Эмбриология
жүктеу/скачать 74,12 Mb. Pdf көрінісі
|
Афанасьев Гистология
- Бұл бет үшін навигация:
- 15.8-сурет.
| Күрылысы.
Қалканша безі сыртынан дәнекер тіннен тұратын капсуламен капталған, онын кабаттары мүшенің ішіне кіріп, оны, кұрамында микроайна- лым арнасының көптеген тамырлары және жүйкетер болатын, бөлікшелерге бөледі. Бездін паренхимасынын негізгі кұрылымдык компоненттеріне — сыртынан Т-тироциттерден (фолликулярлык жасушалардан), сондай-ак, даму көзі нейралдык болатын С-тироциттерден (парафолликулярлык жа сушалардан) кұралған бір кабатты эпителийлік жасушалармен жабылған, тұйыкталған шар тәрізді немесе сәл ғана созылынкы, көлемдері әр түрлі, іші куыс күрылымдар — фолликулалар жаткызылады (15.8-сурет). Бездің бөлікшесінде жұка дәнекер тіндік капсуламен капталған фолли- кулалардың тобынан тұратын фолликулярлык кешендерді (микробөлікше- лерді) ажыратады. Фолликулалардын куысында негізінен тироглобулиннен түзелген түткыр сұйыктык түрінде аныкталатын Т-тироциттердің секретор- лык өнімдері — коллоид жинакталады. Фолликулалардын және олардың 15.8-сурет. Қ алқанш а безі (Б .В . А л еш и н бойы нш а): 1 — ин траф олли кулярлы қ коллоид; 2 — м икроф олли кул; 3 — ф олликула аралы қ д ә н е к е р тін қабаттары ; 4 — қы лтам ы рлар; 5 — р е зо р б ц и я л ы қ вакуолдер 506 15-Тарау. Эндокринді жүйе кабырғасын кұрайтын Т-тироциттердін көлемдері калыпты физиологиялык жағдайда да әркилы болып келеді. Олардын диаметрі 0,02 мм-ден 0,9 мм- ге дейін жетеді. Қалыптасып келе жаткан, коллоидка әлі толмаған, кішірек фолликулаларда эпителий біркабатты призмалык болады. Коллоидтың коймалануы жүре бастағаннан кейін фолликулалардың көлемдері ұлғаяды, эпителий текшеліге айналады, ал коллоидка толып, өте кернелген фоллику лаларда эпителий жазык болады. Қалыпты жағдайда фолликулалардың негізгі бөлігі текшелі Т-тироциттермен тысталған. Фолликулалардың көлемінің үлғаюы Т-тироциттердің пролиферациясымен, өсуімен және саралануымен және фолликулдың куысында коллоидтын жинакталуымен байланысгы бо лады. Фолликулалар, кұрамында фолликулаларды сыртынан коршап жаткан кан және лимфа кылтамырлары, тіндік базофилдер мен лимфоциттер бар, борпылдак дәнекер тіннің жұка кабаттарымен бөлінеді ( 15.9-сурет). Т-тироциттер немесе фолликулярлық эндокриноциттер (endocrinocytus follicularis) фолликуланың кабырғасының көп бөлігін түзейтін безді жасуша- лар. Фолликулаларда Т-тироциттер базальды мембранада бір кабат кұрай ор- наласып, фолликуланып ішкі жабуын (кабырғасын) күрастырады. Қалканша безінін орташа кызметтік белсенділігі кезінде (оның калыпты кызметі кезінде) Т-тироциттердің пішіні текшелі, ал ядроларының пішіні шар тәрізді болады. Олардың өндірген коллоиды гомогенді зат түрінде фолли кулан ыңкуысынтолтырыптұрады. Фолликуланып куысынабағытталған Т-тироциттердің апикалды беткейінде микробүрлер аныкталады. Тироидты белсенділік жоғарылаған сайын, микробүрлердің саны мен көлемдері де арта түседі. Функционалдык тиыштык жағдайында тегіс болатын Т-тироциттердін базальды беткейлері де осы мезгілде катпарлана бастайды, ал бүл, өз кезегінде Т-тироциттердін перифолликулярлык кеңістіктермен байланыс аймағының аумағын кеңейтеді. Фолликуланың кабырғасында көршілес орналаскан жа- сушалар бір-бірімен көптеген десмосомалар және жаксы дамыған терминал- ды табакшалар аркылы тығыз байланысады. Тироидты белсену арткан сайын Т-тироциттердің бүйірлік аймактарында, көрші орналаскан жасушалардың оларға сәйкес ойысуларына кіре түсетін, саусак тәрізді өсінділер (интердиги- тациялар) пайда бола бастайды. Т-тироциттерде органеллалар, әсіресе нәруыз синтезіне катысатындар, жақсы дамыған. Йодталған тирозиндердер мен тирониндердін (ірі көлемді, әрі күрделі тироглобулиннің молекуласының кұрамына кіретін амин кышқылдардың) түзелуінің аяқталуы өтетін фолликуланың қуысына Т-тироциттердің өндірген нәруызды өнімдері бөлініп шығарылады. Тироидты гормондар айналымға молекуладан босағаннан кейін ғана (яғни тироглобулиннің ыдырауынан кейін) шыға алады. Организмнің тироидты гормондарға деген сұранысы жоғарылап, калканша безінің кызметтік белсенділігі артканда (калканша безінін гиперфункциясы кезінде) фолликулалардың Т-тироциттерінің пішіні призмалык болып өзгереді. Фолликула ішілік коллоид бүл кезде сұйыла бастайды және ішінде көптеген ресорбциялык вакуолдер пайда болады. |