Ќазтђтынуодаѓы Ќараѓанды экономикалыќ универститеті
жүктеу/скачать 1,33 Mb.
|
| Әдебиеттер: Ә-6; Ә-8; Ә-9; Ә-29.
3.1. Банк клиентінің несие төлеу қабілеттілігі Коммерциялық және өзге банктердің клиенттермен несиелік өзарақатынастарын дамыту көптеген жағдайлар мен факторларға қатысты банктер тәжірибесіндегі күрделі процесс болып саналады. Банктер баланс активі бойынша несие беру операцияларын жүзеге асыруға мүдделілік танытады, дегенмен бастапқы кезеңдегі несие беру процесі қарыз алушылардың несие алу қабілеттіктерін анықтаумен байланысты болады. Банк несие беру туралы шешім қабылдаудың алдында қарыз алушының несие төлеу қабілеттілігі мен қаржылық тұрақтылығына баға беруі тиіс. Несие алу қабілеттілігі – несие шартының жағдайларына сәйкес сыйақы төлей отырып, клиенттің банкке ссуданы қайтару қабілеті. Несие алу қабілеттілігін бағалау, ең алдымен ссудалық борыштарды қайтару мүмкіндігі көзқарасы тұрғысынан қарыз алушының қызметін сипаттайтын көрсеткіштерді пайдалануды болжайды. Қарыз алушының несие алу қабілеттілігіне талдау жасауды барлық активтер келесідей екі топқа бөлінетін банк балансының өтімдігіне бөлінетін банк балансының өтімдігіне талдау жасаудан бастау көзделеді. 1 топ – тез өткізілетін активтер Активтердің бірінші тобына мыналар кіреді:
Касса Есеп айырысу шоты Валюталық есеп шот Өзге ақша қаражаттары Дебиторлармен есеп айырысулар Жеткізушілерге берілген аванстар Қысқа мерзімді қаржылық салымдар Өзге айналым активтері. Өтімді активтерге жататындар: Өндірістік қорлар Аяқталмаған өндіріс Алдағы кезеңдерге арналған шығыстар Дайын өнімдер Тауарлар Банк әрбір нақты жағдайда тәуекел дәрежесін анықтай отырып, өзіне қатер төнбеушілікті қамтамасыз етуі тиіс. Ал банк тәуекелі клиенттің несие алу қабілеттілігінің деңгейімен байланысты болады. Әлемдік және қоғамдық банк тәжірибесі клиенттің несие алу қабілеттілігінің өлшемдерін бөліп көрсетуге мүмкіндік береді. Оқулықтарда келтірілген, клиенттің несие алу қабілеттілігін бағалаудың неғұрлым кең таралған көрсеткіштері мынадай түрде бөліп көрсетіледі: «К-К-З-Д-З» - несие рейтингі, капитал, қарыздың күші, ақша қаражаттарының қозғалысы, кепілдік; «Несие сапасының бес тірегі» - облыстар экономикасының жағдайына жалпы сипаттама; кәсіпорынның бәсеке жағдайы; қаржылық жағдай; басқару сапасы; кепіл сапасы. «5-СН Ережесі» (бес «СИ») - қарыз алу сипаты, қаржылық мүмкіндіктер, капиталмен қамтамасыз ету, жалпы экономикалық жағдай. Бес «СИ» ережесінің көрсеткіштері төменгі кестеде нақтылай түрде қарастырылады:
Банктер клиенттің несиені төлеу қабілеттілігін анықтау үшін, несиені қайтаруға кері әсер етуі мүмкін кәсіпорынның (компанияның) қызметімен байланысты ең алдымен тәуекелдерді ескереді. Тәуекел мен оларды бақылау дәрежесін бағалау несие алу тапсырыстарын қанағаттандырудың дұрыстығын шешу банк үшін басты факторлардың бірі болып саналады. Нарық жағдайында кәсіпкерлік қызметпен айналысушылар әрқашанда тәуекелге бел байлайды. Сондай-ақ, банктер несие алу қабілеттілігін бағалау кезінде компаниялармен байланысты тәуекелдерді де міндетті түрде бағалай білуі тиіс. Мұндай тәуекелдерге мыналар жатады: кәсіпорындардың (компаниялардың), салалардың қызмет түрлері; бәсекеқабілеттілік (өндірілетін тауарлар, бағалар); операциялардың тиімділігі (жетекшілердің сапасы, адалдық, біліктілік). Оқулық әдебиеттерде экономистер банк клиентінің несие алу қабілеттілігін бағалаудың өлшемдерін бөліп көрсете отырып, оны бағалау тәсілдерінің мынадай мазмұнын анықтайды: іскерлік тәуекелін бағалау; менеджментті бағалау; қаржылық тұрақтылықты бағалау; қаржылық көрсеткіштерді есептеу; ақша қозғалысына талдау жасау; клиент туралы ақпараттар жинау және оның жұмысын қадағалау. Клиенттің несие алу қабілеттілігін анықтау – бұл «іздестіру» шығармашылық жұмыс болып саналады. жүктеу/скачать 1,33 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|