Философияның пайда болуы
Аристотельдің 10 категориясы туралы ілімге сүйене отырып әл-Кинди
жүктеу/скачать 127,74 Kb.
|
философия
| Аристотельдің 10 категориясы туралы ілімге сүйене отырып әл-Кинди:
1) материя; 2) форма; 3) қозғалыс; 4) кеңістік; 5) уақыттан құралатын прасубстанциялар туралы өз ілімін (категориялардың араб аналогиясын) тұжырымдады. Сонымен қатар Әл-Кинди өз заманы үшін революциялық мәні бар идеяны - адам ақылының дүниені тани алатындығын жариялады және ғылыми танымның ақиқат білімге апаратын үш сатысын жіктеді: 1) логикалық – математикалық; 2) ғылым –жаратылыстық; 3) метафизикалық (философиялық). Әл-Кинди пікірінше, ақыл ғана таным көзі және өлшемі бола алады. Өзі қудалауға ұшырап, қолжазбалары өртелген ӘлКинди ортағасырлық араб философиясында алғаш болып аристотелизмнің (шығыс перипатетизмінің) негізін қалады және арабтілді философияның ортағасырлық Европа мен Азиядағы прогрессивті философияға айналуына ықпал жасады. Әл-Фараби (870-950) - Аристотель философиясын жүйелеуші, араб мәдени ойына бейімдеуші. Әл-Фараби алғаш болып эманация туралы идеяны, Құдай құдіретінің толық емес екенін айтты. Ибн-Сина (980-1037) - арабтілді философияны жаңа деңгейге көтерген ойшыл. Негізгі еңбектері: 1. «Емшілік кітабы» («Құтқару кітабы»), 2. «Білім кітабы». Ибн-Сина: 1) мұсылман теологтарының біржақтылығын, догматизмін әжуалады; 2) философияны діннен ажыратуға тырысты; 3) философия - адам ақылының жетістіктерін жүйелейтін дербес ғылым деп есептеді; 4) философиялық идеяларды жаратылыстану ғылымының, өзінің медициналық жаңалықтарымен негіздеді; 5) Құдайдың бар екенін мойындағанмен, оның құдіретінің шексіздігіне күмән келтіреді; 6) дүниедегі көптеген құбылыстар табиғи заңдар бойынша іске асады деп есептеді; 7) дүниенің «эманация» арқылы пайда болғанын қабылдағанмен, эманация процесі Құдай құдіретімен емес, табиғи қажеттіліктен туындайды деп санады; 8) «алғашқы қозғаушы күш» идеясына қарсы шықты, оны әрбір материяның ажырамас қасиеті - табиғи қозғалыс идеясымен алмастырды; 9) дүниедегінің бәрі (қоршаған дүние, табиғат, Құдай) материалды деп сенді; 10)жан ғана мінсіз және мәңгі; 11)құдай және қоршаған дүние - мәңгілік. Ибн-Рушд (Аверроэс) (1126-1198) - араб философтарының ішіндегі Европаға танымалы және әйгілісі болды. Ибн-Рушд мұсылмандық Испанияда өмір сүрді және батысараб - европалық философияның өкіліне айналды. Ол Европаға кең тарап, католицизм мен схоластикаға қарсы шыққан аверроистік философияны жасады. Ибн-Рушд философиясы - материалистік негізде және араб философиясының озық ойлары (Әл-Кинди, Әл-Фараби, Ибн-Сина) мен жүйеленіп, өңделген Аристотель ілімінің синтезі түрінде қалыптасты. жүктеу/скачать 127,74 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|