183
М
А
М
Н ЗА
Н А
Ба ла лар дың ша быт қа на ты на мін ге ні сон ша лық – был-
ға ры доп тың жам ба сы жер ге ти мей зыр қа ғу да. Да ла дай кең
қақ па да дег бі рі қаш қан Се рік бай бой ын бі раз жи нап, ши рақ
тұр. Күт пе ген жер ден оқ ша атыл ды. Қауіп тің жо лын қақ бөл-
ген де, жа ны қы дыр ған доп қақ па шы ның бауыры на ба сын
ты ғып, қи мыл сыз қал ды...
(Ға би ден Құ лах мет)
2.
Мә тін ді оқың дар. Құрылымы мен рәсімделуі жағынан алғашқы
мәтіннен айырмашылығын анықтаң дар.
Бі рі біл се, бі рі біл мес, қа зақ фут бо лы ның та ри хы аз ды-
көп ті бір ға сыр ды құ рай ды. Дә лі рек айт сақ, 1913–1914 жыл-
да ры Се мей қа ла сын да ір ге та сы қа лан ған. Ағыл шын сауда-
гер ле рі мен ере кел ген бұл спорттың анық кө рі ні сі ре тін де
«Ярыш» ко ман да сын айт ып өту ге бо ла ды. Оның са пын да
әде биет алы бы Мұх тар Әуе зов өнер
көр сет кен де ген де рек
бар.
Та рих та мы ры нан тартсақ, 1940 жыл да ры Ал ма ты лық
«Ди на мо» Та ган рог та өт кен одақ тық жа рыс та «Тор пе до ны»
3:1 есе бі мен ұтып, «Мил лион дар ку бо гі» жүл де сін же ңіп
ала ды. Қа зақ тың қан жы ға сы ның май лан ға ны тек бұл емес,
1957 жы лы отан дық фут бол та ри хын да ғы ал ғаш қы рес ми
ха лық а ра лық кез де су де ал ма ты лық «Қай рат» фин лян-
дия лық «Вааса» ко ман да сын 4:0
есе бі мен ұт қа нын ес тен
шы ғар ма ңыз. 1973 жы лы Қа зақстан жас тар құ ра ма сы бү кіл -
одақ тық «Пе реп ра ва» тур ни рі нің кү міс жүл де сі не ие бо ла ды.
1985 жы лы қа зақстан дық ба ла лар мен жа сөс пі рім дер фут-
бо лы ның тү лек те рі бү кі ло дақ тық аре на да ғы ірі же ңіс те рі не
қол жет кі зе ді. Минскі де өс ке мен дік «Спут ник-2» ко ман да сы
«Был ға ры доп» тур ни рі нің ере сек жас дә ре же сін де гі фут бол-
шы лар тур ни рін де бас жүл де ге ие бол са, Қа зан қа ла сын да
өт кен ор та жас дә ре же сін де гі ба ла лар жа ры сын да жам-
был дық «Жа лын» же ңім паз ата на ды. 1997 жы лы се мей лік
«Елім-ай дың» Гер ма ния ның Штак ке рау қа ла сын да өт кен
ха лы қа ра лық тур нир де
өз ге сі нен оқ бойы озып, же ңім паз
атан ға нын ес ке тү сір сең, бір ар қа ла нып қа ла сың.
(Ай бек Қо са нов)
АР
«Елім-ай
«Елім-ай
ха
ха
лы
лы
қа
қа
атан
атан
ға
ға
М
«Был
«Был
ға
ға
шы
шы
лар тур
лар тур
өт
өт
кен ор
кен ор
та жас дә
та жас дә
был
был
дық «Жа
дық «Жа
«Елім-ай
«Елім-ай
А
тық «Пе
тық «Пе
жы
жы
лы қа
лы қа
ның тү
ның тү
лек
лек
те
те
қол жет
қол жет
кі
кі
зе
зе
ді. Минскі
ді. Минскі
А
ға
ға
ры доп» тур
ры доп» тур
лар тур
лар тур
ни
ни
Н
лық «Вааса» ко
лық «Вааса» ко
ңыз. 1973 жы
ңыз. 1973 жы
тық «Пе
тық «Пе
реп
реп
ра
ра
ва» тур
ва» тур
лы қа
лы қа
зақстан
зақстан
те
те
рі бү
рі бү
-
де
де
су
су
лық «Вааса» ко
лық «Вааса» ко
ман
ман
П
та өт
та өт
мен ұтып, «Мил
мен ұтып, «Мил
тың қан
тың қан
жы
жы
ға
ға
сы
сы
дық фут
дық фут
бол та
бол та
су
су
де ал
де ал
В
тар Әуе
тар Әуе
зов
өнер көр
зов өнер көр
нан тартсақ, 1940
нан тартсақ, 1940
кен одақ
кен одақ
лион
лион
дар ку
дар ку
б
рек айт
рек айт
сы қа
сы қа
лан
лан
ген бұл спорттың анық кө
ген бұл спорттың анық кө
ып өту
ып өту
ге бо
ге бо
ла
ла
зов өнер көр
зов өнер көр
а
бо
бо
лы
лы
ның та
ның та
рек айт
рек айт
сақ, 1913–1914
сақ, 1913–1914
лан
лан
ған. Ағыл
ған. Ағыл
ген бұл спорттың анық кө
ген бұл спорттың анық кө
с
ның та
ның та
п
Құрылымы мен рәсімделуі жағынан алғашқы
Құрылымы мен рәсімделуі жағынан алғашқы
а
на ба
на ба
ден Құ
ден Құ
лах
лах
мет)
мет)
с
нап, ши
нап, ши
рақ
рақ
лын қақ бөл
лын қақ бөл
-
-
на ба
на ба
сын
сын
ы
был
был
-
-
дай кең
дай кең
рақ
рақ
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217
184
1. Мә тін дер кім дер ге ар нал ған? Мә тін дер дің сти лін анық таң дар.
2. Мә тін дер де қан дай әде би-көр кем де гіш құ рал дар қол да ныл ған?
Мы сал дар кел ті рің дер.
3.
Алғашқы мәтіндегі сөй лем дердің айтылу мақсатына қарай түр-
ле рін ажыратыңдар.
4.
Екі ко ман да ның фут бол ойы ны ның қыз ған ша ғын су рет тейт ін
жинақы мә тін (8–10 сөйлем) жа зың дар. Сөй лем дердің айтылу
мақсатына қарай түрлерін анық таңдар.
5.
«Қа зақстан да фут бол ойын да ры да мы ған ба?»
де ген та қы рып та
жұп та рың мен диа лог құ рың дар. Бір-бі рі ңе екі сұ рақ тан қой ып,
өз ойла рың ды жүйелі жет кі зің дер. Сұраулы сөйлемдерді жасалу
жолдарына қарай талдаңдар. Кім нің пі кі рі се нім ді шық қа нын
анық таң дар.
6.
Қо сым ша әде биет тер ден із де ніп, сұ рақ тар ға жауап бе рің дер.
1. Қан дай ұлт тық спорт ойын да рын бі ле сің дер?
2. Қа зақ та бұ рын «Аяқ доп» ойыны бол ған. Доп ты не ден
жа са ған?
3. Ат үс тін де ойна ған «Шө ген» ойыны ның қа зір гі тү рі қан-
дай?
7.
Екі тап сыр ма ның бі рін орын даң дар.
1. «Елі міз де спорт ойын да рын да мы ту дың пай да сы қан дай?» де-
ген сауал ға аргументативті эссе жа зың дар. Сөз са ны – 120–140.
Сөй лем дердің ай тылу мақсатына қарай түрлерін анық таңдар.
2. Ға лым дар дың ойын ту ра лы тұ жы ры мын тү сін ді ру үшін мо но-
лог (12–14 сөй лем) құ рың дар. Сөй лем дердің айтылу мақсатына
қарай түрлерін анық таңдар.
Ойын – ба ла үшін өмір лік тә жі ри бе
(Мағ жан Жұ ма баев).
Ойын – ба ла лар өмі рін де ма ңыз ды нәр се. Үл кен дер дің
жұ мы сы, қыз ме ті қан дай ма ңыз ды бол са,
ба ла лар дың
ойыны да сон дай ма ңыз ды. Ойын да ба ла қан дай бол са,
өс кен кез де жұ мыс та да сон дай бо ла ды. Сон дық тан бо ла шақ
қай рат кер ең ал ды мен ойын ар қы лы тәр бие ала ды
(А.С.Ма -
ка рен ко)
.
А
А
184
Р
жұ
жұ
ойыны да сон
ойыны да сон
өс
өс
кен кез
кен кез
қай
қай
М
қарай
қарай
Ойын
Ойын
Ойын
Ойын
жұ
жұ
мы
мы
ойыны да сон
ойыны да сон
А
ген сауал
ген сауал
Сөй
Сөй
лем
лем
дердің ай
дердің ай
Ға
Ға
лым
лым
дар
дар
А
дың ойын ту
дың ойын ту
лог (12–14 сөй
лог (12–14 сөй
қарай
қарай
түрлерін анық
түрлерін анық
Н
ма
ма
ның бі
ның бі
міз
міз
де спорт ойын
де спорт ойын
ген сауал
ген сауал
ға аргументативті эссе жа
ға аргументативті эссе жа
дердің ай
дердің ай
дың ойын ту
дың ойын ту
-
ның бі
ның бі
рін орын
рін орын
П
«Аяқ доп» ойыны бол
«Аяқ доп» ойыны бол
де ойна
де ойна
ған «Шө
ған «Шө
В
де
де
ніп, сұ
ніп, сұ
тық
спорт ойын
тық спорт ойын
да
да
рын бі
рын бі
«Аяқ доп» ойыны бол
«Аяқ доп» ойыны бол
б
дер. Сұраулы сөйлемдерді жасалу
дер. Сұраулы сөйлемдерді жасалу
қарай талдаңдар. Кім
қарай талдаңдар. Кім
нің пі
нің пі
рақ
рақ
тар
тар
а
ған ба?» де
ған ба?» де
дар. Бір-бі
дар. Бір-бі
рі
рі
ңе
екі сұ
ңе екі сұ
дер. Сұраулы сөйлемдерді жасалу
дер. Сұраулы сөйлемдерді жасалу
нің пі
нің пі
кі
кі
рі се
рі се
с
ған ба?» де
ған ба?» де
ңе екі сұ
ңе екі сұ
п
ған ша
ған ша
ғын су
ғын су
дар. Сөй
дар. Сөй
лем
лем
дердің айтылу
дердің айтылу
а
дердің айтылу мақсатына қарай түр
дердің айтылу мақсатына қарай түр
ғын су
ғын су
рет
рет
с
дердің айтылу мақсатына қарай түр
дердің айтылу мақсатына қарай түр
ы
таң
таң
дар.
дар.
ныл
ныл
ған?
ған?
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217