арнайы
және нақты әлеуметтік зерттеуге қатысты
жалпытеориялық және әдістемелік негіз рөлін
атқарады.
Қорытынды:
__________________________________________

• Бегдаулетова, Қ.Д.Әлеуметтану [Мәтін]: оқу құралы / Қ.Д.
Бегдаулетова.- Шымкент, 2013.- 96б.
Қолданылған ресурстар: 
• https://melimde.com/atati-eleumettanushi-teoretikter.html?page=5
• https://malimetter.kz/karl-marks/
• https://www.freepapers.ru/8/leumettanudy-negzg-zertteu-
dster/157432.974794.list2.html