Г а м д информатика
§ 13. «Растрлық кескіндерді құру және өңдеу»
жүктеу/скачать 12,09 Mb. Pdf көрінісі
|
5кл
тапкыр
| § 13. «Растрлық кескіндерді құру және өңдеу»
жобалық жұмысы Адам өмі рін де су рет тің ор ны ерек ше. Ертеде жа зу ды біл месе де су рет салу ар қы лы өз өмір ле рі ту ра лы мәліметтерді қалдыра білді. Негесендердіңкітаптарыңдасуреттер көбірекбейнеленген? Су рет ар қы лы ең қи ын де ген де рек тің өзін оңай иге ру ге, яғ ни, қа был дау ға бо ла ды. Ал, ин фор ма ти ка оқулығындағы су рет – бұл ком пью тер лік гра фи ка. Гра фи ка грек тің «гра по» де ген сө зі нен шық қан, қа зақ ша «жа за мын», «сы за мын», «су ре тін са ла мын» де ген ма ғы на ны біл ді ре ді (https://kk.wikipedia.org/ wiki/Кескін сай ты нан қосымша ақпарат алуға бо ла ды). Ком пью тер лік гра фи ка (52-су рет): 1) екі өл шем ді гра фи ка; 2) үш өл шем ді гра фи ка бо лып бө лі не ді. Екі өл шем ді гра фи ка ға растр лық, век тор лық жә не фрак тал ьдық, үш өл шем ді гра фи ка ға 3D гра фи касы жа та ды. • ақпараттыңқан дайтүрлерібар? • графикалық ақпаратдегенне? М • растрлықкескін дерменжұмыс; • комп ютерлікгра фиканыңтүрлері. Растр лық гра фи ка Век тор лық гра фи ка Фрак таль дық гра фи ка 3D гра фи ка Ком пью тер лік графика Үш өл шем ді гра фи ка Екі өл шем ді гра фи ка Комп ютерлікграфикатүрлері А А А А 76 РМ ММ А ААААА Н Н - - П 1) екі өл шем ді гра фи ка; 1) екі өл шем ді гра фи ка; 2) үш өл шем ді гра фи ка бо лып бө лі не ді. 2) үш өл шем ді гра фи ка бо лып бө лі не ді. Екі өл шем ді гра фи ка ға растр лық, век тор лық жә не фрак Екі өл шем ді гра фи ка ға растр лық, век тор лық жә не фрак тал ьдық, үш өл шем ді гра фи ка ға 3D гра фи касы жа та ды. тал ьдық, үш өл шем ді гра фи ка ға 3D гра фи касы жа та ды. П В тін са ла мын» де ген ма ғы на ны біл ді ре ді ( тін са ла мын» де ген ма ғы на ны біл ді ре ді ( сай ты нан қосымша ақпарат алуға бо ла ды сай ты нан қосымша ақпарат алуға бо ла ды Ком пью тер лік гра фи ка Ком пью тер лік гра фи ка (52-су рет) (52-су рет) 1) екі өл шем ді гра фи ка; 1) екі өл шем ді гра фи ка; 2) үш өл шем ді гра фи ка бо лып бө лі не ді. 2) үш өл шем ді гра фи ка бо лып бө лі не ді. б оңай иге ру ге, яғ ни, қа был дау ға бо ла ды. Ал, оңай иге ру ге, яғ ни, қа был дау ға бо ла ды. Ал, ин фор ма ти ка оқулығындағы су рет – бұл ком ин фор ма ти ка оқулығындағы су рет – бұл ком пью тер лік гра фи ка. Гра фи ка грек тің «гра по» пью тер лік гра фи ка. Гра фи ка грек тің «гра по» де ген сө зі нен шық қан, қа зақ ша «жа за мын», «сы за мын», «су ре де ген сө зі нен шық қан, қа зақ ша «жа за мын», «сы за мын», «су ре тін са ла мын» де ген ма ғы на ны біл ді ре ді ( тін са ла мын» де ген ма ғы на ны біл ді ре ді ( https://kk.wikipedia.org/ https://kk.wikipedia.org/ а Су рет ар қы лы ең қи ын де ген де рек тің өзін Су рет ар қы лы ең қи ын де ген де рек тің өзін оңай иге ру ге, яғ ни, қа был дау ға бо ла ды. Ал, оңай иге ру ге, яғ ни, қа был дау ға бо ла ды. Ал, ин фор ма ти ка оқулығындағы су рет – бұл ком ин фор ма ти ка оқулығындағы су рет – бұл ком пью тер лік гра фи ка. Гра фи ка грек тің «гра по» пью тер лік гра фи ка. Гра фи ка грек тің «гра по» с Негесендердіңкітаптарыңдасуреттер Негесендердіңкітаптарыңдасуреттер Су рет ар қы лы ең қи ын де ген де рек тің өзін Су рет ар қы лы ең қи ын де ген де рек тің өзін оңай иге ру ге, яғ ни, қа был дау ға бо ла ды. Ал, оңай иге ру ге, яғ ни, қа был дау ға бо ла ды. Ал, п өз өмір ле рі ту ра лы мәліметтерді қалдыра өз өмір ле рі ту ра лы мәліметтерді қалдыра Негесендердіңкітаптарыңдасуреттер Негесендердіңкітаптарыңдасуреттер а Адам өмі рін де су рет тің ор ны ерек ше. Адам өмі рін де су рет тің ор ны ерек ше. Ертеде жа зу ды біл месе де су рет салу ар қы лы Ертеде жа зу ды біл месе де су рет салу ар қы лы өз өмір ле рі ту ра лы мәліметтерді қалдыра өз өмір ле рі ту ра лы мәліметтерді қалдыра с Адам өмі рін де су рет тің ор ны ерек ше. Адам өмі рін де су рет тің ор ны ерек ше. ы ы 77 Растр лық гра фи ка да кес кін дер түр лі түс ті нүк те лер дің жи ын ты ғы нан тұ ра ды. Растр лық кес кін ді құ рай тын әр бір пик сель дің өз ор ны мен тү сі бо ла ды. Растр лық кес кін нің са па сы сол кес кін нің өл ше мі не (ті гі нен жә не көл де нең ор на лас қан пик сель дер дің са ны) жә не әр пик сель ді бояуға қа жет ті түс тер дің са ны на тәу ел ді бо ла ды. Өң деу ре дак тор ла ры: Adobe Photoshop, Corel Photo, Paint. Г – сызба құ рал дары ның көмегі мен жасалған сурет. Ал, – графи калық кескіндерді құ руға немесе өзгертуге арналған программа. – әртүрлі кес кін дерді (суреттерді, сызбаларды, мульти пликацияларды) компьютердің көмегімен алуды қарастыратын информатиканың ма ңызды саласы. Paintредакторынеүшінқажет? Бастауыш сыныптарда графикалық редактор ар қы лы қа ра пайым суреттерді салу мүмкіндіктерін өт кен сің дер. Paint прог рам ма сы растр лық су рет тер ді құ ру жә не өң деу үшін ұсы ны ла тын гра фи ка лық ре дак тор бо лып та бы ла ды. Ре дак то р күр де лі жә не тар тым ды су рет тер, диаг рам ма лар, сыз ба лар ды жа сау ға мүм кін дік бе ре ді. Paint прог рам ма сын іс ке қо су үшін Іс ке қо су ⇒ Прог рам ма лар ⇒ Paint командасы орындалады. Біз, ен ді растр лық кес кін дер ді өң деу үшін Paint гра фи ка лық ре дак то рын қол да на мыз. Жо ба ның та қы ры бы: Растрлық кескіндермен жұмыс. Жо ба ның мақ са ты: әр түр лі фор ма да ақ па рат ты атап шы ғу жә не көр се ту, растр лық кес кін дер ді құ ру жә не өң деу ді үй ре ну. Жо ба ның тап сыр ма сы: 1. Paint гра фи ка лық ре дак то рын іс ке қо сың дар. 2. Ақ па рат тың түр ле рін: сан дық, мә тін дік, гра фи ка лық, ды быс тық, бейнеақ па рат ты бей не лейт ін су рет са лың дар. 3. Растр лық кес кін ді өң дең дер жә не сақ таң дар. А А Р Ақ Ақ быс быс тық, бейнеақ тық, бейнеақ 3. 3. Растр Растр лық кес лық кес М не көр не көр се се ту, растр ту, растр ба ба ның тап ның тап Paint Paint гра гра фи фи ка ка Ақ Ақ па па рат рат М тың түр тың түр тық, бейнеақ тық, бейнеақ А ді растр ді растр рын қол рын қол да да А на на ның та ның та қы қы ры ры бы: бы: ның мақ ның мақ са са ты: ты: ту, растр ту, растр лық кес лық кес ның тап ның тап сыр сыр Н дік бе дік бе ре ре Прог Прог рам рам ма ма лар лар ді растр ді растр лық кес лық кес кін кін Н на на мыз. мыз. бы: бы: - ды су ды су рет рет ді. Paint прог ді. Paint прог П Бастауыш сыныптарда графикалық Бастауыш сыныптарда графикалық пайым суреттерді салу мүмкіндіктерін өт пайым суреттерді салу мүмкіндіктерін өт лық су лық су рет рет тер тер ді құ ді құ лық ре лық ре дак дак тор бо тор бо рет рет тер, диаг тер, диаг В қажет? қажет? Бастауыш сыныптарда графикалық Бастауыш сыныптарда графикалық пайым суреттерді салу мүмкіндіктерін өт пайым суреттерді салу мүмкіндіктерін өт б б к ликацияларды) компьютердің информатиканың маңызды а ескіндерді ескіндерді омпьютердің с с жасалған су ескіндерді құруға п Adobe Photoshop, Adobe Photoshop, п сурет. а нің са нің са қан пик қан пик ті түс ті түс тер тер дің дің Adobe Photoshop, Adobe Photoshop, с дің дің бір пик бір пик нің са нің са па па сы сы қан пик қан пик ы ы дің дің 78 Жұ мыс жа сау ке зең де рі № Жұ мыс маз мұ ны Не іс теу ке рек? 1 Жо ба ның та қы ры бы мен мақ са тын анық тау Таң дал ған та қы рып ты мұ ға лім мен тал қы лау, қа жет бол са қо сым ша ақ па рат алу 2 Ақ па рат көз де рін та бу, олар ды жи нақ тау Түр лі ақ па рат көз де рін анық тау 3 Ақ па рат тар ды тал дау, қо ры тын ды лар ды тұ жы рым дау Алын ған нә ти же лер ді тал дау 4 Нә ти же лер ді ұсы ну Жа са лған жұ мыс, жо ба ту ра лы есеп бе ру, қор ғау 5 Реф лек сия Ұжым дық тал қы лау мен өзінөзі ба ға лау ар қы лы ба ға лау ға қа ты су Жұ мыс ба ры сын да жо ба лық жұ мыс тар дың ба ға лау кри те рий ле рін ес ке рің дер: • жо ба бой ын ша жұ мыс жа сай бі лу; • жо ба та қы ры бы ның өзек ті лі гі мен ма ңыз ды лы ғы; • та қы рып тың то лық ашы луы; • су рет тің көр не кі лі гі, түс тер дің үй ле сім ді лі гі; • жо ба ның маз мұ нын аша бі лу; • сөй леу мә не рі нің анық бо луы. Қорытынды кезең Жобалық жұмыстарың аяқталғаннан кейін қорытынды жасаңдар. Тапсырманың материалды меңгеруге қаншалықты көмек бергенін, қиын немесе жеңіл болғанын да ой елегінен өткізіңдер. Жасаған жобалық жұмыстарыңа өз көңілдерің тола ма? Бірбіріңмен жоба жайлы пікірлесіп, талқылаңдар. А А А А 78 РМ көмек бергенін, қиын немесе жеңіл болғанын да ой елегінен көмек бергенін, қиын немесе жеңіл болғанын да ой елегінен өткізіңдер. Жасаған жобалық жұмыстарыңа өз көңілдерің тола өткізіңдер. Жасаған жобалық жұмыстарыңа өз көңілдерің тола ма? Бір ма? Бір біріңмен жоба жайлы пікірлесіп, талқылаңдар. біріңмен жоба жайлы пікірлесіп, талқылаңдар. А Қорытынды кезең Қорытынды кезең Жобалық жұмыстарың аяқталғаннан кейін қорытынды Жобалық жұмыстарың аяқталғаннан кейін қорытынды жасаңдар. Тапсырманың материалды меңгеруге қаншалықты жасаңдар. Тапсырманың материалды меңгеруге қаншалықты көмек бергенін, қиын немесе жеңіл болғанын да ой елегінен көмек бергенін, қиын немесе жеңіл болғанын да ой елегінен өткізіңдер. Жасаған жобалық жұмыстарыңа өз көңілдерің тола өткізіңдер. Жасаған жобалық жұмыстарыңа өз көңілдерің тола Н ның маз ның маз мұ мұ леу мә леу мә не не рі рі нің анық бо нің анық бо Қорытынды кезең Қорытынды кезең Жобалық жұмыстарың аяқталғаннан кейін қорытынды Жобалық жұмыстарың аяқталғаннан кейін қорытынды - лі лі гі, түс гі, түс нын аша бі нын аша бі П ша жұ ша жұ мыс жа мыс жа бы бы ның өзек ның өзек ті ті лық ашы лық ашы луы; луы; гі, түс гі, түс В В ВВ да жо да жо ба ба лық жұ лық жұ мыс жа мыс жа сай бі сай бі б б б ббб есеп бе Ұжымдық тал өзінөзі ба лауға қа а аа салған жұ есеп беру, қор дық тал с сс ған нәтижелер лған жұмыс, жо п пп рат алу рат көздерін а а а а рыпты мұ лау, қажет бол рат алу рін с с с сс рек? ты мұға ы ы 79 ТАРА БОЙЫН А ОРЫТЫНДЫТЕСТТАПСЫРМАЛАРЫ 1. Ақ па рат сө зінің ма ғы насы: A) тү сін ді ру, ба ян дау, мәлімет B) ақ па рат алу, түр лен ді ру, жи нақ тау C) де рек тер қо ры D) өңдеу E) дыбыстық ақ па рат алу 2. Су рет, сыз ба, кес те тү рін де бе рі ле тін ақ па рат: A) сан дық B) мә тін дік C) гра фи ка лық D) ды быс тық E) бейне 3. Кө ру ар қы лы алын ған ақ па рат тың есте қалатын пайызы: A) 81% B) 10% C) 80% D) 4% E) 3% 4. «Жа за мын», «сы за мын», «су ре тін са ла мын» де ген ма ғы на ны біл ді ре тін тер мин: A) ақ па рат B) су рет C) ин фор ма ти ка D) гра фи ка E) растр 5. Түр лі түс ті нүк те лер дің жи ын ты ғы нан тұ ра тын кес кін: A) растр лық B) век тор лық C) фрак тал ьдық D) 3D E) екі өл шем ді 6. Ком пью тер де сақ тала тын бар лық прог рам ма лар жи ын ты ғы оның … құ рай ды. A) прог рам ма лық жаб дық та ма сын B) опе ра ция лық жүй есін C) жүй елік прог рам ма лық жаб дық та ма сын D) ин тер фей сін E) прог рам ма лау жүй еле рін А Р B) B) опе опе ра ра C) C) жүй жүй елік прог елік прог жаб жаб дық дық М пью пью тер тер оның … құ оның … құ рай рай ды. ды. М прог прог рам рам ма ма лық жаб лық жаб та та ма ма сын сын ра ра ция ция А лық лық тал тал ьдық ьдық тер тер де сақ де сақ тала тала ды. ды. Н те те лер лер дің жи дің жи -П мын», «су мын», «су В ре ре тін са тін са ла ла б тың есте қалатын пайызы: тың есте қалатын пайызы: D) D) 4% 4% 3% 3% а бейне бейне тың есте қалатын пайызы: тың есте қалатын пайызы: с тық тық п па па рат алу рат алу а рат алу рат алу с ТАПСЫРМАЛАРЫ ТАПСЫРМАЛАРЫ ы ы 80 7. Ком пью тер ге қо сыл ған түр лі прог рам ма лар дың жұ мыс іс теуі үшін қа жет ті прог рам ма лар: A) ути лит тер B) ин тер фейс C) драй вер D) қо сым ша прог рам ма лар E) опе ра ция лық жүйе 8. Мә тіндік, гра фи ка лық ре дак тор ла ры қан дай прог рам ма лық жаб дық та ма тү рі не жа та ды? A) прог рам ма лық жаб дық та ма B) опе ра ция лық жүйе C) жүй елік прог рам ма лық жаб дық та ма D) қол дан ба лы прог рам ма лық жаб дық та ма E) прог рам ма лау жүй еле рі 9. Ком пью тердің прог рам ма лық жабдықтамасы неше топ қа бө лі не ді? A) 3 B) 7 C) 4 D) 6 E) 5 10. Адам мен компьютер арасындағы қарымқатынас тәсілі: A) драйвер B) операциялық жүйе C) қо сым ша прог рам ма лар D) утилиттер E) интерфейс 11. Бір байт та неше бит бар? A) 1 бит B) 32 бит C) 16 бит D) 8 бит E) 6 бит А А А А 80 РМ А Бір байт Бір байт та неше бит бар? та неше бит бар? 1 бит 1 бит 32 бит 32 бит 16 бит 16 бит Н ша прог ша прог та неше бит бар? та неше бит бар? - операциялық жүйе операциялық жүйе - рам рам ма ма П Адам мен компьютер арасындағы қарым Адам мен компьютер арасындағы қарым операциялық жүйе операциялық жүйе В б лық жабдықтамасы неше топ лық жабдықтамасы неше топ а E) E) прог прог с қол қол дан дан ба ба лы прог лы прог лық жаб лық жаб дық дық прог прог рам рам ма ма п дай прог дай прог рам рам ма ма лы прог лы прог а ша прог ша прог лық жүйе лық жүйе ма ма с мыс іс мыс іс теуі теуі рам рам ма ма лар лар лық жүйе лық жүйе ы ы теуі теуі IV ТАРАУ БІЗ ДІҢ ӨМІРІ МІЗДЕГІ АЛГО РИТ МДЕР § 14. Алгоритм ұғымы § 15. Алгоритм түрлері § 16. Орындаушылар және олардың командалар жүйесі § 17. Алгоритмді сөз түрінде ұсыну § 18–19. Лабиринт, виртуалды лабиринт. Лабиринттен шығу алгоритмдерін құру А Р Р Р М § 18–19. Лабиринт, виртуалды лабиринт. Лабиринттен § 18–19. Лабиринт, виртуалды лабиринт. Лабиринттен М М шығу алгоритмдерін құру шығу алгоритмдерін құру А § 15. Алгоритм түрлері § 15. Алгоритм түрлері § 16. Орындаушылар және олардың командалар жүйесі § 16. Орындаушылар және олардың командалар жүйесі А § 17. Алгоритмді сөз түрінде ұсыну § 17. Алгоритмді сөз түрінде ұсыну § 18–19. Лабиринт, виртуалды лабиринт. Лабиринттен § 18–19. Лабиринт, виртуалды лабиринт. Лабиринттен А шығу алгоритмдерін құру шығу алгоритмдерін құру Н § 14. Алгоритм ұғымы § 14. Алгоритм ұғымы § 15. Алгоритм түрлері § 15. Алгоритм түрлері § 16. Орындаушылар және олардың командалар жүйесі § 16. Орындаушылар және олардың командалар жүйесі - - П П ППВВ В АЛГО РИТ МДЕР АЛГО РИТ МДЕР АЛГО РИТ МДЕР бб БІЗ ДІҢ ӨМІРІ МІЗДЕГІ БІЗ ДІҢ ӨМІРІ МІЗДЕГІ БІЗ ДІҢ ӨМІРІ МІЗДЕГІ БІЗ ДІҢ ӨМІРІ МІЗДЕГІ БІЗ ДІҢ ӨМІРІ МІЗДЕГІ бб АЛГО РИТ МДЕР АЛГО РИТ МДЕР ааа БІЗ ДІҢ ӨМІРІ МІЗДЕГІ БІЗ ДІҢ ӨМІРІ МІЗДЕГІ БІЗ ДІҢ ӨМІРІ МІЗДЕГІ с с с с сс IV ТАРАУ IV ТАРАУ ы ы 82 § 14. Алгоритм ұғымы Əрбіржұмыстыатқармасбұрынбіз алдымызғақандаймақсатқоямыз? Дұ рыс мақ сат қой ып, әр бір іс ті дұ рыс қа дам мен орын да сақ, нә ти же ге қол жет кі зе міз. Сон дық тан ал го ритм ин фор ма ти ка пә нін де ма ңыз ды ұғым дар дың бі рі бо лып та бы ла ды. Се бе бі, ком пью тер де өң дел ген ақ па рат ал го ритм дер дің кө ме гі мен жү зе ге асы ры ла ды. Адам жас кезiнен бас тап күн делiктi өмiрде әр бір ісәре кет ті орын дау үшін ал го ритмдi пай да ла на ды жә не орын дай ды. А – алға қойған мақсатқа жету үшін орындалатын іс-әрекеттердің тізбектеліп орындалуы. Басы 1команда 2команда Соңы Алгоритм Мы са лы, қы зық ты кі тап оқу ал го рит мін бы лай құ ра мыз: 1) кі тап ха на ға ба ру; 2) қы зық ты кі тап алу; 3) үй ге алып ке лу; • алгоритм ұғымысендерге таныспа? • программа дегенне? • программаның қандайжазылу түрлерінбіле сіңдер? М • алгоритманық тамасынтұжы рымдау; • алгоритмнің түрлері; • алгоритмқасиет тері. А А А А 82 Р 1) кі тап ха на ға ба ру; 1) кі тап ха на ға ба ру; 2) қы зық ты кі тап алу; 2) қы зық ты кі тап алу; 3) үй ге алып ке лу; 3) үй ге алып ке лу; ММ Мы са лы, қы зық ты кі тап оқу ал го рит мін бы лай құ ра мыз: Мы са лы, қы зық ты кі тап оқу ал го рит мін бы лай құ ра мыз: 1) кі тап ха на ға ба ру; 1) кі тап ха на ға ба ру; АН П П П П В В А үшін орындалатын іс-әрекеттердің тізбектеліп орындалуы. В б Адам жас кезiнен бас тап күн делiктi Адам жас кезiнен бас тап күн делiктi өмiрде әр бір ісәре кет ті орын дау үшін ал го өмiрде әр бір ісәре кет ті орын дау үшін ал го ритмдi пай да ла на ды жә не орын дай ды. ритмдi пай да ла на ды жә не орын дай ды. б – алға қойған мақсатқа жету а Адам жас кезiнен бас тап күн делiктi Адам жас кезiнен бас тап күн делiктi өмiрде әр бір ісәре кет ті орын дау үшін ал го өмiрде әр бір ісәре кет ті орын дау үшін ал го ритмдi пай да ла на ды жә не орын дай ды. ритмдi пай да ла на ды жә не орын дай ды. с пә нін де ма ңыз ды ұғым дар дың бі рі бо лып пә нін де ма ңыз ды ұғым дар дың бі рі бо лып та бы ла ды. Се бе бі, ком пью тер де өң дел ген та бы ла ды. Се бе бі, ком пью тер де өң дел ген ақ па рат ал го ритм дер дің кө ме гі мен жү зе ге ақ па рат ал го ритм дер дің кө ме гі мен жү зе ге Адам жас кезiнен бас тап күн делiктi Адам жас кезiнен бас тап күн делiктi п қа дам мен орын да сақ, нә ти же ге қол жет кі қа дам мен орын да сақ, нә ти же ге қол жет кі зе міз. Сон дық тан ал го ритм ин фор ма ти ка зе міз. Сон дық тан ал го ритм ин фор ма ти ка пә нін де ма ңыз ды ұғым дар дың бі рі бо лып пә нін де ма ңыз ды ұғым дар дың бі рі бо лып та бы ла ды. Се бе бі, ком пью тер де өң дел ген та бы ла ды. Се бе бі, ком пью тер де өң дел ген а Əрбіржұмыстыатқармасбұрынбіз Əрбіржұмыстыатқармасбұрынбіз алдымызғақандаймақсатқоямыз? алдымызғақандаймақсатқоямыз? Дұ рыс мақ сат қой ып, әр бір іс ті дұ рыс Дұ рыс мақ сат қой ып, әр бір іс ті дұ рыс қа дам мен орын да сақ, нә ти же ге қол жет кі қа дам мен орын да сақ, нә ти же ге қол жет кі зе міз. Сон дық тан ал го ритм ин фор ма ти ка зе міз. Сон дық тан ал го ритм ин фор ма ти ка с Əрбіржұмыстыатқармасбұрынбіз Əрбіржұмыстыатқармасбұрынбіз ы ы 83 4) тү сі ніп оқу; 5) кі тап ты кі тап ха на ға тап сы ру. Ал го ритм ко ман да, жос пар, әре кет тер бо луы мүм кін (53-су рет). Ал го ритм бі рі нен кей ін бі рі орын да ла тын қа дам дар дан тұ ра ды. Ал го ритм дұ рыс құ рыл са, дұ рыс нә ти же ге қол жет кі зе міз. 54-су рет ке на зар ау дар сақ, ақ қа ла ның жа са лу ал го рит мі көр се тіл ген. Алгоритмқандайқасиеттергеие?(55суреттеберілгеналго ритмқасиеттеріноқып,түсініпалыңдар.) Алгоритм қасиеттері Жалпылық Бір алгоритм өзара ұқсас кез келген есептерді шешуі тиіс Түсініктілік Алгоритмде жазылған әрбір әрекет анық, нақты, орын даушыға түсінікті әрі бір мәнді болуы керек Формальдылық Орындаушы алгоритм мағынасын түсінбесе де әр команданы орындай оты рып, дұрыс нәтиже шығара тындай болуы керек Нәтижелілік Алгоритм белгілі бір уақыт та есептің шешімін неме се «шешуі жоқ» деген нәти жені беруі тиіс Үзіктілік Алгоритмнің әрбір қадамы толық аяқталған әрекеттен тұруы тиіс Алгоритмқасиеттері Аққаланың жасалуалгоритмі А А Р Р А АА Н НН П ППП В В В В б Алгоритмқандайқасиеттергеие?(55суреттеберілгеналго Алгоритмқандайқасиеттергеие?(55суреттеберілгеналго ритмқасиеттеріноқып,түсініпалыңдар.) ритмқасиеттеріноқып,түсініпалыңдар.) б а Алгоритмқандайқасиеттергеие?(55суреттеберілгеналго Алгоритмқандайқасиеттергеие?(55суреттеберілгеналго жасалуалгоритмі жасалуалгоритмі с Аққаланың Аққаланың с Алгоритмқандайқасиеттергеие?(55суреттеберілгеналго Алгоритмқандайқасиеттергеие?(55суреттеберілгеналго жасалуалгоритмі жасалуалгоритмі п Аққаланың Аққаланың сы ы 84 А Ал го ритм орын дау шы сы ның рө лін адам, ав то мат тан ды рыл ған құ рыл ғылар: ком пью тер, тех ни ка, ро бот, сондайақ жанжануарлар мен жәндіктер жә не т.б. орын дай ды (56-су рет). Алгоритморындаушылары Алгоритм атауы атақты араб математигі әл-Хорезми Əбу Абдулла Мұхаммед ибн Мұса әл-Хорезми (783–850) есіміне байланысты. Ол – ортағасыр лық ғалым-математик, астроном, тарихшы, географ. Əл-Хорезми есімі оның туған елінің Хорезм мем- лекеті екенін көрсетеді. Əл-Хорезми нұсқауы ариф- метиканың дамуында өте маңызды рөл атқарды. Автордың есімі (латынша түрінде Algorismus немесе Algorithmus) ортағасырлық Еуропада бүкіл ондық арифметика жүйесін білдіретін болды. 1983 жылы әлем жұртшылығы Ұлы ұстаз дың туға- нына 1200 жыл толғанын халықаралық деңгейде атап өтті (әлХорезми өмірітуралытолығырақhttps://kk.wikipedia.org/wiki/әлХорезмисайтынан оқиаласыңдар). А А А 84 РР РР МА Н -П жанжануарлар мен жәндіктер жә не т.б. орын дай ды жанжануарлар мен жәндіктер жә не т.б. орын дай ды П П В Ал го ритм орын дау шы сы ның рө лін адам, ав то мат тан ды Ал го ритм орын дау шы сы ның рө лін адам, ав то мат тан ды рыл ған құ рыл ғылар: ком пью тер, тех ни ка, ро бот, сондайақ рыл ған құ рыл ғылар: ком пью тер, тех ни ка, ро бот, сондайақ жанжануарлар мен жәндіктер жә не т.б. орын дай ды жанжануарлар мен жәндіктер жә не т.б. орын дай ды В В б б өмірітуралытолығырақhttps://kk.wikipedia.org/wiki/әлХорезмисайтынан а 1983 жылы әлем жұртшылығы Ұлы ұстаз дың туға- нына 1200 жыл толғанын халықаралық деңгейде атап өтті ( а өмірітуралытолығырақhttps://kk.wikipedia.org/wiki/әлХорезмисайтынан с Автордың есімі (латынша түрінде Algorismus немесе Algorithmus) ортағасырлық Еуропада бүкіл ондық арифметика жүйесін білдіретін болды. 1983 жылы әлем жұртшылығы Ұлы ұстаз дың туға- нына 1200 жыл толғанын халықаралық деңгейде атап өтті ( п Əл-Хорезми есімі оның туған елінің Хорезм мем- лекеті екенін көрсетеді. Əл-Хорезми нұсқауы ариф- метиканың дамуында өте маңызды рөл атқарды. Автордың есімі (латынша түрінде Algorismus немесе Algorithmus) ортағасырлық Еуропада бүкіл а Əбу Абдулла Мұхаммед ибн Мұса әл-Хорезми (783–850) есіміне байланысты. Ол – ортағасыр лық ғалым-математик, астроном, тарихшы, географ. Əл-Хорезми есімі оның туған елінің Хорезм мем- лекеті екенін көрсетеді. Əл-Хорезми нұсқауы ариф- с с Алгоритм атауы атақты араб математигі әл-Хорезми Əбу Абдулла Мұхаммед ибн Мұса әл-Хорезми (783–850) есіміне байланысты. Ол – ортағасыр лық ы ы ы ы Алгоритм атауы атақты араб математигі әл-Хорезми 85 Егер есеп ті ше шу үшін тех ни ка лық құ рал дар пай да ла ныл са, орын да ла тын әре кет тер тіз бе гі нақ ты жә не тү сі нік ті бо лу ке рек. Әре кет тер қан ша лық ты тү сі нік ті, нақ ты бол са, сон ша лық ты нә ти же ге же ту тез жә не дұ рыс бо ла ды. Ал го ритм орын дау шысы ұғы мы мен ке ле сі та қы рып та ке ңі нен та ны са сың дар. А Ал го ритм ді ком пью тер де орын дау үшін олар ды ал ды мен жа зып алу ке рек. Ал го ритм жа зу дың мынадай түр ле рі қа был дан ған: 1) та би ғи тіл де жа зу; 2) бел гі лі бір тірек сөз дермен алгоритмдік тілде жазу; 3) гра фик тік жол мен жа зу; 4) прог рам ма лау тіл інде жа зу. Олар мен то лығырақ ал да ғы уа қыт та та ны са тын бо ла сың дар. Ал енді ал го ритм нің гра фик тік түр де кес кін де луін қарастырай ық. Ал го ритм нің гра фик тік түр де кес кін де луі – кең та рал ған әдіс. Бұл жа зу дың тү сі нік ті, анық, көр не кі тү рі бо лып та бы ла ды. Олар фи гу ра лар не ме се блок тар, амал дар не ме се әре кет тер деп те атала ды (4-кес те). Блоксызбаныңсипатталуы Блок тар Блоктардың қыз ме ті Ал го ритм нің ба сы жә не со ңы Әре кет терді орындау Де рек тер ді ен гі зу жә не шы ға ру Шарт ты тек се ру Бай ла ныс сы зық та ры А А А ААР Р Р Р М М М М М М М М ММ М М А А А А А А А А А А Н Н Н НН Н Блок тар Н Н -П Ал го ритм нің гра фик тік түр де кес кін де луі Ал го ритм нің гра фик тік түр де кес кін де луі әдіс. Бұл жа зу дың тү сі нік ті, анық, көр не кі тү рі бо лып та бы әдіс. Бұл жа зу дың тү сі нік ті, анық, көр не кі тү рі бо лып та бы ла ды. Олар фи гу ра лар не ме се блок тар, амал дар не ме се әре ла ды. Олар фи гу ра лар не ме се блок тар, амал дар не ме се әре (4-кес те). (4-кес те). В Олар мен то лығырақ ал да ғы уа қыт та та ны са тын бо ла Олар мен то лығырақ ал да ғы уа қыт та та ны са тын бо ла сың дар. Ал енді ал го ритм нің гра фик тік түр де кес кін де луін сың дар. Ал енді ал го ритм нің гра фик тік түр де кес кін де луін Ал го ритм нің гра фик тік түр де кес кін де луі Ал го ритм нің гра фик тік түр де кес кін де луі әдіс. Бұл жа зу дың тү сі нік ті, анық, көр не кі тү рі бо лып та бы әдіс. Бұл жа зу дың тү сі нік ті, анық, көр не кі тү рі бо лып та бы б 2) бел гі лі бір тірек сөз дермен алгоритмдік тілде жазу; 2) бел гі лі бір тірек сөз дермен алгоритмдік тілде жазу; Олар мен то лығырақ ал да ғы уа қыт та та ны са тын бо ла Олар мен то лығырақ ал да ғы уа қыт та та ны са тын бо ла а 2) бел гі лі бір тірек сөз дермен алгоритмдік тілде жазу; 2) бел гі лі бір тірек сөз дермен алгоритмдік тілде жазу; с Ал го ритм ді ком пью тер де орын дау үшін олар ды ал ды мен Ал го ритм ді ком пью тер де орын дау үшін олар ды ал ды мен жа зып алу ке рек. Ал го ритм жа зу дың мынадай түр ле рі қа был жа зып алу ке рек. Ал го ритм жа зу дың мынадай түр ле рі қа был п Ал го ритм ді ком пью тер де орын дау үшін олар ды ал ды мен Ал го ритм ді ком пью тер де орын дау үшін олар ды ал ды мен а Әре кет тер қан ша лық ты тү сі нік ті, нақ ты бол са, сон ша лық ты Әре кет тер қан ша лық ты тү сі нік ті, нақ ты бол са, сон ша лық ты Ал го ритм орын дау шысы ұғы мы мен ке ле сі та қы рып та Ал го ритм орын дау шысы ұғы мы мен ке ле сі та қы рып та с Егер есеп ті ше шу үшін тех ни ка лық құ рал дар пай да ла ныл са, Егер есеп ті ше шу үшін тех ни ка лық құ рал дар пай да ла ныл са, орын да ла тын әре кет тер тіз бе гі нақ ты жә не тү сі нік ті бо лу ке рек. орын да ла тын әре кет тер тіз бе гі нақ ты жә не тү сі нік ті бо лу ке рек. Әре кет тер қан ша лық ты тү сі нік ті, нақ ты бол са, сон ша лық ты Әре кет тер қан ша лық ты тү сі нік ті, нақ ты бол са, сон ша лық ты ы ы Егер есеп ті ше шу үшін тех ни ка лық құ рал дар пай да ла ныл са, Егер есеп ті ше шу үшін тех ни ка лық құ рал дар пай да ла ныл са, 86 Блоктар бағытталған сызықтармен байланысып, ретімен орна- ласады. Алгоритм сызбасын оның деп атайды. Алгоритм блоктарының ішінде орындалатын іс-әрекеттің мазмұны жазылады. Блок-сызбада пайдаланатын фигуралар – , ал оларды бір-бірімен қосатын сызықтар – деп аталады. Мы са лы, екі сан ның кө бей ту ал го рит мін құ ру ды блоксыз ба тү рін де қа рас ты рай ық: Z =X · Y. Соңы Z: = X * Y X, Y енгізу Zтің нәтижесін шығару Басы Б 1. Ал го ритм де ген не? 2. Ал го ритм атауы кім нің аты мен бай ла ныс ты атал ған? Ол ту ра лы не бі ле сің дер? 3. Ал го ритм нің қан дай қа си ет те рі бар? 4. Ал го ритм нің жа зы лу жол да рын атаң дар. 5. Блоксыз ба де ге ні міз не? Т Су реттердің ішінен ал го ритм орын дау шыларын та быңдар. Берілген сұ рақ тарға жау ап жа зып, өз таңдаула рыңды түсіндіріңдер. Б Т А А А А 86 Р быңдар. Берілген сұ рақ тарға жау ап жа зып, өз таңдаула быңдар. Берілген сұ рақ тарға жау ап жа зып, өз таңдаула рыңды түсіндіріңдер. рыңды түсіндіріңдер. М Су реттердің ішінен ал го ритм орын дау шыларын та Су реттердің ішінен ал го ритм орын дау шыларын та быңдар. Берілген сұ рақ тарға жау ап жа зып, өз таңдаула быңдар. Берілген сұ рақ тарға жау ап жа зып, өз таңдаула МММ МА ту ра лы не бі ле сің дер? ту ра лы не бі ле сің дер? 3. Ал го ритм нің қан дай қа си ет те рі бар? 3. Ал го ритм нің қан дай қа си ет те рі бар? 4. Ал го ритм нің жа зы лу жол да рын атаң дар. 4. Ал го ритм нің жа зы лу жол да рын атаң дар. 5. Блоксыз ба де ге ні міз не? 5. Блоксыз ба де ге ні міз не? Н 1. Ал го ритм де ген не? 1. Ал го ритм де ген не? 2. Ал го ритм атауы кім нің аты мен бай ла ныс ты атал ған? Ол 2. Ал го ритм атауы кім нің аты мен бай ла ныс ты атал ған? Ол ту ра лы не бі ле сің дер? ту ра лы не бі ле сің дер? 3. Ал го ритм нің қан дай қа си ет те рі бар? 3. Ал го ритм нің қан дай қа си ет те рі бар? 4. Ал го ритм нің жа зы лу жол да рын атаң дар. 4. Ал го ритм нің жа зы лу жол да рын атаң дар. - 1. Ал го ритм де ген не? 1. Ал го ритм де ген не? ПП П П П ВВ Соңы В В Z: = X * Y В В Zтің нәтижесін шығару ВВВВВ бб б б X, Y енгізу б б б аа а с Мы са лы, екі сан ның кө бей ту ал го рит мін құ ру ды блоксыз ба Мы са лы, екі сан ның кө бей ту ал го рит мін құ ру ды блоксыз ба п п Мы са лы, екі сан ның кө бей ту ал го рит мін құ ру ды блоксыз ба Мы са лы, екі сан ның кө бей ту ал го рит мін құ ру ды блоксыз ба а Алгоритм блоктарының ішінде орындалатын іс-әрекеттің мазмұны жазылады. Блок-сызбада пайдаланатын фигуралар – с Блоктар бағытталған сызықтармен байланысып, ретімен орна- деп атайды. Алгоритм блоктарының ішінде орындалатын іс-әрекеттің мазмұны ы ы ы Блоктар бағытталған сызықтармен байланысып, ретімен орна- 87 күн қа лай жар қы рай ды? ауа райы қа лай өз ге ре ді? ағаш жа пы- рақта ры на не бол ды? адам дар не іс- теп жа тыр? жыл мез гі лін де ки ім қа лай өз ге ре ді? жа ну ар лар не істеп жүр? құс тар өмі рін де не бо лып жа тыр? ба ла лар қы зы- ғушы лы ғы Т Ал го ритм орын дау шы ла рын тау ып, сәй кес тен ді рің дер. Т А А РМ АН П Ал го ритм орын дау шы ла рын тау ып, сәй кес тен ді рің дер. Ал го ритм орын дау шы ла рын тау ып, сәй кес тен ді рің дер. В не бо лып жа тыр? не бо лып жа тыр? Ал го ритм орын дау шы ла рын тау ып, сәй кес тен ді рің дер. Ал го ритм орын дау шы ла рын тау ып, сәй кес тен ді рің дер. В б құс тар өмі рін де құс тар өмі рін де не бо лып жа тыр? не бо лып жа тыр? б а аа с сс п адам дар не іс- адам дар не іс- теп жа тыр? теп жа тыр? а адам дар не іс- адам дар не іс- а с с ы ы ы 88 1. Су рет ке қа рап анық та ма бе рің дер. Орын да лу ал го рит мін жа зың дар. 2. «Ағаш ты отырғызу» ал го рит мі нің рет ті лі гін дұ рыс ор на лас ты рың дар. шұң қыр ды тол тыр шұң қыр ды қаз су сеп кіш ті алып, кө шет ті отыр ғыз кү рек пен кө шет ті ал кө шет ті шұң қыр ға сал кү рек пен су сеп кіш ті ор ны на қой Төмендегі алгоритмге сәйкес есептің жауабын хабар лаңдар: Ба сы 88ге 28ді қо с нәтижесінен 55ті азайт шыққан санды хабарла Со ңы. Б 1. Қа лай ой лай сың дар, ал го ритм ұғы мын бас қа оқу пән де рін де қол да на сың дар ма? Егер қолдансаңдар, мы сал кел ті ріп, ой бө лі сің дер. 2. «Менің туған өлкем – Қазақстан» тақырыбына эссе жазу барысында алгоритмді қалай қолдануға болады? Алгоритмін құрып көріңдер. Б А А А А 88 РМ 1. Қа лай ой лай сың дар, ал го ритм ұғы мын бас қа оқу пән 1. Қа лай ой лай сың дар, ал го ритм ұғы мын бас қа оқу пән де рін де қол да на сың дар ма? Егер қолдансаңдар, мы сал де рін де қол да на сың дар ма? Егер қолдансаңдар, мы сал кел ті ріп, ой бө лі сің дер. кел ті ріп, ой бө лі сің дер. 2. «Менің туған өлкем – Қазақстан» тақырыбына эссе 2. «Менің туған өлкем – Қазақстан» тақырыбына эссе жазу барысында алгоритмді қалай қолдануға болады? жазу барысында алгоритмді қалай қолдануға болады? А А шыққан санды хабарла шыққан санды хабарла Со ңы. Со ңы. Со ңы. А 1. Қа лай ой лай сың дар, ал го ритм ұғы мын бас қа оқу пән 1. Қа лай ой лай сың дар, ал го ритм ұғы мын бас қа оқу пән де рін де қол да на сың дар ма? Егер қолдансаңдар, мы сал де рін де қол да на сың дар ма? Егер қолдансаңдар, мы сал А Н 88ге 28ді қо с 88ге 28ді қо с нәтижесінен 55ті азайт нәтижесінен 55ті азайт шыққан санды хабарла шыққан санды хабарла - 88ге 28ді қо с 88ге 28ді қо с П Төмендегі алгоритмге сәйкес есептің жауабын хабар Төмендегі алгоритмге сәйкес есептің жауабын хабар П В В ВВ ВВВВВВВВВВВВВВ В В б ббббб бббббббббббббббббббб шұң қыр ды қаз су сеп кіш ті алып, кө шет ті отыр ғыз кү рек пен кө шет ті ал кө шет ті шұң қыр ға сал аа а а а шұң қыр ды тол тыр шұң қыр ды қаз су сеп кіш ті алып, кө шет ті с 2. «Ағаш ты отырғызу» ал го рит мі нің рет ті лі гін дұ рыс ор 2. «Ағаш ты отырғызу» ал го рит мі нің рет ті лі гін дұ рыс ор сп ас 1. Су рет ке қа рап анық та ма бе рің дер. Орын да лу ал го рит мін 1. Су рет ке қа рап анық та ма бе рің дер. Орын да лу ал го рит мін с ы ы 1. Су рет ке қа рап анық та ма бе рің дер. Орын да лу ал го рит мін 1. Су рет ке қа рап анық та ма бе рің дер. Орын да лу ал го рит мін ыыы |