ережесі бойынша мысал келтір
Әріптер емлесінің бірінші тарауы жалпы 10параграфтан тұрады.Әр параграфқа тоқталып мысал келтіріп өтетін болсақ:
1 параграфта дауысты дыбыстардың емлесіне тоқталып өтеді.y,e,a,i әріптері сөздің барлық буындарында жазылады.Мысалы:ata,ini,sattilik,nan,namus
2параграф u,a,o әріптері төл сөздердің басында жазылады.Мысалы:atamyra,oral,usta,ulagatty,ukypty
3 параграф h,t,v,k,s,m,n,l,f,b әріптері сөздің барлық жерінде (ортасындабасында,аяғында)жазылады.Мысалы:mangilik,sattilik,mugalum, ustaz,nan,kok,foto,vagon.
4 параграф g әріпі сөздің барлық жерінде жазылады. Мысалы:germania,gul,gylmatal
5 параграф n әріпі сөздің басы мен аяғында кездеседі. Мысалы :ansagan,nurgyl
6 параграф i,y әріптері туралы талқыналады.Мысалы :islam,ine,inabatty
7 параграф ый,ій әріптері сөздің барлық буынында жазылады .
Мысалы :kino
8 параграф үу әріпі сөздің барлық буынында кездеседі.
Мысалы:yium
9параграф ю әріпіне тоқталады
Мысалы :suiy
10 параграф я әріпі жайлы түсініктеме береді .
Мысалы :aia
75. Жаңа латын әліпбиі негізіндегі қазақ тілі емлесінің ережелері.2–тарау. Түбір сөздердің емлесі. Тарау қанша параграфтан тұрады. Әр параграф, ережесі бойынша мысал келтір
Екінші тарау түбір сөздердің емлесі барлығы 10 параграфтан тұрады
1 параграф
Сөздердің барлығы бірдей жуан не болмаса жіңішке болуымен жасалады .
Мысалы: тұрмыс,ана,жастық,кілем,терезе.
2 параграф
Күрделі сөздердің екі сыңарының да өзгеріссіз жазылуы.
Мысалы:көк түс (кук түс емес)
3 параграф
Қосымшалар туралы қарастырылады
сөздердің құрамындағы буынға қарай жуан болса жуан жіңішке болса
жіңішке жалғанады.
Мысалы:
Те-ре -зе-лер-дің,жұ-мыс-шы-лар.
4 параграф
Сөздің соңғы әріпі үнді болса үнді ұяң болса үнді ұяң болып жалғанады.
Ба-ла-лар,үй-дің
5параграф
Сөздің соңғы буынындағы у,і әріптері түсіп қалады.
Мысалы:ауыл-ауылы,үй-үйі,іні-інісі
6параграф
Сөздің соңғы буынында а әріпі болса жуан дауысты жалғанады.
Мысалы:кінәлай,күмандану
7параграф
j,s,z аяқталатын сөздерге жалғау жалғанғанда түбір тұлғасы өзгермейді
Мысалы:басшы (башшы емес)
8параграф
n дыбысына бітетін сөздерге қосымша жалғанғанда түбір тұлғасы
өзгермейді.
Мысалы:бұрынғы,төменгі
76. Жаңа латын әліпбиі негізіндегі қазақ тілі емлесінің ережелері.4–тарау. Бірге дефиспен жазылатын сөздер. Тарау қанша параграфтан тұрады. Әр параграф, ережесі бойынша мысал келтір
4-тарау жалпы 9 параграфтан тұрады.
Бұл тарауда бірге жазылатын сөздерді қарастырады.
1 параграф екі бөлек түбір сөзден құралған сөздер бірге жазылады.
Мысалы:Шолаққорған,шекара,екібастұз
2параграф
Лық,лік,дық,тік жалғаулары
Мысалы :арампиғылық,бүкіләлемдік,
3параграф
Мысалы:электрсүзгі,фотосурет,радиобайланыс
4параграф
Мысалы:ашық хат,ұлтжанды,қызметтік хат
5 параграф
Ар,кел,бір,әлде сөздері түбір тұлғалары өзгертілмей жазылады
Мысалы:әркім,кейбір,әлдекім
6параграф
Ботаникалық,биологиялық,географиялық атаулар сыңарлары бірігіп
жазылады.
Мысалы:ақбас сиыр,сарыбас жылан.
7параграф
Жидек,құс,тамыр,гүл т.б атаулармен келетін биологиялық,ботаникалық
сөздер бірігіп жазылады.
Мысалы:қарақат,итжидек,тотықұс
8параграф
Күрделі фразеологизмдер бірге жазылады.
Мысалы:ержүрек ,ақкөңіл,атүсті,ақниет т.б
Достарыңызбен бөлісу: |
