186
сақ тап, өзім ді сал мақ ты ұс тау ға ты рыс тым.
Өзім ауыл дан
жа қын да ға на кел дім ғой. Бі рақ шы дам ның да ше гі бар емес
пе?! Со дан оған: «Мен со ла қай бол сам, сен шош қа сың», – деп
айт ып сал дым. Ба ла лар ду күл ді. Са мат ма ған жұ ды рық ала
жү гір ді. Ба ла лар ара ша лап қа лып, абы рой бол ған да, тө бе-
ле се кет кен жоқ пыз. Ол да бір бәт ша ғар екен, ке ке тіп, ма зақ
қы лу ын қояр емес...
(Ға ни бет Ға лым бе кұлы)
2.
Мә тін ді оқың дар. Екі мә тін ді са лыс ты рып, кес те ні тол ты рың дар.
Екі
мә тін нің ұқ сас ты ғы
Екі мә тін нің айыр ма шы лы ғы
«Кен же бек тің күн де лі гі» мә ті ні
«Өмір дің кіл ті» мә ті ні
Мақ са ты
Маз мұ ны
Сти лі
Ті лі
Бір өне ге лі де ақыл ды адам өмір сү ріп ті. Жұрттың бә рі осы
па ра сат ты жан мен ақыл да са ды екен. Жыл дар өте ке ле сол
ақыл ды адам қар таяды. Үш ба ла сын ша қы рып алып: «Өмір дің
кіл ті не де? Со ны бі ліп ке лің дер», – деп жі бе ре ді. Со дан үш
жыл өт кен нен кейін пер зентте рі мен
өз ша ңы ра ғын да қайта
кез де сіп ті. Он да ғы мақ сат – өз сұ ра ғы на жауап алу.
Үл кен ұлы: «Әке, өмір дің кіл ті жер-жа һан ды шар лау
екен. Осы үш жыл ішін де қан ша ма жер көр дім. Адам ның бар
қуаны шы ел мен жер ді та нып, түй сі гін арт ты ру екен ғой», –
деп жауап бе ріп ті.
Ор тан шы ұл: «Әке, өмір дің кіл ті бай лық та екен. Бай лы ғың
бол са, жұрт се ні сый лай ды. Қа ра ңыз шы, қан ша ма асыл тас тар
тап тым. Мұ ның бә рі бай лық емес пе?!» – деп мақ та нып ты.
Кен же ұлы на ке зек кел ген де: «Осы үш жыл дың ішін де
жақ сы адам дар ды көп жо лық тыр дым, олар дың мен үшін
қым бат еке нін тү сін дім. Пер зент сүй дім, со ның жауап кер ші-
лі гін се зін дім. Әке, өмір дің кіл ті
адам дар дың қа ді рін бі ліп,
ата-анаң ды ар дақ тап, үл гі лі ұр пақ өсі ру екен. Ме нің осы ған
анық кө зім жет ті. Сен қан ша бай, атақ ты бол саң да, ұр па ғың
өне ге сіз бол са, ет кен ең бе гің нің бә рі зая ке те ді», – дей ді.
А
А
186
Р
қым
қым
лі
лі
гін се
гін се
ата-анаң
ата-анаң
анық кө
анық кө
М
бол
бол
са, жұрт се
са, жұрт се
тап
тап
тым. М
тым. М
Кен
Кен
же ұлы
же ұлы
жақ
жақ
сы адам
сы адам
қым
қым
бат еке
бат еке
гін се
гін се
А
екен. Осы үш жыл ішін
екен. Осы үш жыл ішін
қуаны
қуаны
шы
шы
ел мен жер
ел мен жер
жауап бе
жауап бе
ріп
ріп
Ор
Ор
тан
тан
шы ұл: «Әке, өмір
шы ұл: «Әке, өмір
са, жұрт се
са, жұрт се
А
тым. М
тым. М
ұ
ұ
Н
ті. Он
ті. Он
да
да
кен ұлы: «Әке, өмір
кен ұлы: «Әке, өмір
екен. Осы үш жыл ішін
екен. Осы үш жыл ішін
ел мен жер
ел мен жер
ріп
ріп
ті.
ті.
-
нен
кейін пер
нен кейін пер
-
ғы мақ
ғы мақ
П
лі де ақыл
лі де ақыл
мен ақыл
мен ақыл
ды адам қар
ды адам қар
таяды. Үш ба
таяды. Үш ба
ны бі
ны бі
ліп ке
ліп ке
лің
лің
нен кейін пер
нен кейін пер
В
В
лі де ақыл
лі де ақыл
ды адам өмір сү
ды адам өмір сү
да
да
са
са
ды екен. Жыл
ды екен. Жыл
б
бббббб
Мақ
Мақ
са
са
ты
ты
Маз
Маз
мұ
мұ
ны
ны
Сти
Сти
лі
лі
а
аааа
шы
шы
лы
лы
«Өмір
«Өмір
дің кіл
дің кіл
с
рып, кес
рып, кес
те
те
ссс
ты
ты
ғы
ғы
ғы
ғы
п
бет Ға
бет Ға
лым
лым
те
те
ні тол
ні тол
а
ған
ған
ғар екен, ке
ғар екен, ке
ке
ке
тіп, ма
тіп, ма
лым
лым
бе
бе
с
сың»,
сың»,
– деп
– деп
ды
ды
рық ала
рық ала
ған
ған
да, тө
да, тө
бе
бе
тіп, ма
тіп, ма
ы
тым.
Өзім ауыл
тым. Өзім ауыл
дан
дан
гі бар
гі бар
емес
емес
– деп
– деп
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217
187
М
А
М
Н ЗА
Н А
Ақыл ды әке кі ші ұлы ның сө зі не ра зы бо лып, қа ра ша ңы-
рақ тың иесі атан ды рып ты, өз мұ ра сын қал ды рып, ба та сын
бер ген екен.
(Ел аузынан)
1. Жа сөс пі рім дік шақ та ба ла лар те зі рек ере сек бо лу ға ұм ты ла ды.
Осы пі кір мен ке лі се сің дер ме?
2. «Өмір дің кіл ті не де?» де ген сұ рақ ты әке сі ба ла ла ры на не үшін
қой ды?
3.
Кен же бек қа был да ған ше шім нің ар тық шы лы ғы мен кем ші лік тұс-
та рын са лыс ты рып, өз ойла рың ды дә лел деп жа зың дар. Сөз са ны –
60–70.
4.
Өздерің жазған мәтін нен сөй лем нің айтылу мақсатына қарай түр-
ле рін анық таң дар.
5.
«Өмір дің кіл ті» мә ті ні бой ын ша тө мен де гі сұ рақ тар ға жұп та
ке зек пен
жауап бе ріп, сұх бат та сың дар.
Сан дар
Әң гі ме де қан дай сан дар айтыла ды?
Сөз дер
Ав тор не лік тен «кілт» де ген сөз ге ба са мән бер ген?
Адам дар
Бұл әң гі ме кім дер ге ар нал ған?
Се зім дер
Әң гі ме кейіп кер ле рі нің сөз де рі са ған қа лай әсер ет ті?
Та би ғат
Әң гі ме нің та би ғат қа қа тыс ты қан дай тұс та ры бар?
Әре кет тер
Әке нің кен же ұл ға мұ ра сын қал дыр ға ны дұ рыс бол ды
ма?
Ды быс тар
Әке ге қа тыс ты қан дай ән дер ді бі ле сің?
Көз қа рас тар Кейіп кер дің бі рін таң дап, си пат та.
6.
Екі тап сыр ма ның бі рін орын даң дар.
1. «Ұр па ғың өне ге сіз бол са, ет кен ең бе гің нің бә рі зая ке те ді» де-
ген сөз дің ма ғы на сын тү сін ді ріп, аргументативті эссе жа зың-
дар. Сөз са ны – 120. Сөй лем дердің айтылу мақсатына қарай
түрлерін анық таңдар.
2. «Ба ла ға жа сөс пі рім ке зін де қан дай тәр бие бе рі лу ке рек?» де ген
сауал ды ата-ана ла ры ңа қой ып, жауа бын жа зың дар. Сөз са ны –
120. Сөй лем дердің айтылу мақсатына қарай түрлерін
анық -
таңдар.
АР
2.
2.
«Ба
«Ба
сауал
сауал
М
тап
тап
сыр
сыр
1.
1.
«Ұр
«Ұр
па
па
ғың өне
ғың өне
ген
ген
сөз
сөз
дің ма
дің ма
М
дар.
дар.
Сөз са
Сөз са
түрлерін анық
түрлерін анық
А
АААААА
тар
Әке
тар
Әке
рас
рас
тар
тар
Кейіп
Кейіп
сыр
сыр
ма
ма
А
ның бі
ның бі
ғың өне
ғың өне
Н
НННННН
ғат
Әң
ғат
Әң
тер
Әке
тер
Әке
нің кен
нің кен
ма?
ма?
тар
Әке
тар
Әке
тар
Әке
ге қа
ге қа
тыс
тыс
Кейіп
Кейіп
кер
кер
-
-
нің та
нің та
нің кен
нің кен
П
ПППП
лік
лік
тен «кілт» де
тен «кілт» де
Бұл әң
Бұл әң
гі
гі
ме кім
ме кім
дер
дер
ге ар
ге ар
ме кейіп
ме кейіп
кер
кер
ле
ле
нің та
нің та
П
би
би
ғат
ғат
В
ын
ын
бат
бат
та
та
сың
сың
дар.
дар.
ВВВ
де қан
де қан
дай сан
дай сан
дар айтыла
дар айтыла
тен «кілт» де
тен «кілт» де
б
нің айтылу мақсатына қарай түр
нің айтылу мақсатына қарай түр
мен
мен
а
деп жа
деп жа
нің айтылу мақсатына қарай түр
нің айтылу мақсатына қарай түр
с
ғы мен кем
ғы мен кем
деп жа
деп жа
зың
зың
дар. Сөз са
дар. Сөз са
п
ла
ла
ры
ры
на не үшін
на не үшін
ғы мен кем
ғы мен кем
а
ға ұм
ға ұм
ты
ты
ла
ла
на не үшін
на не үшін
с
(Ел аузынан)
(Ел аузынан)
ла
ла
ды.
ды.
ы
ңы
ңы
-
-
сын
сын
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217