Есім Ғ. 1, Оралбай Қ


Природа ценностей и их место в жизни человека и мира



бет3/4
Дата02.03.2023
өлшемі148 Kb.
#170865
1   2   3   4
Байланысты:
Дидактикалық материал

Природа ценностей и их место в жизни человека и мира



    • данной статье представлены анализ проблемы ценности и рассудительные выводы, ставшие основой методологии исследования категории «ценность». Определение значения ценности очень важно для распознания природы сущности человека и общества. Определенное разгоревшееся в обществе явление само по себе не превращается в ценность. В статье говорится

  • том, что оно является ценностью только как один из элементов целого образа мира или определенного социально-культурного сообщества, личности. Взаимодействие ценностей является взаимосвязью субъектов взаимодействия, объектов носителей ценностей, значения ценностей и самих ценностей. Эти элементы связаны между собой и невозможно их нахождение вне этой неразрывной связи. В проблеме ценностей можно заметить два таких противоположных взгляда, как согласие и рассуждение. Только при знакомстве с самим понятием «ценности», предлагаемым представителями различных аксиологических течений и школ, можно заметить критику относительно современного состояния теории ценностей. Можно отметить ряд общих качеств среди большинства понятий и проявлений о ценностях: ценность характеризуется как имеющее значение соответствующей идеи для личности или группы личностей или как объект точности (предметной или безпредметной) совокупности обоих; относительно ценности сформированы два разных экзистенциональных и метафизических взгляда и на основе этического взгляда сформированны понятия Добро и Зло, можно утверждать, что в этих рамках определено и охвачено достаточное количество сущностей, могущих доказать себя, характеризующих поведение человека относительно владения ценностями.



Ключевые слова: ценности, блага, личность, человек, культура, глобализация, трансформация ценностей, общество, общественные отошения.

Құндылықтар мәселесі гуманитарлық ғы­лым салалары мен философияның ең басты зерт­теу нысандарының бірі болғандықтан маңызды­ лыққа ие. Сондықтан да құндылықтардың мә­ нін пайымдау үшін құндылықтар болмысының бастапқы негізіне көз жүгірту керек.

Жаңа дәуірде пайда болған құндылықтарға қатысты «ғылым ұғымына қатысты қатаң көзқарас қалыптасқан және діни-дүниетаным­ дық қағидаттар өз пәрменділігін, айқындылы­ ғын жоғалтқан» [1, 30 б.].


Орта ғасырдағы діни дүниетанымның құл­ дырауы барысында біртұтас әлемді қабылдау үрдісі және адамның әлемдегі өз орнын, тіршілігінің мәнін пайымдау толығымен жой-ылып, оның өз мінез-құлқын реттеудің ішкі және сыртқы ақиқатқа жатқызылу үрдісінен қол үзілді. Сондықтан да адамның рухани өмірінде пайда болған бостық әлем көрінісін, адамның дүниетанымын объективті және субъективті шынайылыққа негізделген ғылыми пайым-


дау қағидаттары тұрғысынан адамның ақыл-ойы арқылы толықтырылады деген тұжырым жасалған.

Тек түрлі аксиологиялық ағымдар мен мектептердің өкілдері ұсынатын «құндылық­ тар» ұғымының өзімен танысқан кезде ғана құндылықтар теориясының қазіргі күйіне қатысты сын пікірлердің айтылуы айқын бола-ды. Атап айтар болсақ, кейбір философиялық еңбектерде құндылық болуы тиіс нәрсе құбылыс ретінде ғана айқындалады. Америкалық психо-лог М. Рокич құндылықты адамның белгілі бір көзқараста болып, соған нық сенуін білдіреді деп, өз еңбегінде негіздемелері әралуан санат-тар түрлерін ұсынады. Ал тағы да бір еңбегінде


– құндылықтарға қоршаған орта объектілерінің спецификалық әлеуметтік анықтамалары ре­ тінде түсініктемелер береді. Сонымен қатар, ақиқаттың белгілі бір құбылыстарының әлеу­ меттік және мәдени мәніне сілтеме жасау ретінде­ көрсетіледі. Кей кездері құндылықтар әлеуметтік






  1. Хабаршы. Философия сериясы. Мəдениеттану сериясы. Саясаттану сериясы. №4 (62). 2017

Есім Ғ., Оралбай Қ.

болмыстың бастапқы нысаны, әлеуметтік

жасалған талдауды аяқтап, «осы философиялық

субъектінің әлеммен – табиғи және қоғамдық

проблематиканың­

өте

белсенді

әзірленуі

әлеммен (олардың құрамдас бөліктері өз

«құндылық­

»

ұғымының мәнін анықтаудан

кезегінде әлеуметтік «біртұтас» затты құрайды)

бастап­

философиялық дискурстың жалпы

де әрекеттесудің негізі ретінде қарастырылады,

құрылымында да аксиологияның орнын аңға­

түсіндіріледі. Осы категорияны сипаттайтын

руға, философиялық дискурстың құрылымын­

осындай

көзқарастар

зерттелетін объекттің

әзірлеуге қатысты аса жемісті көзқарасты

қасиеттерін нық анықтап, оның мәнін жете

табуға дейін осында басым болған әдіснамалық

пайымдауға мүмкіндік бермейді. Құндылықтар

және теориялық сәйкессіздікті жоюға әкеліп

туралы көптеген ұғымдар мен көріністердің

соқтырған жоқ» екендігін аңғару керек [3, 25 б.].

ішінен бірқатар ортақ қасиеттерді атап өтуге бо-

Құндылық – жаңа философияның да бастапқы

лады. Оларды қысқаша тұжырымдайтын болсақ

кезеңі. Ресейлік философ Л. Шестовтың фи­

құндылық дегеніміз жеке тұлға үшін не бір топ

лосо­­фиясына назар аудару құндылықтар мәсе­

тұлғалар үшін тиісті немесе идея ретінде мәні

лесіндегі «әдіснамалық және теориялық»

бар немесе екеуінің де қос жиынтығы ретіндегі

әралуандылықтың себебін түсінуге тырысады.

нақтылықтың объектісі (затты немесе затты

Бір жағынан адам үшін пайдалы, не болмаса

емес) ретінде сипатталады. Алайда «мәні бар»

жағымды нәрсенің яғни, адамды болмыспен

деген ұғымның өзі нақты анықталған ұғым

көрінбейтін

желі

байланыстыратыны

маңыды

емес, сондықтан да құндылық ұғымы не бол-

болады. Екінші жағынан – адамның іс-әрекетінің

маса кеңейтілген түсіндірмесінде беріледі. Не

Жақсылық пен Жамандық туралы көріністермен

болмаса «құндылық» ұғымы тек экономикалық

байланысы және осындайда туындайтын бел­

тұрғыдан қарастырылатын ұғым немесе адамның

гілі нысан бойынша әрекет ету қажеттілігі ту-

қажеттілігі ретінде түсіндіріледі. Құндылық

ралы. Сондықтан да құндылықтардың табиға­

ұғымының

кеңейтілген

түсіндірмесіне

сәйкес

ты әртүрлі, олар: экзистенционалды және

құндылықтар дегеніміз адамдарды құндылықтар

метафизикалық табиғат, екеуінің де табиғаты

үшін әрекет етуге итермелейтін белгілі бір иде-

Канттың ілімінде сипатталған [4, 68 б.].

алды болмыстар. Жеткілікті негіздемелерсіз

Сондай-ақ, құндылықтарға қатысты екі: эк-

құндылықтар

категориясын

дәріптеушілік

зистенционалды және метафизикалық көзқарас­

құндылықтарды нақты әлемдегі онтологиялық

тар қалыптасқан. Этикалық көзқарастың негі­

негіздерден айырады, олардың табиғатын және

зінде Жақсылық пен Жамандық ұғымдары

шынайылылықпен объективті себеп-салдарлы

қаланған­

және соның шеңберінде адамның

байланыстарын анықтауға, адам мен қоғамның

құндылықтарға­

, сол құндылықтарға иелік ету

мінез-құлқында уәждемелеуге кедергі туғызады.

жөніндегі мінез-құлқын сипаттайтын өз-өзіне

Құндылықтарды

олардың тек

экономикалық

жеткілікті болмыстар болып табылады [5, 84 б.].

пайдалылық тұрғысынан ғана пайымдау оның

Кант пен Гегель еңбектеріне жасалған талдау

асқан рухани сипатынан айырады. Оларды адам

өздігінен құнды іс-әрекеттер тек шынайы тұлғаға

қажеттіліктерін қанағаттандырудың пайдакүнем

ғана тән екендігін көрсетті. Ресейлік философ Н.

құралдары арқылы адамның іс-әрекетінің белгілі

Бердяев өзінің тұлға туралы ілімінде тұлғаның

бір функционалды реттеу тетіктеріне айналдыра-

негізгі қасиеттері

туралы былай деп айтқан:

ды. Құндылықтарды әрқалай түсінуге байланы-

«Тұлға – табиғаттың емес, рух категориясы және

сты әдетте құндылықтар туралы әңгімелер әрбір

ол табиғат пен қоғамға бағынбайды». Оның пай-

адамға «құндылық», «игілік» деген не екендігі

ымдауынша «тұлға табиғат пен қоғамның бір

алдын ала белгілі болатындай етіп түсіндіріледі.

бөлігі және қандай да болмасын біртұтас заттың

Бұл феноменді кезінде Платон да атап өткен бо-

бір бөлігі ретінде қарастырылуы мүмкін емес».

латын. Ол игілік туралы пайымдағанда «... бізге

Экзистенциалды философия, адамның экзистен-

игіліктің не екендігін түсінбейтін адамдар секілді

циалды әлемнің негізі ретінде тұлға қоғамның

сөгіс айтады. Өздері бізге игіліктің не екендігін

бір бөлігі емес. Керісінше, қоғам тұлғаның бір

білетін адамдармен сөйлескендей қатынас та-

бөлігі, тек оның әлеуметтік жағы ғана. Тұлға

нытады да игілік деп жақсы нәрселерді атайды,

дегеніміз бүтін субъект, ол бір субъекттің бір

олар игілік деп жиі айта берген жағдайда біз

бөлігі бола алмайды. Экзистенциалды филосо-

олардың не айтып тұрғандығын бірден аңғарып

фия үшін адамда табиғи қасиеттердің бар болу-

кететіндей» деп айтқан болатын [2, 34 б.].




ына қарамастан адам тұлғасының ерекше табиғи

«Құндылық»

категориясын

және

жал-

болмыстан тыс мәні бар. Жеке тұлға затқа

пы құндылықтар теориясын пайымдау күйіне

қарама-қайшы

ұғым, ол

объектілер

әлеміне

ISSN 1563-0307 Journal. Philosophy series. Cultural science series. Political science series. №4 (62). 2017 33



Құндылықтар табиғаты және адам мен әлем болмысындағы орны



мүлде қайшы келетін белсенді субъект, әлем субстанциясының экзистенционалды орталығы. Аксиологиялық, бағалаушы сипаттағы объект. Аксиологиялық, баға беруші сипаттағы субстан-ция. Адамның міндеті – Тұлға болу – Адамның бүкіл күрделі рухани-жан сезім – тәндік құрамы бірыңғай субъект болып табылады. Тұлға үшін мәні бар құбылыс – тұлға болмысынан тыс субстанцияның, яғни өзінің бір саты жоғары тұратын субстанция болуы өте маңызды. Егер де тұлғадан биік тұратын болмыс болмаса тұлғаның өзін де тұлға ретінде қалыптасты деп айта алмаймыз. Сол кезде тек ру мен қоғамға бағынышты индивидум ұғымы ғана болары сөзсіз, сол кезде табиғат адам болмысынан биік, адам тек табиғаттың бір бөлігіне ғана айналады.

Ресми білім беру жүйесінде нарық талап-тарына сәйкес техникалық және басқару дағ­


дыларына­, икемділіктеріне мән беріледі. Сол арқылы дәстүрлі академиялық пәндер шет­ тетіледі.


Ақпараттық технологиялар ақпараттың қарқынды түрде берілуіне қарамай, олардың маңызды бір бөлігінің пайдасы шамалы болып келеді. Қазіргі әлемде адам құқығын қорғау ая-сында қос стандарттар орын алған, бұл батыс мемлекеттерінің сыртқы саясатта өздеріне пай-далы кезде ғана қолданыс табатын құралына ай-налды.


Сонда жаһанданудың жағымсыз жақтарымен қалай күресу қажет? Саяси ғылымдар докто-ры Зұлпыхар Гаипов оған қарсы тұрар күш


– ұлттық мәдениет деп санайды [6, 32 б.]. «Біздегі кейбір ұлтшылдардың «қазақ құрып бара жатыр» деген ешбір дәлелсіз байбаламда-ры қарапайым халықты уайымға салып қояды. Сол арқылы қоғамдық сана қалыптасып жа-тыр. Бүгінде қазақтың ұлттық мәдениеті, тілі мен дініне қара аспанды төндірудің қажеті жоқ. Қазақ қазақ болғалы басынан небір нәубетті жылдар өтті. Қазақ – аласапыран жылдарда да ұлттық құндылықтары жойылмай сақталып келе жатқан бірден бір ұлт. Атырау мен Алтайдың, Қызылжар мен Түркістанның қазақтары ешбір диалектісіз сөйлейді. Ал көрші Өзбекстанның оңтүстігі мен солтүстігі өзбек тілінде сөйлессе де, бір-бірін түсінбейді. Шағын ғана жері бар Қырғызстанның бүгінде оңтүстік пен солтүстік болып қырқысып жатқанын көріп отыр. Бұл жағынан салыстырып қарағанда, Қазақстанда ауызбіршілік те, өзара түсіністік те бар. Ең ба-стысы – тіліміз бен дініміз таза. Қазір «қазақ тілін дамыту үшін» деп ұрандататындар бар. Қазақтың тілі – атам заманнан бері дамып, кемел-


денген тіл. Сондықтан тіліміз ешқашан өлмейді, жойылмайды. Жаһандануға қарсы тұруға қауқар боларлық күш – ұлттық мәдениет. Бұл тұрғыда елімізде «Мәдени мұра» бағдарламасы, «Рухани жанғыру» аясында көптеген шаруа атқарылды. Әлі де атқарылып жатыр. Ұлттық мәдениетті сақтай отырып, рухани жаңаруға ұмтылуда Жапонияның тәжірибесіне сүйенгеніміз дұрыс болар еді. Жапония десе, кез келген адамның көз алдына кимоно, самурайлардың қылышы және керамика елестейді. Дәл осылай бүкіл әлем қазақ дегенде, қымыз, ұлттық киімдеріміз, ұлттық ойындарымызды елестететіндей болу-ымыз керек қой. Мысалы, Жапонияда ұлттық киімдерді тігетін шеберлерге мемлекет тарапы-нан арнайы гранттар бөлінеді. Яғни қарапайым іскерлерді ынталандырып отырады. Бізде де мемлекет тарапынан үлкен қолдау болып жатса, ұлттық құндылықтарымызды заманауи үлгіде жаңғыртуға әбден болады». Әрине, З. Гаиповтың қазақ тілінің патриоттарын «ұлтшыл» деп атаған пікірін құп алмаймыз, алайда ұлттық мәдениет туралы ойы көңілге қонымды екендігін атап өткен жөн [7, 13 б.].

Құндылықтар жүйелерін трансформациялау міндетін шешу құндылықтар трансформациясы үрдісіне қатыстырылатын объекттің мәнін пай-ымдау қажеттілігіне де тікелей қатысты.


Құндылықтың болмысын анықтау адам мен қоғам болмысындағы мәнін аңғару үшін қажетті, алайда жеткілікті емес. Иелену мақсатында нақты өмір субъектісінің, не объек­ тісінің маңыздылығын анықтау оның шынайы пайдалылығын немесе зияндығын сипаттамай-ды, кез келген объектіде немесе іс-әрекетте Мейірім де, Жамандық та болуы мүмкін.


Осы мәселеге талдау жасаған кезде И. Кант «Адам бай болғысы келеді – осыған орай ол өзіне қанша қызғаныш және қудалаушылық тілеп алуы мүмкін!» деген еді. Ол ауқымды танымдар мен аңғаруларды талап етеді – мүмкін ол оған кей мәселелерге көкірек көзін ашуға мүмкіндік беріп, нәтижесінде осыған дейін байқамай жүрген бақытсыздықтарды көріп не оның онсыз да мазасыздық туғызатын құмарлықтарын арттыра түсетін болар, себебі олардан құтылуға болмай-ды. Адам өз өмірінің ұзақ болғандығын қалайды


– бірақ оның ұзақ өмірі тек ұзаққа созылған азап пен бейнетке айналмайтындығына кім кепіл береді? Ол өзіне кем дегенде денсаулық қалайды


– бірақ көптеген жағдайларда адам денесінің әлсіздігі оны денсаулығы мықты болған кезде салынып кетуі ықтимал азғындыққа жеткізбеген жағдайлар қаншама және т.т.» [4, 262 б.]. Сөйтіп,






  1. Хабаршы. Философия сериясы. Мəдениеттану сериясы. Саясаттану сериясы. №4 (62). 2017

Есім Ғ., Оралбай Қ.

белгілі бір құндылықтың мәні болып табылатын

әділеттілік пен сұлулықтың мәні қалай игілік

жақсылықтың шынайы пайдалылығын анықтау

негізіне айналатындығы белгісіз болса оны

үшін сол пайдалылықты анықтауға негіз бо-

білмейтін адам аталған құндылықтарды қорғай

латын өлшемді белгілеу керек. Құндылықтар

да алмайды. Онсыз ешкім оларды танып біле де

мәселесінде бұл негізгі мәселе болып табылады.

алмайды деп болжай аламын» [2, 89 б.].

Мұны алғаш рет Сократ «Игілік деген не?» де-

Алайда әлем мен адам қандай болуы тиіс

ген сұрақ қою арқылы қозғаған, оны кейін өзінің

деген сұраққа жауап философия тарихында

игілік тұжырымдамасында Платон былай деп да-

ешқашан біркелкі болған емес. Қоғамның нақты

мытты: «Игілік идеясы – бұл ең маңызды білім.

болмысындағы игілікті кейіптеуді әртүрлі ой-

Игілік идеясы арқылы әділдік және т.т. игіліктер

шылдар әрқалай негіздеп, соған байланысты

пайдалы әрі жарамды болады. Бұл идеяны біз

қоғам мен мемлекеттің құрылым нысанымен

толық біле бермейміз. Ал игілік идеясын білмесек

байланыстырған. Осындай түсініктер адам мен

басқа мәселелерге

қатысты

мәліметтеріміз

қоғамның нақты болмысындағы игілігі туралы

жетерлік болса-дағы ешнәрсе бізге пайдалы

шынайы білім тудырмайды. Гегель өзінің игілік

болмайтындығы анық» [8, 58 б.]. Платон «игілік

туралы ілімін дамытқан кезде адамның болмы-

дегеніміз не?» деген сауалға нақты жауап бер-

сынан және оның қажеттіліктерінен туындай-

ген жоқ, себебі ол игілік болмысын рационал-

тын қылықтардың ізгі болу құқығын қорғайды

ды әдістер арқылы танып білуге болмайтын

және сол арқылы игілік мәселесін экзистен-

және адамның болмысында рационалды әдістер

циалды

көзқарас

тұрғысынан

қарастырады:

арқылы анықталмайтын трансцендентті кеңістік

«Алайда субъекттіліктің абстрактті және фор-

шеңберінде қарастырған еді. Алайда ол игілік

малды еркіндігі өзінің табиғи, субъекті болмы-

пен таным арасында байланыс бар екендігін

сына, қажеттіліктеріне, құмарлықтарына және

атап өткен. Әдіснамалық және гносеологиялық

икемділіктеріне,

пікірлеріне,

фантазиялары-

тұрғысынан Платонның тұжырымдамасы қазіргі

на ғана тән. Осындай мәнді қанағаттандыру

заманғы философия үшін де өзекті болып та-

игілік

немесе бақыт

болып

табылады» [9,

былады. Өз кезегінде Аристотель де игілік пен

67 б.]. Гегель қажеттіліктерге байланысты

таным арасында байланыс бар екендігін атап

орын алатын қылықтардың ақиқатты болу

өткен, бірақ ол игілікті нақтырақ сипаттайды.

мүмкіндігін ақтайды және оларды Канттың

Аристотельдің пайымдауынша, ғылым игілік пен

категориялық императивінің негізінде жасалған

жақсылықтың ең жоғарғы түрі, себебі ғылымда

қылықтарымен бір қатарға қояды. Осындай-

білім мен пайымдаудың адамға келтірер пай-

да Кант та, Гегель де игілік ұғымын бақыт

дасына қатыссыз үрдістері шоғырланған [2, 52

ұғымымен байланыстыратындығын атап өту ке-

б.]. Игіліктің осындай нақты пайымдалуының

рек және игілік дегеніміз бақытты жүзеге асыра-

негізі – білімге деген талпыныс. Қажеттіліктер

тын шарт болып табылады.




теориясы тұрғысынан алсақ ғылым дегеніміз

Жоғарыда айтылған нақтылықта болмыстың

тек қажеттіліктерді (әлемді тану қажеттіліктерін

қалыптасуындағы еркіндік белгілері (бифуркация

қанағаттандыру және өзге де қажеттіліктерді

жерлері) бар және бифуркациялар арасындағы

тудыру құралы) қанағаттандыру құралдарының

қажеттілік заңдарына сәйкес анықталады.

бірі ғана, сондықтан да құндылық ретінде

Сондықтан да Гегельдің құндылықтар мен

игілік бола алмайды, себебі бұл құндылық

игіліктер туралы ілімінде болмыстың қалыптасу

қаншалықты жоғары болса да ол барлық басқа

барысындағы нақтылықтар туралы айтылса,

құндылықтардан – мысалы, өмірдің мәні (атап

Канттың ілімі – нақтылықтың тұрақты күйі ту-

айтқанда, діни құндылықтар), әділеттілік,

ралы баяндайды. Жалпы алғанда олар бір-біріне

сұлулық және т.т. сынды құндылықтардан

қайшы келмейді, қайшылықтарға қарамастан

жоғары бола алмайды. Осындайда ғылымның

бір-бірін толықтырады. Алайда Гегельдің

құндылығын барлық басқа құндылықтардан да

игілікті анықтаудағы экзистенциалды көзқарасқа

жоғары қоятын объективті өлшем мен ғылымды

бағытталған ілімі қазіргі кездегі жаратылыстану

игілік деңгейіне дейін көтеретін жеткіліктік

ғылымдары мен адам туралы білімдердің да-

өлшемі жоқ. Платонның тұжырымдамасы

муы адам мен қоғам болмысындағы Гегельдің

нақтылықтағы игілікті танудың нақты әдістерін

игілік өлшемдерін анықтаудағы экзистенцио-

ұсынбаса да оның мәні жалпылама сипатта,

налды

көзқарасының

перспективтілігін және

себебі игілік пен құндылықтың арақатынасын

құндылықтар трансформациясының шарттарын

сипаттау

барысында күллі

аксиологиялық

зерттеу үрдістерін негіздейді.




мәселеге

қатысты

әдіснамалық көзқарасты

Гуманистік психологияны негізге ала оты-

білдіреді:

«менің

пайымдауымша, егер де

рып біздің зерттеуіміздің тақырыбына қатысты

ISSN 1563-0307 Journal. Philosophy series. Cultural science series. Political science series. №4 (62). 2017 35



Құндылықтар табиғаты және адам мен әлем болмысындағы орны



адамға «барлық заттардың өлшемі» мәртебесін қамтамасыз ететін және ең жоғарғы ниет-тер мен талпыныстардың жүзеге асырылуы үшін жағдай жасайтын құндылықтар жүйесі, қоғам жағдайы игілік болып табылады деп айтуға болады. Сол кезде адамға қатысы бар кез келген құндылық оның тиісті қажеттілігін басқа құндылықтармен және қажеттіліктермен үйлестіріліп қанағаттандырады. Ол басқа құндылықтармен бірге адамның жетілдірілу бағытындағы және басқа адамдарға деген махаббатқа негізделген барлық қажеттіліктерін, қасиеттерін дамытуға қатысу арқылы адамға объективті түрді пайдалы болып табылады. Болу мүмкіндігі анық болғанға айналдырудың басты объективті жағдайлары еркіндік пен еркіндікке негізделген қоғамдық қатынастар болып табы-лады. Аталған қатынастар адам үшін объективті түрде маңызы бар болып табылатындықтан, сондай-ақ құндылықтар мен құндылықтарға негізделген қарым-қатынастарға тартылады [10, 99 б.].

Қоғамдық қатынастар туралы айтқан кезде біз объективті түрде маңызды тақырыпқа назар ау-дарамыз, ол – барлық қоғамдық қатынастардың жиынтығы қоғамның әрбір мүшесінің барлық адами қажеттіліктерін қанағаттандыруға


және жалпы адамды жетілдіруге бағыттала жетілдірілген қоғамды құру мәселесі.

Тарихтан байқап отырғанымыздай, осын-дай қоғамды құру қиынға соғады, алайда ол мүмкін емес деп айта алмаймыз. Осындайда мәселенің төркіні белгілі бір жағдайларда аталған жағдайларды жасайтын нақты теориялар мен мүмкіншіліктердің бар болуында емес. Аталған жағдайларды құру тек адамдардың және ең басты-сы шығармашылық зиялы қауымның ұйымдасқан іс-әрекеті арқылы жүзеге асырылуы мүмкін, себебі осындай ұйымдасқан қызмет іс-әрекеттің бағыты мен бағдарын анықтап, өзінің теориялық көзқарастарының шынайылылығын басқарушы элитаның назарына жеткізеді немесе теориялық көзқарастарды жүзеге асырудың өзге амал-әдістерін (олар төңкерістік сипаттағы әдістер бо-луы мүмкін) іздестіреді. Алайда, егер осы адам дамуының негізін оның ең жақсы қасиеттерінің дамытылуы деп білетін осы элитаның озат, басқарушы санатының ойлаудың мәнін, құндылық бағыттауларды және ізгілік қасиеттерін қарастыратын болсақ, адам қоғамының қазіргі жағдайы аталған шарттарды жүзеге асырудан әлдеқайда алыс екендігін байқаймыз. Әсіресе айтылғанның батыс қоғамына тікелей қатысы бар екендігін ұғынамыз.





Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет