ОҚулық Атыраулық заманауи жазушылардың қазақ және орыс тілдеріндегі шағын прозалық жинағы

Ақылдыға қайғы алдырсам деп едім, Ақымақты ойландырсам деп едім.

Жұмекен

Осы жұртта ес бар ма, өзі?

Таң торғайы шырылдағанда басталған қаңқу қара қарға қанатын жайып, қонар ұясына қайыра ұшқанда қиқуға ұласып, айналаң арқасы бар бақсыдай зікір са- лып арпалысады да жатады.

Берместің пұлын, көрместің көзін сұраған өңшең қайыршы қайдан ғана қаптап жүр осы? Жан-жағыңды желді күнгі қараша үйдің іргесіндей ұйтқытады кеп...

Әйтпесе, заманында көздемей лақтырған таяғы аспандағы Айға барып қадалатын Бастық солардың гөй-гөйінен бұғынып, мекемесінен торғай адым аттап басуға зар болды деген не сұмдық?!

Ертеңді-кеш қос қолын қайырып әкеліп құйрықтың үстіне салып, ерсілі-қарсылы сенделеді де кетеді. Төсті жалаңаштап тұрып талай қағыстырған, сілекей алысқан есепсіз дос-жаран қырдан-қырға сырғып қашқан сағымдай із-түзсіз жоғалған. Етке өткізетін бордақының малындай өріп жүретін өңшең ірің майы үстінде сен тұр мен атайын орынбасар атаулысы қайда қазір?

Айтқаныңды ләппайлап естіп, аяңшыл аттай бүлкіл қағатын бейшаралардың дені бұл басқарған ұжымның төбесіне қорғасын бұлт төніп-төніп бергенде мұның керегіне жараған.

Банкроттың аты ауызға алына бастағанда пәле- жәленің үйірімен үш тоғызын солардың екі-үшеуінің мойнына қиып салып, баспасөзде қаққанда қанын, соққанда сөлін алдырып, мұхиттың арғы жағалауын жайлаған Мю-Тю-Хюмен ауыз жаласқан сыбайлас жемқор дегізіп, ұяты молдау бірі инфарктан өліп, алаяқтау әлгісі көршілес қалың орманына қарай құйрығын түріп қашып орнын сипатпай кеткен.

Жыртыс аңдыған кемпірдей жыртиып, мұның есігін бір сығалап кетпесе ішкендері бойына жұқпайтын басқарма, бөлім бастықтарының барынан жоғы. Тақасы қисайған өңшең иіс алмас.

Мұндайда бас бағып, жан шақыратын орны – атақырдай кабинетімен еншілес қалы кілемі көлдей боп төселіп жатқан, мамық креслоға бөккен дема- лыс бөлмесі. Оңашада өзімен-өзі аунап-қунап, кей-

В скорбь хотел я ввергнуть мудреца, вынудить к раздумьям глупца.

Жумекен Нажмеденов

Вообще, этот народ в своем уме?

Шум, гвалт и крики, родившиеся с пением жаворонка, затем распространившиеся черным вороном, распра- вившим крылья, продолжившись его крикливо-карка- ющим полетом при возвращении в гнездовье, суетли- во кружатся вокруг тебя, как шумные песни и танцы шамана при камлании.
Откуда появились и заполонили все нищие, просящие денег? Милостыню жаждущие от жадных и жмотов? Вихрем кружатся вокруг тебя, как пыльный ветер во- круг лачуги.
Иначе, чем ужасом, разве можно объяснить то, что Начальник, который мог в свое время, не прицелива- ясь, бросить палку, непременно втыкающуюся в Луну на небе, избегая скандалов и ссор, не может ступить и воробьиного шагу из своего учреждения.
Сложив руки на ягодицах, с утра до вечера, пока не уйдет, ходит по кабинету взад и вперед. Бесчислен- ные друзья-приятели, с которыми братались, ударяясь голыми грудями, обменивались слюнями, испарились без следа, словно миражи, стремительно убегающие от бархана к бархану. Где все услужливые суетливые заместители, словно откормленные на убой?

Человечки, безоговорочно исполняющие приказы, словно мелкой рысью семенящие лошадки, пригоди- лись ему тогда, когда над его учреждением сгусти- лись свинцовые тучи.

Когда только-только заговорили о банкротстве, де- вятьсот девяносто девять недостач-неурядиц из тыся- чи, целиком взвалив на плечи двух-трех сослуживцев, выпуская, кровь в прессе, выжимая, сок под прессом, довел одного до обвинения в коррупционном соуча- стии с заокеанскими Мю-Тю-Хю, другого, более со- вестливого, – до смерти от инфаркта, третьего, более пронырливого, заставил, заметая следы, сбежать в сторону густого соседнего леса.
Лучше нет, чем есть, начальнички, заведующие отде- лом, похожие на старух, с прищуром ищущих рванье, страдающих несварением желудка оттого, что, хотя бы раз в день, не заглядывали в его кабинет. Сплошь шавки с истоптанными наискось каблуками.
Место, где можно от всего этого отдохнуть, набраться сил – смежная с огромным кабинетом комната, с по- стеленным величиной с озеро бардовым ковром, на- полненная мягкими креслами. Наедине он то кувыр-

130 131

де қунап-аунап алады. Бәрі жүйкеге түскен, жүрекке батқан зіл батпан салмақтан ғой.
Сүрленген сары ала қазының екі-үш дөңгелегін көмекейлетіп жіберіп, терлеп-тепшіп, таңдайда білінген жабысқақ шөлді көк шәймен басып... Есік баққан түймедей қызы түскір тамызып берген күрең жорға коньякты, е, онда да елу грамм... Осы түймедей қыздан-ақ дүниенің рахатын көрді.
– Түгеншеевич, – дейді бірде алтын тұтқалы емен есікті еппен ашып, көзін аударып-төңкеріп. Осы тұқымы көбейгірдің көзінің аласы жоқ шығар, бұған тек қарасы мен қарашығын көрсетеді.

– Шетелдік фирма сырттағы шуды ішке естіртпейтін керемет аспап әкеліпті. Даладағы қаптаған елдің айқайын ести-ести қан қысымыңыз көтеріліп, кейде қос құлағыңызды мақтамен тығындап алып мәңгіріп, түһ, манаурап отырасыз. Сол азаптан сізді демде құтқарады. Өзіңізді-өзіңіз аясаңызшы. Керексіз ғой...

-Далада бомба гүрс беріп үсті үстіне жарылса білінер, тфә-тфә, беті аулақ, одан басқасы енді жым-жырт. Дауласа ма, жауласа ма, бәрібір. Жан тыныштығын білмесе шетел бола ма? Жым-жырт!
И-и, қарашығым-ай! Үйдегі туған қатыныңнан бетер мәпелеп, қызылды-жасылды көбелектей боп ұшып- қонып жүргені сол.
Дегенмен ербиген екі құлақ пен бір-бір қызыл тілді бас-басына жекешелендіріп алған бұл пәтуасыз қазақ не деп тантымайды?
Әріп танитыны арызды қардай боратып, піспектеп қоймаған соң, бұдан он шақты ай бұрын таза костюмін сыпырып шешіп, ат арқасына қонғалы қылғындырып келе жатқан галстугін атып ұрып, маңдай сызығын қалыңдатып, қабырғасын қайыстырып, бұғана сүйегін майыстырып елімен жүздесуге шыққан.

Оңашада кәнігі әртістердей айна бетінде әрлім-берлім дайындық жасап ойқастаған. Сөзімді:

– Халқым, – деп бастасам қалай болар деп бипаздап көріп еді, екі буыннан тұратын жәдігер мұның аузы- нан түскенде ойнақтап, салмағын жоғалтып алды.

– Елім-жұртым, – деген еміреніп, ол да қалтасы қағылған, тауы шағылған көпшіліктің көңілін жібіткендей ем-дәріге айналмады.

Әзірге бойынан киесі қашпаған осы үш атаудың бірін айта сала, беторамалмен көзімді жөпелдеме сүртіп, кемсеңдеп жіберсем деп ойлауы мұң екен, әйелі ұл

кается, то валяется. Все это от тягот, напрягающих нервы, стругающих сердце.
Заложив на язык два-три кружочка пестрого корич- нево-желтого казы*, пыхтя-потея, утоляя жажду лип- кого нёба зеленым чаем, пропустил пятьдесят грамм темно-коричневого коньяка, накапанного секретар- шей-пуговкой. Именно эта пуговка дает ему в этой жизни отдушину.
- Тугеншеевич, – обращается к нему, приоткрывая ду- бовую дверь с золотой ручкой, игриво вращая глаза- ми. У этой, да размножится ее род, как видимо, нет пестроты в глазах, лишь бездонная чернота, да чер- ный зрачок.
- Иностранная фирма поставляет сейчас отличное звукоизоляционное оборудование. Слушая шум и крики толпы с улицы, иногда закупорив ватой уши, сидите с повышенным давлением в полуобморочном состоянии. Оно избавит вас от этих мук. Пожалейте самого себя. Нужны же еще...
- Только когда снаружи взорвутся, тьфу, тьфу, не при- веди Господь, одна за другой бомбы, возможно, будет и слышно. А в остальное время – тишь, да гладь. Хоть споры, хоть раздоры, все нипочем. Тишь, да гладь!
Э-э, зрачок моих глаз, порхает бабочкой, ухаживая бо-

лее усердно, чем дома родная жена.

Все-таки, что только не вытворяют эти вероломные казахи, приватизировавшие по два торчащих уха и по одному острому языку?
Коль скоро знающие буквы, начали, не переставая, как снежный буран, строчить жалобы, месяцев десять назад он, сняв свой дорогой костюм, отшвырнув гал- стук, душивший его с начала его карьеры, напустив строгие морщины на лоб и сочувствующий вид на мимику, выпятив ключицу, решил встретиться с на- родом.
Как заправский артист, прохаживаясь перед зеркалом, так и сяк, стал готовиться наедине с собой.
- Мой народ, – если я начну так, – подумав, он попро- бовал щеголем изобразить это, но словосочетание из двух элементов, зашатавшись, потеряв устойчивость и весомость, рухнуло.
- Мои соотечественники-соратники, – пытался при- дать голосу ласку, но и это не могло стать панацеей для смягчения настроения обнищавших и униженных масс.
А если, высказав сразу все эти три обращения, еще не потерявшие свою значимость, да тут же, выпустив слезу из глаз, приложить платок к ним, могут же по-

132 133

тапқаннан бетер қуанды.

Апырмай, ескі аруақтар жар болып, қос қолтықтан демеп, осы жолы өңшең қызыл көз пәлелердің уысы- нан құтылсам, тағысын тағы...

Текшелеген байлығын қайда өткізерге білмей дал боп жүрген шетелдік инвестор қаңғып келіп қалып... Мұнай бағасы аяқ астынан аспандап кетіп... Тым құрығанда үлкен аварияға кезігіп...

Жанын аузына тістеп алып қашар бір айла табылар.
Қарақұрым ел зәуде бір жылт беретін, көбінесе теледидардың әйнегінен көсілетін өркешсіз нардай Бастығын көргенде, Бастығын емес-ау, оның үстіндегі арық сиырдың әукесіндей олпы-солпы жұмыс комби- незонын көргенде гу-у етіп бір басылды.

Сынық жүзін, сырт киімінің сұрқын танып, бұ пақырдың да өзімізден айырмасы аз екен-ау дегендей, шатынаған көздер, әлем-тапырық жүздер, іркес-тіркес көкпарланып-шоқпарланғандар сәл-пәл жұм-сарған.

Айна алдында жасаған мәнеріне бағып:

– Аяулы халқым, – дей беріп қалтасынан көлдей ора- мал алып кемсеңдеп, көзін уқалаған, кірпігіне шық ілінбепті. Ол үшін де ішкі дүниең езіліп, көңілің жа- сып, жүйке біткенің түгелдей босауы керек шығар.

Қап, әттең, білсеші! Шырадай жанып, түбінде ұялы сайтан бұғып жатқан жанарын екі-үш мәрте си- пап өтіп, бұдан да қайран болмаған соң, орамалды қорағаштай мұрынға түсірді.
Қорқ еткізіп еді, е, табылды, суағардың пайдасын сонда молынан бір көрген.
– Бір терінің ішінде бірге толармыз, қоса солармыз, ең бастысы, жеті мүшеміздің амандығын тілейік, – деп тап бір жетінші қабаттан құлап, ғайып ерен қырық шілтеннің күшімен тірі қалған жандай жөңкіді.
– Менің де күйім күй емес, ағайын! Өздерің үшін тоқым жастанып, толағай бастанып... Банкрот деген жеті басты жалмауызбен жекпе-жек жағаласып...

Бұл жалғанда ауыздан шыққан ыстық лептің буын- буыныңа түсіп, талма жерден ұратын құдіретіне же- тер не бар?

Аштықтан бұралған бір топ жас қатын сықсыңдап көзіне жас шақырды.

думать, что человек сопереживает и тоскует? Обрадо-

вался, более чем жена родила ему сына.
Вот бы древние духи предков, став стеной, поддер- жали с двух сторон, избавив и на этот раз от хватки красноглазых дьяволов, а там, там видно будет...
Прибудут иностранные инвесторы, не знающие, куда вложить накопленные богатства... Цены на нефть взлетят неожиданно... На худой конец, нагрянут форс- мажорные обстоятельства... Сбежит, унося в зубах свою душу, уловка всегда найдется.
Широкие массы, в предвкушении увидеть Начальни- ка, изредка появляющегося перед глазами, большей частью вальяжно, как нар, мелькающего на экранах телевидения, увидев не Начальника, а его рабочий комбинезон, нелепо висящий на нем, как подшейные складки худой коровы, долго гудели, а потом затихли.
Увидев скромный вид, узнав форму верхней одежды, словно подумав, что этот несчастный мало, чем отли- чается от них, рассерженные взгляды, перекошенные лица, назойливые и занозливые смутьяны-буяны не- много смягчились.
Призвав заготовленную перед зеркалом фразу и мане-

ру:
- Дорогой мой народ, – обратился к ним плаксиво и, вынув огромный платок, вытер им глаза. На ресни- цах не было ни единой росинки. Для этого, наверное, надо было, внутренне размякнув, напустив унылое настроение, расслабить полностью все нервы.
Жаль, если бы знал! Горя, как лучина, два-три раза погладив лицо, глубоко скрывающее гнездовье спря- тавшегося шайтана, но поскольку из этого ничего не вышло, поднес платок к носу, похожему на дубину.
Высморкавшись, обрадовался: наконец-то, полезным оказался и этот источник влаги.
- В общей коже мы множимся, вместе в ней увянем, самое главное, пожелаем, друг другу здоровья, – вос- прянул он, как будто упав с седьмого этажа, остался жив благодаря невидимой силе сорока силачей.
– И мое положение неблагополучно, родные. Ради вас, как говорится, спал на потнике, изголовьем избрав ссохшиеся кости. Бился один на один с ненасытным семиголовым драконом под именем «Банкрот»…
Разве есть более сильное средство превращения лжи в истину, чем горячее дыхание слов, теплом проникнув в суставы, бьющее в уязвимое место?
Группа женщин, заморенных голодом, жалостливо прослезилась.

134 135

Кемиек кемпір:

– Қайтсін-ай, енді?! – деп уһілеп, бүктетіліп қалған белін су бүріккен қайыстай әреңдеп жатып жазды.

– Дұрыс айтасың, қарағым, бір жағадан бас, бір жеңнен қол...
– Бір балақтан бұт та шығарайық онда, – деп күйектей сақалына түкірген шал топ ішінен тұсаулы аттай бұған шапшысын.
– Зейнетақымды тап! Табасың қазір, зәнталақ! Алжыған қақпас-ай! Төсегін қалың салып, пеш

түбінде Алладан иман тілеп көсіліп жатпай, басын оқжыландай қайқаңдатуын.

Өзіне туралап атылғалы тұрған мына оқжыланның уын тағы бір жолы қайтармаққа ұмсынған бастық қатты қақырынып қалып орамалды оңтайлай берген- де, оң қолының ортан терегінде тұрған қорқордың басындай алтын жүзік, оның ортасын ойып қонған көгілдір жаһұт күнмен шағылысып, алаөкпе елдің көзін жалт-жұлт, жалт-жұлт қарықтырсын.
Мынау алтынның буы, пейіш тасы – жаһұттың көгілдір нұры қуқыл тартқан өңдерді суық сәулесімен аймалап, әзәзілдей арбады. Абырой да асау ат сын- ды, туласа – жы-ғады. Жыққаны емей немене, өң мен түстің ортасында аңта-рылысып қалғандар алма-кезек ес жиысып, су иесі Сүлейменнің сиқырлы жүзігінің бойында әрбірінің бұйырмысты нәпақасы, бала- шағасының көз жасы жатқанын сезіп, ой-хой, дауыл күнгі қарағайдай теңселіп, шайқалыссын. Иегі пешке кепкен байпақтың басындай бір антұрған шешеннің ұлттық биін билегендей құтырынып...
– Ұлттық валютамыз Баксбайдың тоқалына айналып кетті.
– Абай атам здашқа да жарамай қалды!

– Құнсыз теңгеге көжеден көп әкімнің бірінің басын салмай ма... Ұлыны қорлатпай!

– Тексіз жерден би шықты, текті жерден құл шықты!

– Үкімет «давай, бала тап!» дейді. Қап арқалатқаны аздай.

_{– Зауыт, фабриктен түтін ұшпайды!}

Старуха с обвисшей челюстью со словами «что те- перь поделаешь», ахая, еле-еле выпрямив согнувшу- юся спину, словно опрысканную водой сыромятину, проговорила:

– Правильно, светик, говоришь, из одного воротника голова, из одного рукава рука.

- Тогда вытащим из одной штанины и ногу с ляжкой,

– взвизгнул из толпы, оплевывая свою бороду, какой- то старик, словно стреноженный конь, ринувшийся к нему.

– Выплати пенсию! Сейчас найдешь, негодяй!
Ну и пустоголовый маразматик! Вместо того чтобы, постелив мягкую постель, лежать у печки, прося Ал- лаха о милости, нет же, как змея-стрела, пытается вонзить свое жало.
Потеряв надежду еще раз отразить яд этой стрелы- змеи, готовой выстрелить в него, Начальник, сильно кашлянув, только потянулся, было к готовому платку, как золотой перстень на его среднем пальце, величи- ной с головку курительной трубки и голубой брил- лиант в его оправе, отражаясь на солнце, ослепили вспышками глаза рассердившихся людей.
Блеск этого золота, яркий свет чудесного камня, с налетом бледноватых оттенков, лаская холодным от- блеском, околдовывали, как коварство. И гордыня его была укрощена, как строптивая лошадь, встанет на дыбы – повалят. Как же не повалят, если оставшие- ся рыться посередине между явью и наваждением, в свою очередь, собравшись с мыслями, почувствовав, что в сплаве и цене таинственного перстня властели- на воды Сулеймена заключены недоедание каждого из них, налиты слезы детей и внуков, начнут, слов- но сосна в ветряную погоду, раскачиваясь, трещать и скрипеть. Какой-то вероломный оратор, похожий на изгибы носков высушенных на печке валенок начал взбешенно мутить толпу...
- Наша национальная валюта превратилась в незакон-

ную жену Бакс-бая*.

-Даже для сдачи не годится уже на тенге портрет де-

душки Абая!

- Почему бы не рисовать на обесцененном тенге голо- вы акимов, которых больше, чем пшена в каше, чем глумиться над великим человеком!
- Из неблагородных корней выросли правители, из благородных – родились рабы!
- Правительство говорит: «Давай детей рожай, хоть впадай в грешки». Как будто мало того, что на всех навьючили мешки.
_{- С заводов и фабрик даже дым не вылетает!}

136 137

– Жезөкшелік жайлады!
– Аштан өле ме? Қызметке тұрған жалғыз мүшесі сол болса...
Сол сапар байсыз қатынның өзіне мың қой айдатамын деп жалынып жатып он күнге мұрсат сұрап, тұзға сиіп ант беріп, ауыздығымен алысқан елді әупірімнің күшімен зорға таратқан.

...Кеңқолтықтау әкенің, кеңбалақтау шешенің мойны-

на бұршақ сап жүріп сұрап алған жалғызы-тын.

Бағулы-қағулы, батпандай бауырсақты баудай түсіретін құрбыластарымен қосылып ала жаздай жалаң аяғына көктің нәлі жұғып, күстеніп, ләңгі теуіп, қозы-лақ қайырып, тай жарыстыратын.

Десе де, көзіне түсе беретін шөкімдей кекілі бар, жиегі ақжемделген кішкене тақиясын төбесінен та- стамайтын сары баланың бойына Тәңірім өзгеде жоқ ерекше қасиет дарытқан.

Малы өрістен қайтып, майдақоңыр самалмен әр ошақтың түтіні билеп, бейжай жататын ауылдың жүгірмек атаулысы кешқұрым жиналып, жасырынбақ ойнар-ды.

Иә, бір теректің басынан үріккен мың торғай құсап бет- бетімен безіп жоғалып, бас сыяр жерін сауғалайтын, соңынан шүрегейдей бір бала қызылсирақ боп сабы- лып іздейтін кәдімгі жасырынбақ.
Алдымен аңдамай қолға түсіп қалғандары суырдай шақылдап таптырмай жатқан қуларға тілек қосып,

«көкек» дегенде шық, «бүркіт» десек бұқ десіп, аттанға айқай үстеп, кешкі ауылды басына көтеріп, азан-қазан ететін.

Өзі соншама сүйіп ойнайтын ойын үстінде қазіргі құзырлы Бастық-бала тығылған жерінен ғұмыры тап- тырып көрмеген.
Қораның түкпірі, пішеннің қуысы, ескі сандықтың іші, төңкерілген қазанның асты, қарлығаштың ұясы, тышқанның іні, нақ бір жер жұтып кеткендей табаныңнан таусыл, жата қалып жалын, әкеле-көкеле

– елесін байқатпас.

Мұның қайда барып бас бағарын қорғасын құйған сақа беріп сұрағандар да айттыра алмаған.

_{...Суағарға барып былғанып шыққан орамал кепкелі}

- Процветает проституция!

- А что, с голоду дохнуть? Если на работу берут толь-

ко этот орган...
Во время этой встречи, обещая даже вдовам выделить отару овец из тысячи голов, умоляя дать ему десятид- невный срок, клятвенно мочась на соль,* с величай- шим трудом утихомирил и распустил народ, вырыва- ющийся из узд....

Он был единственным ребенком у великодушного отца и широкоподолой матери, носивших на шее шер- стяные веревки для привязывания ягнят, тем самым выпросивших его у Всевышнего.

Приглаженный и ухоженный, сытый и мытый, все лето вместе с ровесниками бегал босиком по траве, мозоля ноги, играя в лянгы*, гоняя ягнят и козлят, устраивая, скачки жеребят.
Но все же, светлолицему мальчику, с челкой, посто- янно ниспадающей на глаза, не расстающемуся с маленькой окаймленной узорами тюбетейкой, было даровано свыше особая, никому не присущая способ- ность.
После возвращения скота с пастбища, все непоседы суетливого аула, из каждого очага под воздействием легкого ветра выпускающего танцующий дым, со- бравшись вечером, играли в прятки.
Да, да, обычные прятки, когда разбегаются, кто куда, исчезают, кто где, ищут любую щелку, словно вспуг- нутые с дерева тысячи воробьев и взмылено ищущий их, сбитый с ног какой-либо малый.
Нечаянно обнаружившие себя игроки, стуча, как сур-

ки, подсказывая надежно спрятавшимся хитрецам:

«закукую, появись, крикну «беркут!», схоронись»,

– добавляя к крикам гам, поднимая вечерний аул на дыбы, ставили все с ног на голову.

Во время этой своей любимой игры тогдашний маль- чик, а нынешний Начальник, прятался так, что его ни- когда не находили.
Ниша в хлеву, выемка в стогу, чрево старого сундука, днище перевернутого казана, гнездо ласточки, мыши- ная нора, точно его проглотила земля, хоть истопчи подошву, умоляй лежа, пускай ласкай, не обнаружит и призрака своего.
Даже те, кто предлагал залитый свинцом биток асы- ка* в обмен на подсказку, где он прячется, не могли добиться никакого результата.
_{...С тех пор, как высох замаранный носовой платок,}

138 139

он күн емес, ой-дөй, он айға таяды.

Бұл да қарап жатпай, аттай шауып, атандай желіп дүниенің төрт бұрышын түгендеп, алақанын кең жай- ып, бірақ оған тышатын тірі қарға таппай тұралап оралған.

Ашынған ел аштық жариялап, еңселі орданы қоршап, саржамбас боп жатысы анау. Өңшең қырсық шалғандар аузына тамызған суды алмай, кері түкіріп тастайды дейді.
Тұзға емес, шаптырып мұзға сисең де, бұ күнде сөзіңе иланатын жұрт қалды ма?
Соңғы сенім жоғалған, ақырғы шыдам үзілген сол сәске түсте көзінің қарашығын ғана көрсететін түймедей қыз Бастығының кабинетіне өз етегін өзі шапалап теуіп, ентігіп кірген.
– Түгеншеевич! Халық ішке лап қойды! Жым-жырт.

– Түгеншеевич! Қолымызға түскенді түгелдей құртамыз дейді.

Жым-жырт.
– Түгеншеевич!..
Есі ауып, алақ-жұлақ қаққан түймедей қыз атақырдай кабинетті, қалы кілемге, мамық креслоға көмілген де- малыс бөлмесін жанталаса тінткілеген. Әлгінде ғана өркешсіз нардай шөгіп, ыңыранып отырған Бастығы зым-зия.
Қызыл ағаштан қиып жасалған өңшең сүйегі текті жиһаз атаулының астан-кестеңін шығарып түгел ақтарған. Көкке ұшты десең, терезе анау, атқан оқ өтпес. Жерге сіңді десең, емен паркетті еден мынау, сыңар ине шаншуға саңылау таптырмас.
Қайда? Қайда кеткен, Құдайым-ау? Жапандағы жалғыз құтқарушысы сол еді ғой.
Дәліздегі алқын-жұлқын жүгіріс пен қиқудан шыбын жаны шыжғырылған қыз сасып, бұрышта елеусіздеу тұрған бәкене шкафтың есігін ашқан.

Сұмдық!
Сұмдық болғанда да, қазақы ауызға сыяр жай сұмдық емес. Шкафтың ішінде... көзіне түсе беретін шөкімдей кекілі, төбесінде жиегі ақжемделген кішкене тақиясы бар сары бала бұғып отырды.

прошло не десять дней, о-го-го, а целых десять ме-

сяцев.
Да и он, не отлеживаясь, скача, как конь, рыская, как атан*, широко протянув ладони, обошел четыре сто- роны света, но не найдя и помета ворона, вернулся обратно.

Озлобленный люд, объявив голодовку, обложив высо- кую цитадель, лежит вон пролежню. Особо упрямые особы, говорят, не принимая закапанную в рот воду, выплевывают ее обратно.
Не на соль мочись, хоть струей на лед, разве остался на сегодняшний день, верующий словам люд?
В этот полдень, когда пропала последняя вера, лоп- нуло крайнее терпение, в кабинет своего начальника, приподнимая подол, запыхавшись, вбежала девушка- пуговка.
- Тугеншеевич! Народ хлынул внутрь! Тишина.

- Тугеншеевич! Говорят, будут громить все, что попа-

дется. Тишина.

- Тугеншеевич!

Сбитая с толку, растерявшаяся девушка-пуговка впо- пыхах стала обыскивать огромный кабинет и комна- ту отдыха, утопающую в бордовых коврах и мягких креслах. Начальник, только что усевшийся и лениво потягивающийся, как нар, исчез без следа.
Перерыла все предметы мебели, полностью сделан- ной из дорогого красного дерева. Сказать, улетел на небо, – пуленепробиваемое окно закрыто. Сказать, провалился сквозь землю, – паркетные полы целы, нет даже щели, куда можно просунуть иголку.
Где? Куда делся, боже мой!?!
Единственным покровителем в её странствии по миру был он.
Запыхавшись и измучившись от беготни и многоголо- сых криков, опешившая и изжарившая нежную душу девушка, открыла незаметно стоявший в углу низень- кий шкафчик.
Ужас!
Еще такой ужас, что просто так этот ужас не может вместиться в уста казаха. В шкафу... в маленькой окаймленной узорами тюбетейке, с челкой, ниспада- ющей на глаза, сидел светлолицый мальчик.

140 141

– Түгеншеевич!..
– Т-с-с! Дура! Айқайлама! Мен жасырынбақ ойнап жүрмін. Жап есікті!
* * *
Осы жұртта ес бар ма, өзі?

- Тугеншеевич!?!

- Т-с-с! Дура! Не кричи! Я в прятки играю. Дверь за-

крой!
* * *

Вообще, этот народ в своем уме?
_{Перевод Бекета Карашина}