Қазақстан Республикасының инновациялық инфрақұрылымы
жүктеу/скачать 1,58 Mb.
|
Zhidebekkyzy-3-5
| Қазақстан Республикасының инновациялық инфрақұрылымын дамытудың ұлттық моделі
Қазақстан Республикасындағы инновациялық саясатты нəтижелі жүзеге асыру үшін бірнеше факторлардың үйлесім тауып, инновациялық қызметті жүзеге асырушы институттардың бірізді жұмыс істеуі өте маңызды. Бұл ретте мемлекеттің рөлі ғылым мен білімді дамытуға, жүйелі инновациялық инфрақұрылымды құруға, стратегиялық сипаттағы технологиялық кешенді құрастыруға жəне инновациялық қызметті жүзеге асыру үшін институционалдық қолайлы шарттар жасауға көмектесуді білдіреді. Қазақстан экономикасының технологиялық құрылыcындағы кері кетулер мен деиндустрияланудың себебі экономикадағы құрылымдық өзгерістермен байланысты. Атап айтқанда, 2000 жылдары шикізат факторының əсерінен экономиканың күрт өсуі нəтижесінде ІV технологиялық құрылыс салаларына жататын мұнай өндірісі, түсті жəне қара металды өңдеу сияқты салалар айқын басымдыққа ие болды. Дамыған елдерде 1980 жылдардан бастап V технологиялық құрылыс салалары экономиканың қозғаушы күшіне айналған, ал Қазақстан бұл үдерістен кем дегенде 10 жылға жəне 1 технологиялық құрылыc кезеңіне қалып келеді. Мысалы, статистикалық мəліметтерге жүгінсек, келесідей мəліметтерді көруге болады: V технологиялық құрылыстың үлесі — 1%-дан кем; IV технологиялық құрылыстың үлесі — шамамен 35%; III технологиялық құрылыстың үлесі — шамамен 65%. Осыған ұқсас жағдай ТМД мемлекеттерінде де байқалады. Мысалға, Украинада ІІІ ТҚ үлесі — 58%, IV ТҚ — 38 %, V жəне VI ТҚ — 4 %. Беларусь Республикасында III жəне IV ТҚ үлесі — 79 %, V ТҚ — 5,2 %. Ресей Федерациясында V ТҚ — 3 %, IV ТҚ — 48 % III ТҚ — 49 % [9]. Бұл жерде ІІІ ТҚ салаларына агроөнеркəсіптік кешен, үй шаруашылығы, қызмет көрсету саласы, болат, электр энергиясы, ауыр машина жасау, органикалық емес химия өңдеу жатады. IV ТҚ — автомобиль жəне трактор жасау, түсті металлургия, ұзақ мерзімді қолданатын тауарлар, синтетикалық материалдар, органикалық химия, мұнай өндіру мен өңдеу. V ТҚ — электрондық өнəркəсіптік өндіріс, есептеуіш техника, бағдарламалық қамтамасыз ету, авиаөнеркəсіп, телекоммуникация, оптикалық талшықтар, робот жасау, газ өндіру мен тұтыну, ақпараттық қызметтер. Бұл үдерісті түсіну өте маңызды, себебі инновациялық инфрақұрылымды дамытудан бұрын елдегі өндірісті əртараптандырып, инновациялық қызметтің дамуына технологиялық алғышарт жасау керек. 2-суретте дамыған елдер мен Қазақстанның технологиялық даму траекториясы салыстырмалы түрде көрсетілген. 2-сурет. Қазақстанның технологиялық даму траекториясы [9] Бұл технологиялық айырылымдарды жою үшін 2010–2014 жылдарға арналған үдемелі индустриялық-инновациялық даму стратегиясын қолдануға болар еді. Алайда басым бағыттар IV технологиялық құрылыс салалары болып табылатын капитал сыйымдылығы жоғары металлургия, химия, мұнай өңдеу, энергетика сияқты салалар болып белгіленді. Ендігі кезекте бұл олқылықтың орнын Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың 2015–2019 жылдарға арналған бағдарламасында толтыруға болады [10]. Қaзaқстaндa ІІІ жəне IV технoлoгиялық құрылыс сaлaлaры əлі бірaз жылдaр бoйы бaсым бoлуы зaңды. Қaзaқстaндa иннoвaциялық инфрaқұрылымның жəне жaлпы иннoвaциялық сaясaттың қaлыптaсa бaстaғaнынa небəрі 10 жылдaн жaңa aсты. Aлaйдa иннoвaция деңгейі біз мaқсaт еткендей жoғaры қaрқынмен дaмығaнын қaлaсaқ, тек иннoвaциялық сaясaтты ғaнa қaрaстырмaй, oның қaлыптaсуынa негіз бoлaтын өндіріс пен өнеркəсіпті де қaтaр қoлғa aлу керек. Себебі өндіріс бoлмaсa, қoлдaнбaлы ғылыми зерттеуді жүргізетін кəсіпoрын бoлмaйды, aл зертхaнaлaрдa oйлaп тaбылғaн иннoвaциялaрды іс жүзінде қoлдaнып, кoммерциялaндырмaсaқ, мұндaй жaңaшылдықтaн пaйдa бoлмaйды. Сонымен қатар өндірісті индустрияландыру маңыздылығына назар аударған жөн. Инновациялық инфрақұрылым ретінде ұйымдар мен институттар, холдингтер мен қорларды көптеп құра бергенмен, егер елде өндіріс пен өнеркəсіп ошақтары болмаса, инновациялық дамудың қарқынды жүзеге асуы күмəнді. Мысалы, атом электр станциясын көрмеген жəне онымен тығыз байланыста болмаған ғалымнан атом энергетикасын дамыту туралы инновациялық жаңалықтарды күте алмаймыз. Зерттеу нəтижесінде жоғарыда көрсетілген мəселелерді ескере отырып, 3-суретте көрсетілгендей, Қазақстан Республикасының инновациялық инфрақұрылымын дамытудың ұлттық моделін ұсынамыз. Ескерту. Зерттеу нəтижесінде автормен құрастырылған. Сурет 3. Қазақстанның инновациялық инфрақұрылымын дамытудың ұлттық моделі Ұсынылған модель еліміздің экономикалық дамуындағы қалыптасқан жағдай мен көптеген факторларды ескере отырып, инновациялық инфрақұрылым элементтерін белсендіру мен оңтайландырудың кешенді шараларын тереңнен қарастырады. Көрсетілген бағыттарға толығырақ тоқталып, олардың өзектілігі мен дұрыстығын негіздеп өтейік. жүктеу/скачать 1,58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|