«Химия» пәнінен жиынтық бағалауға арналған әдістемелік ұсыныстар 9-сынып

атау және олардың маңызын түсіндіру (О, С, Н, N,

Ca, P, K, S, Cl, Mg, Fe)

9.5.1.2 Қазақстанның тұрғындарының типтік тамақтану

рационын зерттеу және теңгерімді тамақтану

рационын құрастыру

9.5.1.3 Адам ағзасындағы кальций мен темірдің ролін

түсіндіру

9.5.1.4 Тамақ өнімдерінің құрамындағы көміртекті анықтау

9.5.1.5 Қоршаған ортаның ауыр металдармен ластану

көздерін атау және олардың ағзаларға әсерін

түсіндіру

• 
  Ағзадағы сандық құрамы бойынша элементтерді жіктеу принципін түсіндіреді
  

• 
  Ауыр металдардың адам ағзасына түсу және олардан туындаған улану тәсілдерін сипаттайды
  

• 
  Макро - және микроэлементтерді функциялары бойынша сәйкестендіреді
  

• 
  Майлардың, ақуыздардың және көмірсулардың адам ағзасындағы функцияларын анықтайды
  

1. 
   Элементтерді ағзадағы сандық құрамына байланысты макро- және микроэлементтерге жіктейді.
   

Элементтерді жіктеңіз:

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

2. 
   9-сынып оқушысы медициналық тексеруден өту кезінде оның ағзасында темір, фосфор, магний және йод сияқты элементтердің жетіспеуі анықталды.
   

Ағзадағы элементтердің орнын толтыру үшін сіздің құрдастарыңызға тамақтану рационын ұсыныңыз:

Фосфор: ________________________________________________________________

Магний: ________________________________________________________________

Йод:____________________________________________________________________

Магний: __________________________________________________________________

3. 
   Өткен ғасырдың 50 жылдары Жапонияда Минамата кентінің маңында сірке қышқылын өндіру зауыты салынған. Оның қалдықтары 30 жыл бойы мұхитқа төгіліп отырған. Жүздеген жылдар бойы Минамата кентінің балықшылары балық, асшаяндар, теңіз алабұғаларын аулаумен айналысты. Әрине, теңіз өнімдері олар үшін негізгі тағам көзі болды. Біраз уақыт өткеннен кейін кент тұрғындарында аяқ- қол тырысулары, психоз, қояншық аурулары, психика мен интеллектінің бұзылуы сияқты аурулардың белгілері біліне бастады. Науқастарды зерттеу нәтижесінде кент тұрғындарының ауыр металдармен уланғаны анықталды.
   

1. 
   Улануды туғызатын металды атаңыз: _______________________________________
   

2. 
   Бұл металдың адам мен жануарлар ағзасына қандай жолмен түсетінін сипаттаңыз:________________________________________________________________
   

3. 
   Ауыр металдармен уланудың алдын алу әдісін ұсыныңыз:______________________
   

3. 
   Адам ағзасында химиялық элементтердің периодтық жүйесінің 70-тен астам элементі кездеседі. Осы элементтердің әрқайсысы адам организмінде белгілі бір қызмет атқарады және олардың кез келгенінің жеткіліксіз болуы организмде баланстың бұзылуына әкеліп соғады. Элементтердің функциялары және олардың организмде жетіспеушілік салдары арасындағы сәйкестікті орнатыңыз:
   

оттекті тасымалдау кезінде қажет,

қалқанша безді қалыпқа келтіреді.

Жетіспеушілік: анемия және қаназдық,

гемоглобиннің түзілуін төмендетеді және

тыныс алу функцияларын бұзылады.

Жауабы:

1	2	3	4

5. 
   Адам ағзасындағы заттар қосылыстар түрінде болады. Төмендегі кестеге осы қосылыстардың адам денесіндегі функцияларын және ақпарат көздерін (екіден кем емес) көрсетіңіз:
   

Денедегі функциялары	Ақпарат көздері (азық-
	түлік өнімдері)

Ақуыздар
Майлар