Ақпараттық – әдістемелік бөлім

Бұл бағдарлама негізі 9 сынып оқушыларына орфографиялық заңдылықтарды үйрете отырып, тілдің қарым-қатынас құралы екенін, сонымен қатар олардың тыңдап түсіну мен ой-өрісін шығармашылықпен шыңдау дайындығын қалыптастырады. Айтылмақ ойды жазба түрде дәл, айқын жеткізе білуге, сауаттылықтарын арттыруға, сөйлеу мәдениетін қалыптастыруға, тілдік талдауларды терең меңгеруге мүмкіндік жасайды. Өз беттерімен іздене білу, зейін-қабілеттерін жетілдіріп, сауаттылықтарын бекіте түсу, білім сапасын арттыру мақсатында әрбір тақырыпқа жаттығу, талдау, тест жұмыстары, деңгейлік тапсырмалар, диктант түрлері, сатылай кешенді талдау жұмыстары жүргізіледі.

Қазіргі қазақ тілінің орфографиясы бағдарламасы бойынша мұғалім мынадай мәселелерге қол жеткізеді:

- оқушының жалпы фонетика бойынша білімдерін жетілдіруі;

- өзіндік жұмыстар арқылы сатылай талдай білуге дағдыландыру;

- дидактикалық материалдар арқылы сауатты сөйлеудің ұтымды әдіс-тәсілдерін меңгерту;

- тіл білімінің белгілі бір саласы бойынша алған теориялық білімдерін тест жүйесі арқылы тексеру;

- оқушылардың іскерлік дағдыларын қалыптастыру, оны жүзеге асыру жолдарын үйрету.

Бейімделген бағдарламаны түрлендіре оқыта отырып, оқушылары топқа бөліп, саралап оқытуды ұйымдастыру тиімді. Мұнда оқу үрдісі деңгейлік сипатта жүргізіледі.

Оқушылардың білімін бағалау тапсырманың ілгерілеуіне мүмкіндік беру үшін 5,4,3 бағаларымен өлшенеді. Оқушылар бағаларын жоғарылату мақсатында мұғалімге сұраныс жасай алады. Тиісті тапсырмаларды орындаған жағдайда жоғары бағаларды ала алады.

Оқушылардың жауаптарын бағалау төмендегі шарттарға негізделу қажет: жауаптың дұрыс және нақты болуы; оқушының тақырыпты түсінуін бақылау; ойын еркін, қатесіз жеткізе білуіне назар аудару.

-Өтілген материалды толық меңгеріп, көркем сөйлей отырып, ойын еркін жеткізсе "5" деген баға қойылады;

-Өтілген материалдарды толық түсініп, ішінара қателіктер жіберіп, сұрақ-жауап арқылы қатесін түзеген жағдайда "4" деген баға қойылады;

-Өтілген тақырыптардың мазмұнын түсініп, ойын жеткізе алмаған жағдайда, түзетуді жиі қажет еткен жағдайда "3" деген баға қойылады.

1. Б.Қалиев . Қазақ тілінің орфографиялық сөздігі туралы 1984.

2. Ө.Айтбайұлы, С.Әбдрахманов, Ә.Кекілбай, Е.Қажыбек, Ә.Қайдар, Б.Қалиұлы, М.Құлкенов, Ш.Сарыбаев, М.Серғалиев,

Р.Сыздық, К.Хұсайын. Орфографиялық сөздік. - Алматы, 2007.

3. Ө.Айтбайұлы, С.Әбдрахманов, Ә.Кекілбай, Е.Қажыбек, Ә.Қайдар, Б.Қалиұлы, М.Құлкенов, Ш.Сарыбаев, М.Серғалиев,

Р.Сыздық, К.Хұсайын. Орфоэпиялық сөздік. - Алматы, 2007.

4.Р.Сыздықова. Емле және тыныс белгілері. -Алматы, 1996.

5. Н.Уәлиев, А.Алдашева. Қазақ орфографиясындағы қиындықтар. -Алматы,1988.

6. Диктанттар жинағы (жалпы білім беретін мектептің V-IX сыныптарына арналған).

-Алматы 2007

7. К.Аханов. Тіл біліміне кіріспе. -Алматы, 1989.

8. С.Мырзабеков. Қазақ тілінің фонетикасы. -Алматы, 1993.

9. С.Мырзабеков. Қазақ тілінің дыбыс жүйесі. -Алматы, 1999.

10. Р.Сыздықова. Қазақ тілінің орфографиялық сөздігі. -Алматы, 1988.

11. Р.Сыздықова. Емле, тыныс белгілері, сөз сазы. -Астана, 2000.

12. Н.А.Оразахынова. Сатылай комплексті талдау. -Алматы, 2002.

13. Қ.Ибрагимов. Қазақ тілі. ҰБТ-ға дайындық оқулық тесті. -Алматы, 2014.
БАҒДАРЛАМА

оқушы компонеттерінің курсы

5-6 сынып оқушыларына арналған

(аптасына – 1 сағат, барлығы – 34 сағат)
Г.Р.Бакенова

М.Ганди атындағы № 92 мамандандырылған лицей

Н. Сағындық, Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ доценті, филология ғылымдарының кандидаты

Сөз сөйлеу өнерін өмір бойы қалыптастырып,

дамытып отыру қажет.

К.С.Станиславский

Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012 - 2016 жылдарға арналған ұлттық іс-қимыл жоспарында белгіленген негізгі құзыреттіліктердің бірі – коммуникативтілік болып табылады. Негізгі құзыреттіліктен басқа жекелеген пәндік салалар шеңберінде пәндік құзыреттілік: оқу пәні шеңберінде меңгерілген ерекше білім, іскерлік, дағды ерекшеленеді. Функционалдық сауаттылық – адамның сыртқы ортамен қарым-қатынасқа түсе алу қабілеті және сол ортаға барынша тез бейімделе алуы мен қарым-қатынас жасай алу деңгейінің көрсеткіші. Олай болса, адамдармен қарым-қатынаста көркем сөйлей білу, ойдың айқын да анық болуы мен сөз дәлдігі, сөздердің орынды қолданылуы мен сөйлеу шеберлігі маңызды роль атқаратыны сөзсіз. Мысалы, кей адамдардың сөзі жұртты ұйытып, тыңдаушылардың айызын қандырады. Ондай сөзді тыңдай беруден әсте ешкім жалықпайды. Ал қайсыбіреулердің сөзі әсерсіз, нәрсіз болып, тыңдаушысын мезі етіп жібереді. Яғни, сөйлеушінің дауыс ырғағы мен үн әуезділігі де маңызды орын алады әрі ана тілін жетік білу, ана тілінде таза сөйлеу мәдениеттіліктің белгісі болып табылады. Сондықтан болашақта оқушылар дикторлық, актерлік мамандықты таңдап жатса немесе көпшілік алдына шығып сөйлейтін оқытушы не іскер адам болса, түрлі әлеуметтік, ресми, дипломатиялық кездесулерде және т.б. іс-шараларда тыңдаушысын жалықтырмайтын, қоғамдық ортада өмір сүре білетін, тіл табыса білетін адам тәрбиелеуіміз керек әрі оқушыларымыздың болашақта кәсібін дұрыс таңдауына жағдай жасауымыз керек. Ендеше, Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев айтқандай, «білім беру тек қана оқытумен ғана шектелмей, оны керiсiнше, әлеуметтiк адаптация процесіне бейiмдеу қажет». 

Көркем шығарманы оқуда тек жаттап алып, сылдыратып оқып шығу өнерге жатпайды, ол үшін әдемі үн, шыныққан дем, анық сөз, ырғақ заңдылықтары керек. Бір сөзбен айтқанда, тіл техникасының сан алуан қыр-сырын меңгеру жолдарын оқытатын, сондай-ақ көркем шығармадағы кейіпкердің ойын, жүрек сезімін, толғанысын жеткізе алатын, сөзден өрнек өретін сөз зергерін әзірлейтін пән қажет.

Ұсынылып отырған «Көркемсөз оқу шеберлігі» бағдарламасының басты мақсаты – оқушыны әрбір сөздің мән-мағынасын жете түсініп, оның табиғатын танып-білуге баулу; тілдік сөз қорын байытып, сөйлеу мәнерін жетілдіру; өзін қоршаған өмірден әрқашан жаңа құпиялар іздеуге, одан қандай да бір әсер алуға баулу; шығармашылық қабілеттерін дамыту. Сонымен бірге, жылда дәстүрлі өткізіліп отыратын «Абай оқулары», «Махамбет оқулары», «Мағжан оқулары», «Мұқағали оқулары», «І.Жансүгіров оқулары» т.б. көптеген сайыстар бар, осы сайыстарға оқушыларды дайындауда мектеп мұғалімдері (көбінесе қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімдері) көптеген қиындықтарға кездеседі, себебі бұл жұмыс жүйелі түрде жүргізілмегендіктен, сайысқа баратын оқушы таппай жатады. Осы бағдарламаның негізінде оқушыларды сайысқа іріктеп алуға мүмкіндік туады деп сенеміз.

Бағдарламаның міндеттері:

1. Теория мен практиканың бірлігін нығайту.

2. Оқушының жас және психологиялық ерекшеліктерін ескеру, яғни тіл туралы білімнің оқушының жеке бас қасиеттері мен қабілеттерін дамытуына мүмкіндігін барынша дұрыс пайдалана отырып оқыту.

3. Оқушылардың эстетикалық қажеттерін, талғамын қанағаттандыру.

4. Сөйлеу техникасын меңгерту.

5. Тыныс алу жүйесінің жұмысын жақсарту, яғни дауыс қуатын реттеу.

6. Дикциямен жұмыс жасау.

7.Поэзия оқу нақыштарын үйрету.

8. Оқушыларды әдеби мәтінмен жұмыс жасауға, сондай-ақ сахна өнеріне баулу.

Бағдарламаның күтілетін нәтижесі:

1.Оқушылардың көркем шығарма оқуға деген қызығушылығы артады.

2.Оқушылардың шығармашылық қабілеті артып, сахнаға бейімделеді.

3.Оқушылар сөйлеу техникасын меңгереді.

4.Оқушылардың сөйлеу дикциясы түзеледі.

5.Оқушылардың эстетикалық талғамы артады.