Ф-әД-001/046 Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі
жүктеу/скачать 0,54 Mb.
|
4. Лекция тезистері Word
тест өбс-811, 13-Дәріс.Басқарушылық және көшбасшылық, КТ сессия Шахсанам, КТ сессия Шахсанам, GELENEK VE D N T RKMEN STAN IN D N HAYATINDA GELENE N ROL [#436985]-826881, Дәріс 3-4. Азаматтық-саяси қарама-қайшылықтар, Дәріс 3-4. Азаматтық-саяси қарама-қайшылықтар 2, Акимшилик жауаптары (копия), кылмыстык бож 111
| Туристердің физикалық дайындығы
Белсенді туристік саяхаттардың ерекшеліктері; биіктік, ауаның жоғары немесе төмен температуралары, жауын-шашын, жел, су және т.б. ауыртпалықтар, кедергілерден өту, физикалық жүктемелер. Физикалық дайындық жетіспейтін болса, адамның қатты шаршауына, жараларға, ауру-сырқаттарға, тіпті өлімге әкеліп соғуы мүмкін. Туристің физикалық қабілеті маршрут күрделілігіне сәйкес болуы қажет. Туристің физикалық дайындығы дегеніміз физикалық қасиеттерінің дамуы, туризммен шұғылдану үшін қажетті қозғалыс дағдыларды жаттығу арқылы қалыптастыру мен бекіту. Жалпы (ОФП) және арнайы дайындық (СФП) болады. ОФП мақсаты – туристің физикалық қасиеттерін жан-жақты дамыту. СФП таңдап алған туризм түріне қажетті физикалық қасиеттер мен дағдыларды нақты дамытуға бағытталған. Туристің біліктілігінің өсуімен бірге СФП үлесі ОФП-дан асып түседі. Адамның негізгі физикалық (қозғалыс) қасиеттері – күш, төзімділік (выносливость), тепе-теңдік (равновесие), ептілік (ловкость), жылдамдық, иілгіштік (икемділік, гибкость), еркін босаңсу (произвольное расслабление). Белсенді туристерге ең алдымен бірінші үшеуі қажет. Күш – сыртқы кедергіге бұлшық ет жұмысы арқылы қарсыласу қабілеті. Бұлшық ет жеңу режимінде, мысалы, аяқ бұлшық етінің өрлеген кездегі қысылуы; бағыну режимінде, мысалы, төмен түскендегі бұлшық ет созылуы, статикалық режимінде, мысалы, рюкзак тасу, төмен сырғанау, жұмыс істейді.Күш көрсеткіштері: абсолюттік күш (штанганы көтеру немесе осы адам үшін ең ауыр рюкзакты тасу); жылдамдық күш (скоростная сила) – ең қысқа уақытта көрсетілетін күш максимумы (мысалы, орнынан секіру), күш төзімділігі – ұзақ уақытта ең үлкен емес күш жұмсау қабілеті, мысалы, көп рет отырып тұру (приседания) жаттығуы. Төзімділік – ұзақ уақыт немесе шаршап келе жатқанда өнімділігін төмендетпей жұмыс жасау қабілеті. Төзімділік адам ағзасының барлық органдары мен жүйелерінің күйіне байланысты, бірақ ең маңыздылары – жүрек-тамыр, тыныс және орталық жүйке жүйелері. Туристің әртүрлі жаттығуларды орындағанда күшін дұрыс жұмсау біліктілігі (яғни техника жағынан ұтымды) өте маңызды болады. Тепе-теңдік – денесінің кеңістікте тұрақты орнын сақтау қабілеті. Күш шынықтыру: ауыр рюкзакпен қардың, құмның үстінде өрлеп жүру немесе жүгіру, т.б.; дененің өз салмағын қолдану. Жаттығулар: ең ауыр емес жүкпен көп рет қайталатын жаттығулар, ең ауыр жүк (динамикалық және статикалық режимде), ең үлкен жылдамдықпен жаттығу. Арнайы күш шынықтыратын жаттығулар рюкзакпен орындалады: арқанға, гимнастикалық немесе жартастық қабырғаға өрлеу, аспалы өткелден өту, жүру, жүгіру, тік қарлы немесе шөп беткейлерге өрлеу. Төзімділікті шынықтыру мақсаттары: 1) аэробтық қабілетті жақсарту (жұмыстағы бұлшық еттерге оттегіні жеткізіп); жүрек-тамыр және тыныс жүйелерін жетілдіру; 2) анаэробтық қабілетті көтеру (жұмыстағы бұлшық еттерге оттегіні жеткізбей); 3) ауыр жұмыстан пайда болатын ішкі ортаның өзгеруіне физиологиялық және психологиялық төзімділікті шынықтыру. Жалпы төзімділікті шынықтыру үшін әрқайсысының ұзақтығы 30 минуттан кем емес жаттығуларды бір қалыпты түрде орындау керек. Осындай жаттығуларды 3 сағаттан артық жасаудың керегі жоқ. Арнайы төзімділікті дамыту үшін жорықта кездесетін кедергілерге тектес кедергілерден өту жаттығуларын орындау керек: салмағы 5-10кг рюкзакпен 100-300 метрге тік өрлеу, ойлы-қырлы жерде марш-жүгіріс жасау (15-25км). Міндетті түрде мынадай кедергілер: өрлеу мен төмен қарай жүгіру, өзендер мен жарлардан өту, жолы жоқ жерлер кездесу керек. Өте жақсы төзімділік болса жүгіріс жылдамдығы 4-5км/сағат, орташа болса – 3км/сағат болады. Тепе-теңдікті шынықтыру: тіреу көлемін кішірейту, жорықта кездесетін арнайы қимылдары мен орналасулардың максималды жиынтығы бар тіреудің өзгеруі. Жаттығулар: 1) гимнастикалық скамейка қырының үстімен жүру: ілгері, қырымен, бұрылыспен; 2) жүкпен (рюкзак немесе адамды арқалап) кедергілерден өтіп жүру; 3) бөрене үстімен жүру: ілгері, қырымен, бұрылыспен; 4) ағашаяқпен (ходули) жүру. Ходули – балдақ сияқты қолтыққа қысып, аяққа жалғап жүретін екі таяқ, бір аяқта тұрып қолмен, денемен қимыл жасау, көзін жұмып жүру, еңкейген құм беткейіне төмен қарай секіру. Дегенмен, ең жақсы жаттығулар – табиғи бұйымдарды қолданып сыртта, табиғатта жасау: бөрене үстімен жүру, үстіне мініп жылжу, үстімен жүгіру, төмпешіктер, тастар үстімен жүру, тік және тар жер бедерге өрлеу мен түсу. Осыларды ойдағыдай ауыр жүктемелерден кейін жасаған өте пайдалы болады. Физикалық дайындық қағидалары: жүйелілік, белсенділік, біртіндеушілік, кезекшілік, саналық, үнемілік, үзілмеу қайталау, циклдық спорттық және мамандық ерекшеліктерімен байланыс. Туристер мен оларға қызмет көрсететін адамдардың дайындығы маршрут қиындығына сәйкес болу қажет; әсіресе жүк тасушылардың дайындығы. Атап айтсақ, жүк тасушылар дайындығы қатысушылардан әлдеқайда жоғары болуы тиіс. Мысалы, 1 дәрежедегі жорық үшін жүк тасушылардың дайындығы жорықтың 3-4 дәрежесінің нормаларына сәйкес болуы тиіс. Жорық алдындағы дайындық екі кезеңге бөлінеді: алдын ала дайындалу кезеңі және негізгі кезең. Алдын ала дайындықтың мақсаты – ағзаны біртіндеп жоғары жүктемелерге үйрету, негізгі кезеңнің мақсаты – жорықтағы жүктемеге ағзаның толық даяр болуы. Жорық алдындағы дайындық жарты жылдан кем болмауы қажет, жорық алдындағы ай ішінде туристер жорықтың энергия шығынын жаттығуда толығымен орындауы керек. Ағзаның функционалды күйін жүректің еңбек қабілеті бойынша бағалайды. Жорық дәрежесіне сәйкес жүктеме болғаннан кейін қан соғуы 7-10 минут ішінде қалпына келсе, дайындық қанағаттанарлық болып есептеледі. Туристің физикалық қасиеттерін қалыптастыратын жаттығулар: 1) ұзын дистанцияға жүгіру; 2) ойлы-қырлы жерде марш-жүгіріс жасау; 3) бір күндік туристік жорықтар (15-20км); 4) спорттық ойындар; 5) туризм техникасы бойынша жарыстарға қатысу; 6) жер бедерінде командамен жаттығу жасау. Жаттығулар аптасына 3 рет, 1,5-2 сағаттан болады. Демалыс күндері бір күндік жорықтар жасау керек.Күрделі жорыққа дайындық жасаған кезде жаттығулар аптасына 4-5 рет өткізіледі. Ең қиын жорықтарға дайындалған кезде аптасына 5 рет, 2-3 сағат жаттығулар жүргізіледі.Ағзаны жорық жағдайларына шыдамды болу үшін шынықтыру керек: таза ауада жеңіл киім киіп өтетін тәңертеңгі гимнастика, суық сумен шынығу, жатар алдында аяқты суық сумен жуу, үнемі жеңіл киім киіп жүру. Туристік жорық кезінде тазалық сақтау өте маңызды болып табылады. Іш киімін, шұлығын дер кезінде жуу қажет. Егер киім кірлеп кетсе, түрлі сырқаттар пайда болуы мүмкін: аяқтың қажылуы, биттеп кету, жаралардың жазылмауы т.б. Мүмкіндікше жуынып жүру керек. Міндетті түрде күнде екі рет тісті тазалап, әр ас ішкеннен кейін тісті шайып жүру керек. Үлкен дәрет алғанда мүмкіндікше сумен шайып сүртінген жөн. Кейде демалыс кезінде суды жылтып жуынуға болады. Ол үшін полиэтилен қолданып «өрістегі монша» жасауға болады. Дегенмен, биік тауда жиі жуынуға болмайды: себебі – адамның ашық жерлеріндегі суықтан, күн сәулелерінен қорғайтын майлы қабат шайылып кетеді. Жорық кезінде турист өз денсаулығын сақтап жүруі өте маңызды: егер бір адам сырқаттанып кетсе, бүкіл топ өз қозғалысын , кейде саяхаттың өзін тоқтатуға мәжбүр болып қалады. Ауырып қалмау үшін барлық гигиеналық ережелерді орындау қажет. Сонымен қатар, дұрыс киіну де өте маңызды. Киім құрғақ, таза, терлеген кезде ауаны өткізетіндей матадан жасалған болуы керек, жүрген кезде турист ыстықтамауы да, тоңбауы да керек. Жүрген кезде киім жеңілірек, ал тоқтағанда қалыңырақ болуы қажет. Сыртқы жылы және желден қорғайтын киім рюкзактың үстінде болуы керек. Тоқтаған кезде жылы киім киіп, аяқ киімді шешіп, аяққа демалыс беру қажет. Аяқтағы шұлықты үнемі түзеп жүрген жөн. Киімді біресе киіп, біресе шешуге жалықпау керек. Ерінсең, терлеп тұрған күйде суық тиіп ауырып қалу ғажап емес. жүктеу/скачать 0,54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|