58
Меридиандардың жақындасу бұрышы жобамен (44) жəне (45)
формулармен
анықталады,
γ = Dλ ×sin
, (44)
немесе
g = 0.54 d×tg
, (45)
мұндағы,
∆
λ
– екі нүктенің бойлықтарының айырмасы;
– берілген нүктенің ендігі;
d
– параллель доғасының ұзындығы.
Яғни, ендік жəне бойлық айырмасы үлкейген сайын, мери-
диандардың жақындасу бұрышы өсе береді.
d
параллель доғасының ұзындығын, сондағы меридиандардың
жақындасу бұрышы анықталатын нүктенің
У
ординатымен
алмастыруға болады. Егер берілген нүкте
осьтік меридианнан
шығысқа қарай орналасса, онда ол оң мəнді, ал осьтік меридиан-
нан батысқа қарай теріс мəнді болып келеді.
Мысал.
Бойлығы 55
0
30
/
;
У
=+120
шқ
нүктедегі меридиандар-
дың жақындасу бұрышын анықтау керек.
(45)
формула арқылы,
λ= 0.54×120×tg55
0
30
/
= 0.54×120×1.455 = 93.9
/
= 1
0
33.9
/
.
§ 5.4 Дирекциондық бұрыш жəне румб арасындағы
байланыс
Алты немесе үш градусты зона ішінде сызықтарды бағдар-
лауда негізгі меридиан емес,
осьтік меридианға параллель
сызық пайдаланылады. Сонда азимуттардың орынына
дирек-
циондық бұрыштар
деген түсінік қолданылады. Азимут сияқты,
дирекциондық
бұрыш сағат тілінің бағытымен, абсцисса осінің
оң мəнді бағытынан берілген бағытқа (сызыққа) дейін өлшенеді.
Дирекциондық бұрыш 0
0
-тан 360
0
-қа дейін өзгереді.
Егер
PQ
сызығының
Р
нүктесі арқылы (29-сурет) негізгі ме-
ридиан
СО
жəне
NS
осьтік меридианға параллель болса, онда
g
бұрышы меридиандардың
жақындасу бұрышы, ал a бұрышы
59
PQ
сызығының (бағытының) дирекциондық бұрышы болып есеп-
теледі.
Негізгі азимут тең болады,
А = a +γ
немесе
a = А - γ
. (46)
PQ
сызығы үшін
a
дирекциондық бұрышы – тура, ал
QP
бағыты үшін
a
1
– кері дирекциондық бұрыш болып есептеледі.
Өйткені
NS
бағыты
осьтік меридианға параллель, сонда,
a
1
= a + 180
0
жалпы формуласы
a
1
= a ± 180
0
.
(47)
Тура жəне кері дирекциондық бұрыштардың бір-бірінен ылғи
да 180
0
айырмашылықтары болады. Бір сызықтың дирекциондық
бұрышы оның кез келген нүктесінде (тұсында)
өзгермейді, ал сол
сызықтың азимуты оның əр нүктесінде əртүрлі болады.
Есептеуге оңай болуы үшін, көбінесе дирекциондық бұрыш -
тың орнына румбты қолданады. Дирекциондық бұрыш пен
румб
тың арасындағы байланыс
азимут пен румб арасындағы
байланысқа ұқсас болып келеді де, төмендегі формуламен
өрнектеледі,
I (СШ) a = r ; r = a ;
II (ОШ) a = 180
0
- r ; r =180
0
- a;
III (ОБ) a = 180
0
+ r; r =a - 180
0
;
IV (СБ) a = 360
0
- r; r = 360
0
- a.
Достарыңызбен бөлісу: 
