МәШҺҮР – ЖҮсіптің лингвистикалық КӨЗҚарастары оқу құралы Павлодар Кереку
жүктеу/скачать 14,12 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Кебіс – мәсі
- Оқасын
| Оқалы кебіс мәсі. Әйелдердің аяқ киімі. Оқалы кебіс мәсі – алпыс сандық (М-Ж 75); Темір арқан болғанда, темір-кебіс (М-Ж 42); Кидім де кебісімді шықтым тысқа (М-Ж 168); Сықылды қаралдысы кебіс басы, Оты жоқ, болған күмбез - оның қасы (М-Ж 6); В.И.Рассадин: алт. кебис, шор. кемис, хак. кибіс, тув. хевис `ковер`, которые представляют собой заимствование средневекового монгольского слова kebis `ковер`, зафиксированного в этой форме в старописьменном монгольских языке. Слова это широко бытует в современных монгольских языках: ср. монг. хивис, бур. хибэс, кам. кевес, ордос. кевис, дагур. кибэс, в диалектах Внутренней Монголии хевис `ковер`. Само же монгольское слова является не чем иным, как заимствованием др. -тюрк. kiviz, kiwiz `ковер`, варианта др. - тюрк. kibiz, kiбiz `палас, кошма`. Со значениями `войлок, кошма` это древнетюркское слова в указанных тюркских языках сохраняется, дав закономерные для них фонетические рефлексы: алт кийис, хак. киис, тув. кидис. Таким образом, и здесь кебис монголизм, кийис и. т. п. - собственно тюркское слова (1990: 224). Л.Будагов: алт. кебісъ كبس 1) коверъ (конд. кемісъ, монг. кебесъ. кир. кябісъ = п. كغش хив. кебішъ كبش кандалы, наложить кандалы كبش سالمق(112) п. كغش кяфшъ (каз. произносять кявушъ, кяфшъ), колош (у персіянъ башмак съ высокими каблуками на подковкахъ, съ закорюченнымъ кончикомъ; надъваются на носки и охватывають три четверти ступни), кир. произносять кебісъ سارتلدق كبس родъ туфлей, كبس تيكوكا اوستا башмачникъ (1871: 112, 131). Ә.Б.Алмауытова кебіс-түбірі кеп (38), Кебіс атауының түбірі ки етістігімен байланысты (-ыс, -іс) сөз тудырудың өнемді моделі-деп қарастырады (1994: 38, 46). Нұрмағамбетов: Иран тілінде кебіс «кәфш» қалпында көрінеді (Пер. –рус. сл., 1983, 335). Иран тілінде «кәф», «кәфф» - аяқтың табаны деген мағына берген. Сол сияқты үнді, араб, ағылшын, фин, эстон тілдерінде «һоф», «кәпп», «кәппә» тұлғасында «табан» мағынасында қолданылған деп, бұл – сөзді Иран тілінен ауысып кебіс болған дейді. Оқалы кебіс - әшекейленген, оюланған аяқ киімді айтады. Бұған мына Рүстемовтың: кебіс а. [كفش -кәфш. Обувь, башмаки, туфли] – узконосые колоши. Кебіс – мәсі п. узб. [كبس +маһси: сапожки без твердого задника и кабулка с мягкой подошвой] – обувь – дейді (Рүст, 134). Мәсі – жұмсақ былғарыдан тігілген, өкшесіз, жұмсақ сірілі, жұмсақ ұлтанды аяқкиім (Оңдас., 145). Кебіс – мәсі сөздерінің қатар қолданылуының себебі, мәсінің сыртынан тозып қалмау үшін галош (калотка-кал//гал) киген содан болса керек. ОҚА зат – Жіпке күмістей, алтыннан орап тоқыған зер. Оқасын жерге төгілтіп (Ер Тарғын) (ҚТТС, 174). ОҚАЛЫ - Оқалы тон – оқа ұстаған қымбат тон. Военный қызмет іздеме, Оқалы киім киюге (Абай) (АТС, 471). Радлов: оkkлы - вскій, тяжелый, толстый және всъ = 400 драхмъ деп түсіндіреді (1893: 998). Олай болса, ОҚАЛЫ КЕБІС - деген алтын жіппен көмкерілген, оюланған, не қымбат тастар тағылған аяқ киім.
Каталог: fulltext -> transactions transactions -> Казахстан республикасының Ғылым және білім министрлігі transactions -> Азамат Тілеуберді transactions -> Қырықбай Аллаберген тарих және баспасөЗ Қазақ мерзімді баспасөзінде тарихтың «ақтаңдақ» мәселелерінің жазылуыбаспасөзінде тарихтың transactions -> Екінші кітап transactions -> МӘШҺҮР – ЖҮсіптің лингвистикалық КӨЗҚарастары оқу құралы Павлодар Кереку transactions -> МӘШҺҮр тағылымы жинақ 2 Том transactions -> Е. Жұматаева жоғары мектепте оқытудың біртұтас дидактикалық ЖҮйесінің теориясы монография Павлодар 2012 Кереку жүктеу/скачать 14,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|