А. Р. Боранбае ва шымкент, 2022
жүктеу/скачать 471,72 Kb.
|
Абдезимова (1)
| Танымдық элементтер:
- теориялық білім; - пәндік біліктер мен дағдылар; - әмбебап дағдылар. Құндылық-мағыналық элементтер: - кәсіби қызметті жүзеге асыруға бейімділік; - кәсіби қызметтің себептері; - қызметтің мақсаттары және т. б. Жеке кәсіби қасиеттер: - қызметті жүзеге асыруға арналған табиғи бейімділіктер (қабілеттер); − коммуникативтік; - эмоционалды-еріктік сала және т. б. Кәсіби тәжірибеде: - дайындықтан, іс-әрекеттің әдістерін, құралдарын нақты меңгеруден, қойылған міндеттерді жеңе білуден көрінетін білім беру нәтижесі; - кәсіби қызметте мақсатқа жетуді қамтамасыз ететін жеке қасиеттерді, білімді, дағдыларды біріктірудің түрі; - кәсіби қызметтің орындалуын және белгілі бір нәтижеге қол жеткізуді қамтамасыз ететін сипаттамалар жиынтығы (уәждер, нанымдар, құндылықтар); - маманның біліктілік талаптарына сәйкестігі. Құзыреттілік тәсіліндегі тағы бір негізгі ұғым «құзырет». Құзырет дегеніміз көбінесе оқыту мен әлеуметтену процесінде алынған және өз бетінше және табысты іс-әрекетке бағытталған теориялық білім мен жеке тәжірибеге негізделген іс-әрекетке жалпы дайындығында көрінетін тұлғаның интегралды сапасы деп түсініледі [25, 84 б.]. Б.Д. Эльконин «құзырет – адамның іс-әрекетке қосылуының өлшемі» деп санайды [26]. А.Р. Рымханова құзыретік санатын «білімге, құндылықтарға, бейімділікке негізделген, білім мен жағдай арасында байланыс орнатуға, проблемаға сәйкес келетін процедураны (білім мен іс-әрекетті) анықтауға мүмкіндік беретін жалпы қабілет ретінде қарастырады». «Құзырет – бұл: 1) белгілі бір әлеуметтік-кәсіптік мәртебесі бар адамдардың білімі, іскерлігі мен тәжірибесінің олар орындайтын міндеттер мен шешілетін проблемалардың күрделілігінің нақты деңгейіне сәйкестік өлшемі; 2) басқарушы органның, лауазымды адамның өкілеттік саласы; олардың құқығы бар мәселелер шеңбері» [26]. Құзыретке берілген анықтамаларын талдау осы тұжырымдаманың келесі маңызды қасиеттерін анықтауға мүмкіндік береді: – бір жағынан, бұл қызмет субъектісі теориялық білімі бар кейбір пәндік сала; – екінші жағынан, бұл субъектінің іс-әрекетінің сипаттамасы, оның проблемаларды шешу, қателіктерді ескеру және қызмет процесін реттеу қабілеті, сонымен қатар адамның мінез-құлқын өмірлік және кәсіби жағдайлардың кең спектрінде болжауға болатын жеке басының сипаттамасы. Кейбір зерттеушілер «құзырет» және «құзыреттілік» ұғымдарын өзара мәндес деп анықтайды. Сонымен, синонимдер сөздігінде «құзырет» және «құзыреттілік» ұғымдары синонимдер ретінде берілген [17]. Егер осы екі ұғым анықталса, онда құзыреттілік (сонымен қатар құзырет) келесідей анықталады: - әрекеттерді тиімді және сапалы орындау мүмкіндігі; - кәсіби қызметті орындауға қойылатын белгілі бір талаптарға сәйкестігі. «Құзырет» және «құзыреттілік» ұғымдарын ажыратудың болмауы көптеген шетелдік зерттеушілеріне тән [8]. Ағылшын тілінде «құзыреттілік» және «құзырет» екі түрлі қолданылады: competencies және competence. Бұл сөздер әртүрлі аудармаға ие, атап айтқанда -құзыреттілік және құзырет. Америкалықтар тұрғысынан құзірет – бұл адамның терең және тұрақты сипаттамасы, оған сәйкес адамның мінез-құлқын кәсіби және өмірлік жағдайлардың кең ауқымында болжауға болады. Ағылшындардың көзқарасы бойынша құзыреттілік объективті және білім берудің кейбір анықтамалық нәтижесі ретінде түсініледі. Құзыретті тәсіл білім беруді мақсаттардың жаңа көзқарасына және оның нәтижелерін бағалауға бағыттай отырып, білім беру процесінің басқа компоненттеріне – мазмұнды таңдауға, педагогикалық технологияларды, бақылау және бағалау құралдарын таңдауға жаңа талаптар қояды, білім беру процесін жобалау кезінде мұғалімнің технологияларды таңдауын еркін қалдырады. Сонымен бірге, құзыреттілікке ие болу студенттердің іс-әрекетке қосылуын қамтитындықтан, студенттерді әр түрлі іс-шараларға (қарым-қатынас, дизайн, мәселелерді шешу, пікірталастар, пікірталастар және т.б.) қамтитын субъект-субъектілік қатынастарды жүзеге асыратын оқыту технологияларын қолдану қажет. Бұл жоспарланған нәтижелерге қол жеткізу үшін (құзіреттіліктерді игеру) оқуға белсенді көзқарас ең орынды екенін білдіреді. Осылайша, құзыреттілік және қызметтік тәсілдері өзара байланысты және өзара тәуелді тәсілдер деп есептейміз. Олардың айырмашылығы – біріншісі оқу нәтижелерін нақты анықтайды, ал екіншісі осы нәтижелерге әкелетін оқу процесін сипаттайды. Оқытудың технологиялық тәсілі оқыту нәтижелеріне қол жеткізуге мүмкіндік береді, мұғалімнің жеке басына аз тәуелді болады. Әрекеттік және құзыреттілік тәсілдемелер негізінде егжей-тегжейлі әзірленген оқыту технологиясы жоспарланған нәтижелерге қол жеткізуді қамтамасыз етеді. Білімге деген құзыреттілік тәсілге және жеке көзқарасқа қайшы келмейді. Ол адамның құндылығына, оның қажеттіліктері мен ерекшеліктерін ескере отырып, даму үшін қажетті жағдайлар жасауға бағытталған. Аксиологиялық тәсілдің міндеттері ретінде ғылымның гуманистік мәнін және оның адамға таным, қарым-қатынас және шығармашылық субъектісі ретінде қатынасын анықтау алға қойылады. Білім берудегі интегративті тәсіл әлемнің жалпы объективті тұтастығынан және білім алушының өмірлік іс-әрекеті тұрғысынан білім берудің тұтас көзқарасынан туындайды және білім берудің негізгі заманауи тәсілдерін қамтиды. Бұл тәсіл жүйенің бір компонентінің үстемдігіне бағынатын бір жақты байланыстардың жеткіліксіздігін көрсетеді және білім беру тұтастығының деңгейін арттыруға мүмкіндік беретін олардың әртүрлілігін ашады. Интегративті тәсілді қолдану кейбір жағдайлармен байланысты. Біріктірудің негізін анықтау маңызды шарт болып табылады. Осылайша, құзыреттілік тәсілде негізгі болып табылатын категориялардың анықтамаларын талдау бізге келесі қорытынды жасауға мүмкіндік берді: 1. Әдеби көздерде білім берудегі құзыреттілік тәсіліне әртүрлі көзқарастар бар. Алайда, бұл көзқарастар оқыту бағытын анықтауда (құзыреттілік жиынтығы түрінде оқыту нәтижелерін алу) және болашақ педагогтың құзыреттілігін қалыптастырудың бағалау аппаратын әзірлеу қажеттілігін анықтауда, сондай-ақ білім беру мазмұнын жаңартуда ұқсас. Сонымен қатар, білім беру мазмұнын жаңарту, білім беру технологияларын таңдау, күтілетін нәтижелерге қол жеткізудің табыстылық шарттары мәселелері әлі де талқылану сатысында. 2. Әдебиеттегі «құзыреттілік» негізгі ұғымы мыналарды белгілеу үшін қолданылады: - кәсіби және басқа да міндеттерді шешуге дайын болу дәрежесінде көрінетін білім беру нәтижесі; - өзінің кәсіби қызметінде мақсатқа жетуді қамтамасыз ететін жеке қасиеттерді, білімді, дағдыларды біріктірудің осындай түрі; - кәсіби қызметтің орындалуын және белгілі бір нәтижеге қол жеткізуді қамтамасыз ететін сипаттамалар жиынтығы (уәждер, нанымдар, құндылықтар); - маманның біліктілік талаптарына сәйкестігі. Бұл «құзыреттілік» категориясында интегративтілік және жеке сипат сияқты қасиеттердің болуын білдіреді. 3. Құзыреттілік тұрғы оқытудың басқа қолданыстағы әдіснамалық тәсілдеріне қайшы келмейді: ол білімдік тәсілдемені кеңейтеді және толықтырады, құзыреттілік тұрғысы тұрғысынан оқытуға деген әрекеттік және жеке тәсілдер құзыреттерді қалыптастыру технологияларын әзірлеуде басымдыққа ие болады, өйткені құзыреттілік пен құзыреттілік оқыту нәтижелері ретінде интегративтілік сияқты сапаға ие, содан кейін оқу процесіне қойылатын талаптарды әзірлеу кезінде нәтижелер (құзыреттіліктер жиынтығы), оқыту технологиялары, диагностикалық материалдар интегративті тәсілді жүзеге асыру қажеттілігі туындайды. жүктеу/скачать 471,72 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|