Алтын құймаларының қаттылығына байланысты құрамы

Платина. Ол күміс, алтын сияқты таза күйінде қолданылмайды. Платинаның балқу температурасы 1773,5⁰С. Пластинаны фольга ретінде фарфорлы сауыттар дайындалған кезде қолданады.

Күмісті тот баспайтын болатқа және бағалы металл құймаларға дәнекер дайындау үшін қолданады. Таза күміс – ол жалтыр ақ металл. Күміс алтыннан кейінгі созылғыш металл. Ол мыстан жұмсақ болғанымен алтыннан қатты. Сонымен қатар күмістің жылу және электр өткізгіштігі өте жоғары.

Күміс-палладий құймасы. Бұл құймада күміс негізгі металл болып саналады, ал палладий тотығуға тұрақтылық береді. Күміс-палладий құймасының мына түрлері кеңінен қолданылады.

ПД-250 (палладий 24,5%, күміс 72,1%),

ПД-190 (палладий 18,5%, күміс 78%),

ПД 150 (палладий 14,5%, күміс 84,1%),

ПД-140 (палладий 13,5%, күміс 53,9%).

М.С. Липецтің ұсынған құймасының құрамы (г):

1. 
   Металдардың жіктелулері, қолданылуы.
   
2. 
   Хром-кобальт құймалары.
   
3. 
   Титан құймалары.
   

Оқушылардың білім деңгейін бағалау.

Келесі сабақтың тақырыбын хабарлау.

13. Үйге тапсырма беру. ---------------------------------------------------8 мин.(6%)

1. Металдардың қасиеттерін, яғни физикалық, химиялық, технологиялық қасиеттерін білу. Металдардың жіктелулері мен түрлерін жақсы білу.

1. Дойников А.И., Синицын В.Д., «Зуботехническое материаловедение»

(Москва, «Медицина 1981г.»)

2. Гернер М.М., Батовский В.Н., Шарчилев В.И., Нападов М.А., «Основы

материаловедения по стоматологии» (Москва, «Медицина», 1969г.)

3. Рыбаков А.И. «Материаловедение в стоматологии»

( Москва, « Медицина», 1984г.)

Қосымша :

1. 
   Линков Л.И. «Без зубных протезов» (Санк-Петербург, 1990г.)
   
2. 
   Варес Э.Я. «Восстановление полной утраты зубов» (Донецк, 1993г.)
   

Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.

Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.

Сабақтың мақсаты мен міндеті.

(тест, есептер, жазбаша жауап сұрақтары және т.б.)

1. 
   Металдардың түрлері, қолданылуы.
   
2. 
   Фарфор, құрамы, қолданылуы.
   
3. 
   Қосалқы материалдар, қолданылуы.
   
4. 
   Жасанды түрпілік материалдар.
   

Тот баспайтын болаттың құрамындағы хром құймаға тотығуға тұраұтылық береді, ал никель икемділік қасиет береді. Сондай-ақ құйманы 450-850⁰С температурада өңдесе хром көміртегімен химиялық байланысқа түседіде, хром карбиттерін түзеді, олардың молекулалары кристалды элементтердің шекаралық деңгейінде орналасады. Бұл сол жердегі хромның азаюына әкеледі де, кристаларалық тотығуының дамуына әкеліп соғады. Осыған байланысты хром карбидінің түзіліуінің алдын алу үшін құрамына титан енгізеді. Олар көміртегімен байланысып титан карбиттерін түзеді де, хром карбидтерінің түзілуін жойып, кристаларалық тотығудың алдын алады. Сонымен бірге болаттың аққыштығы мен ыстыққа тұрақтылығы арттыру үшін 2,5% кремний қосады.

Тот баспайтын болаттан дайын стандартты металл қауыздар және жасанды құйма тістер, ортодонтиялық сымдар шығарады. Тот баспайтын болаттан, негізінен, штампталып дайындалатын сауттар дайынгдайды. Бұл құймадан сауыттарды құйып дайындамайды, себебі, олардың құю кезіндегі отыруы көп, 3% -ға дейін жетеді. Тот баспайтың балқу температурасы 1450⁰С.
Кейбір тот баспайтын болаттардың құрамы мен механикалық қасиеттері.

Болаттың	Химиялық құрамы							Механикалық қасиеттері
Маркасы	С	Si	Mn	Cr	Ni	Ti	Бриннел бойынша қаттылық		Жартылауға қарсылық кгс/мм2	Аққыштық шегі
1Х18Н9Т 2Х18Н9 02Х18Н9 04Х18Н9 06Х18Н9	0,14 0,2-03 0,02 0,04 0,06	0,9 2,2-28 0,9 0,9 0,9	0,8 0,8 0,8 0,8 0,8	17-19 17-19 17-19 17-19 17-19	8-11 8-10 8-9,5 8-9,5 8-9,5	0,8-1	Кгс/мм2 140-180 160-200 150-180 140--175		56-75 - 66-75 60-75 50-70	Кгс/мм2 25 - 28 25 22

Хром-кобальт, титан, алтын негізіндегі және күміс палладий құймалары.

Хром-кобальт құймасы балқу температурасына қарай екіге бөлінеді.

4. 
   балқу температурасы 1316⁰С-дан төмен.
   
5. 
   балқу температурасы 1316⁰С-дан жоғары.
   

Қазіргі кезде стоматологияда хром-кобальт құймасын кеңінен қолданылуы, оның физикалық және механикалық қасиеттерінің артықшылығына, меншікті салмағының жеңілдігіне және сұйық тез аққыштығына байланысты. Оның бұл қасиеттрі әр түрлі тіс протездерін құюға мүмкіндік береді.

Титан қймалары. Титан-ақ күміс түсті металл,ол атмосферада да, суда да, теңіз суында да қарамайды, сондай-ақ оғанқышқыл мен негіз әсер етпейді. Титанның тотығуға тұрақтылығы тот баспайтын болаттан жоғары. Беріктілігі жағынан титанның көрсеткіші темірден үлкен. Бірақ темірдің балқу температурасы титаннан жоғары. Болатқа титанды қосып жылтырлығын арттырады. Титан негізіндегі құймалар, негізінен, хирургиялық медицниа қолданады. Стоматологияда титанды сүйекшілік, сүйек үсті қабатастылық және эндоодонтоэноссальды имплантаттар ретінде қолданады. Соңғы жылдары титанды толық құймалы тіс протездерінің қаңқасы ретінде, сонымен қатар көпіртектес протездің бетін жабу үшін титанның нитридін қолдана бастады.

Бағалы металдар құймасы. Ортопедиялық стоматологияда алтын, күміс, пластина, палладий-бағалы металдары кеңінен қолданады. Олардың стоматологияда қолданылуының себептері: тотығуға тұрақтылығының жоғарлығы балқу температурасының басқа металдарға қарағанда төменгіді, тығыздылығының және илімділігінің өте жоғарлығы.

Таза алтын – жұмсақ сары металл. Ол өте созылмалы, одан қалыңдығы 0,14 мкм болатын жұқа фольга жасауға да болады. Алтынның балқу температурасы – 1063⁰С, мыстың балқу температурасы 1083⁰С, күмістің балқу температурасы - 960⁰С. Алтынның тығыздығы – 1903-ке тең болғандықтан ең ауыр металдар қатарына жатады. Алтын – суда, ауада тұрақты. Алтынды стоматологияда мыспен және басқа металдармен араластырып, құйма ретінде кеңінен қолданады.
Алтын құймаларының қаттылығына байланысты құрамы.

Құйма түрі	% мөлшері
	Аu	Аg	Сu	Рd	Рt	Zn
Жұмсақ Оташа қатты Қатты Өте қатты	79-92,5 75-78 62-78 60-71,5	3-12 12-14,5 8-26 4,5-20	2-4,5 7-10 8-11 11-16	0-0,5 1-4 2-4 0-5	0-0,5 0-1 0-3 0-3	0,05 0,5 1,0 1-2

Күмісті тот баспайтын болатқа және бағалы металл құймаларға дәнекер дайындау үшін қолданады. Таза күміс – ол жалтыр ақ металл. Күміс алтыннан кейінгі созылғыш металл. Ол мыстан жұмсақ болғанымен алтыннан қатты. Сонымен қатар күмістің жылу және электр өткізгіштігі өте жоғары.

ПД-250 (палладий 24,5%, күміс 72,1%),

ПД-190 (палладий 18,5%, күміс 78%),

ПД 150 (палладий 14,5%, күміс 84,1%),

ПД-140 (палладий 13,5%, күміс 53,9%).

М.С. Липецтің ұсынған құймасының құрамы (г):

1. 
   Тот баспайтын болаттың құрамы.
   
2. 
   Тот баспайтын болаттың түрлері.
   
3. 
   Хром-кобальт құймалары.
   
4. 
   Титан құймалары.
   
5. 
   Алтын негізіндегі және күміс негізіндегі құймалар.
   

Оқушылардың білім деңгейін бағалау.

Келесі сабақтың тақырыбын хабарлау.

13. Үйге тапсырма беру. ---------------------------------------------------8мин.(6%)

1. Тот баспайтын болаттың құрамын, дайындалуын, қасиеттерін білу.

1. Дойников А.И., Синицын В.Д., «Зуботехническое материаловедение»

(Москва, «Медицина 1981г.»)

2. Гернер М.М., Батовский В.Н., Шарчилев В.И., Нападов М.А., «Основы

материаловедения по стоматологии» (Москва, «Медицина», 1969г.)

3. Рыбаков А.И. «Материаловедение в стоматологии»

( Москва, « Медицина», 1984г.)

Қосымша :

1. 
   Линков Л.И. «Без зубных протезов» (Санк-Петербург, 1990г.)
   
2. 
   Варес Э.Я. «Восстановление полной утраты зубов» (Донецк, 1993г.)
   

Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.

Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.

Сабақтың мақсаты мен міндеті.

(тест, есептер, жазбаша жауап сұрақтары және т.б.)

1. 
   Пластмассалар, жіктелулері, қолданылуы.
   
2. 
   Табиғи түрпілік материалдар.
   
3. 
   Тот баспайтые болат. Құрамы қолданылуы
   
4. 
   Алтын, құрамы, қолданылуы.
   

Дәнекер. Тіс протездерін дайындау кезінде көп жағдайда протездің металл бөлшектерін бір-бірімен жалғауға тура келеді. Осы процесті дәнекерлеу процесі десек, ондағы қолданылатын материалдарды дәнекерлеу деп атайды.

Дәнекерлер жұмсақ және қатты түрге бөлінеді. Жұмсақ дәнекерлерге қалайлы және қорғасын құймалары жатады. Одардың балқу температурасы 180-230⁰С, мыс пен латунды дәнекерлеу үшін қолданады. Қатты дәнекерлердің балқу температурасы 500-1100⁰С шамасында. Алтын құймаларды дәнекерлеуге арналған дәнекерде алтын 40-80%-ға дейін,қалғаны күміс, мыс, кадмий және аз мөлшерде мырыш және қалайлы болады.

Күміс дәнекерді тот баспайтын болаттан дайындалған мөлшерді бір-бірімен қосу үшін қолданады. Құрамында күміс 10-80%, мыс 15-50%, мырыш 4-35%, кадмий, фосфор және басқа металдар қосады. Балқу температурасы 700⁰С-тан жоғары болмауы керек, хром-кобальт құймасы алтынның 750 сынымасымен жақсы дәнекерленеді.

Бағалы металдарды дәнекерлегенде алтын және күміс дәнекерлерді қолдану жақсы нәтиже береді. Келесі құрамындағы флюсті қолдану қажет: натрий бораты -55%, бор қышқылы 35%, кремний тотығы-10%.

Тот баспайтын болатты дәнекерлегенде мынадай құрамындағы флюсті қолдану жақсы нәтиже береді: 50% бор қышқылы, 50% -калий фториді.

Жұқа бөліктерден ажыратқыш материал пластмассаны полимерлеу кезінде ылғалдан сақтап тұру керек, яғни гипстік мүсінге мономер сіңіп кетпеуі керек. Егер мүсінге мономер сіңіп кететін болса, немесе керісінше, мүсіннен полимерленіп жатқан масса ылғал сіңетін болса, онда базисте микросаңылаулар пайда болады және пластмассаның түрі ағады. Сонымен қатар гипс пластмассаға жабысып, оның тазаруы қиындайды. Бір кездері ағартқыш материал ретінде целофан, фолтга, лактар, желімдер қолданған.

Ажыратқыш метериал ретінде қолданатын метариал келесі талаптарға жауап беруі керек.

1.ажыратқыш қабат полимерге инертті болып ылғалдың гипстке сіңуіне кедергі келтіруі керек.

2.Қабаттың қалыңдығы 0,005 мм артық болмауы тиіс.

3.Престеу кезінде тұрақты болып полимерді боямай, түсін өзгертпеуі керек.

4. Базистен, гипстен ажырау керек.

Мынадай материалдарға «Изокол-69», лак АЦ-1, силикодент және жапқыш лактар жатады. «Излкол»-69» натрий альгинатының коллойдты ерітіндісі, жоғарғы ажыратқыш қасиетке ие. Гипсті пішін ажырату үшін қолданады.

Ажыратқыш лак АЦ-1 этролдың 6% ацетондағы ерітіндісі.

Жапқыш лактар: тұрақты тіс протездерін әсемдік жағынан көркемдігіне металл конструкциялары пластмассамен жабысады. Металл-пластмасса қабатында көрініп тұрамас үшін және пластмасса түсін өзгертпес үшін металды арнайы лакпен жабады. Жапқыш мынадай қасиеттерге ие болулары керек:

металға жақсы жабысу

пластмассамен жақсы байланысу

жақсы жапқыш қасиетке ие болу

металл бетіндегі біркелкі қалыңдықтағы тығыз қабат түзету.

ауыз қуысында тұрақты болу.