Г а м д информатика
жүктеу/скачать 12,09 Mb. Pdf көрінісі
|
5кл
| § 15. Алгоритм түрлері
Ал го ритм тер ми ні мен біз та ныс пыз. Ал го ритм – қа жет ті нәти же ге жет кен ге дей ін орын да луы ти іс әре кет тер тіз бе гі. Басқаша айтқанда, алға қойған мақсатқа жетуде қандай әрекеттер жасау керектігін дәл көрсететін нұсқаулар. Ал го ритм орын да лу ына бай ла ныс ты әр түр лі бо лып ке ле ді. Ал го ритм нің үш тү рі бар: • сы зық тық ал го ритм; • тар мақ тал ған ал го ритм; • цикл дік ал го ритм. Сызықтық алгоритм қарапайым қадамдар тізбегінен тұрады. Əрекеттердің бірінен кейін бірі тізбектеле орындалуы деп аталады. Бу тер б род дай ын дау ал го рит мі (57-су рет): Ба сы нан ның бір ті лімін ке семін май жа ғамын ірім шік тің бір ті лі мін ке семін нан ның бе ті не қоямын Со ңы. Мұн да ал го ритм қа дам да ры бі рі нен кей ін бі рі тіз бек те ле орын да ла ды. Т – белгілі бір логикалық шартқа бай- ланысты әрекеттердің біріншісін немесе басқасын орындайды. • алгоритмдегенне? • кімдерорындаушы болаалады? М • сызықтықалго ритм; • тармақталған алгоритм; • циклдікалго ритм. Бутерброд дайындауалгоритмі А А Р Р Р Т ланысты әрекеттердің біріншісін немесе басқасын орындайды. М М Т ланысты әрекеттердің біріншісін немесе басқасын орындайды. А нан ның бе ті не қоямын нан ның бе ті не қоямын Мұн да ал го ритм қа дам да ры Мұн да ал го ритм қа дам да ры бі рі нен кей ін бі рі тіз бек те ле орын бі рі нен кей ін бі рі тіз бек те ле орын Н ірім шік тің бір ті лі мін ке семін ірім шік тің бір ті лі мін ке семін нан ның бе ті не қоямын нан ның бе ті не қоямын Мұн да ал го ритм қа дам да ры Мұн да ал го ритм қа дам да ры - нан ның бір ті лімін ке семін нан ның бір ті лімін ке семін П Бу тер б род дай ын дау ал го рит мі Бу тер б род дай ын дау ал го рит мі нан ның бір ті лімін ке семін нан ның бір ті лімін ке семін В В Əрекеттердің бірінен кейін бірі тізбектеле орындалуы Бу тер б род дай ын дау ал го рит мі Бу тер б род дай ын дау ал го рит мі б • тар мақ тал ған ал го ритм; • тар мақ тал ған ал го ритм; • цикл дік ал го ритм. • цикл дік ал го ритм. б Сызықтық алгоритм қарапайым қадамдар тізбегінен тұрады. Əрекеттердің бірінен кейін бірі тізбектеле орындалуы а • тар мақ тал ған ал го ритм; • тар мақ тал ған ал го ритм; с дәл көрсететін нұсқаулар. Ал го ритм орын дәл көрсететін нұсқаулар. Ал го ритм орын да лу ына бай ла ныс ты әр түр лі бо лып ке ле ді. да лу ына бай ла ныс ты әр түр лі бо лып ке ле ді. Ал го ритм нің үш тү рі бар: Ал го ритм нің үш тү рі бар: п Басқаша айтқанда, алға қойған мақсатқа Басқаша айтқанда, алға қойған мақсатқа жетуде қандай әрекеттер жасау керектігін жетуде қандай әрекеттер жасау керектігін дәл көрсететін нұсқаулар. Ал го ритм орын дәл көрсететін нұсқаулар. Ал го ритм орын да лу ына бай ла ныс ты әр түр лі бо лып ке ле ді. да лу ына бай ла ныс ты әр түр лі бо лып ке ле ді. а Ал го ритм тер ми ні мен біз та ныс пыз. Ал го ритм тер ми ні мен біз та ныс пыз. Ал го ритм – қа жет ті нәти же ге жет кен ге Ал го ритм – қа жет ті нәти же ге жет кен ге дей ін орын да луы ти іс әре кет тер тіз бе гі. дей ін орын да луы ти іс әре кет тер тіз бе гі. Басқаша айтқанда, алға қойған мақсатқа Басқаша айтқанда, алға қойған мақсатқа жетуде қандай әрекеттер жасау керектігін жетуде қандай әрекеттер жасау керектігін с Ал го ритм тер ми ні мен біз та ныс пыз. Ал го ритм тер ми ні мен біз та ныс пыз. Ал го ритм – қа жет ті нәти же ге жет кен ге Ал го ритм – қа жет ті нәти же ге жет кен ге ы ы 90 Күн де лік ті өмір де кейбір жағдайлар бел гі лі бір шарт қа бай ла ныс ты орындалады. Мұн дай жағ дай да біз ге тар мақ тал ған ал го ритм қа жет. Тар мақ та лу ал го рит мінде тар мақ тар дың бірінің орын да луы шартқа бай ла ныс ты бо ла ды. Егер шарт орын дал са, ал го ритм бі рін ші қа дам бой ын ша, ал егер орын дал ма са, екін ші қа дам бой ын ша орын да ла ды. Тармақталған алгоритмде егер, онда, əйтпесе (болмаса) тірек сөздері қолданылады. Ауа рай ына қа рай ки іну ал го рит мі (58-су рет): Ба сы егер сырт та жаң быр бол са, он да етік киемін, болмаса туф ли киемін Со ңы. Көп те ген ал го ритм де бел гі лі бір әре кет тер бір не ше рет орын да ла ды. Ма те ма ти ка да, есеп шы ға ру ба ры сын да ай ны ма лы мә ні өз ге руі не бай ла ныс ты бір тең деу дің кө ме гі мен бір не ше рет есеп те ле ді. Ал го ритм нің бел гі лі бір бө лі гі бір не ше рет қай тала на тын бол са, он дай үде ріс ті цикл деп атай ды. Қай тала на тын бө лі гі бар ал го ритм дер цикл дік ал го ритм деп атала ды. Цикл дік ал го ритм дерді қол да ну ар қы лы прог рам ма ны қыс қа да нұс қа жа зу ға бо ла ды. Қай тала ну бө лі гі нде қай тала ну (цикл дік) ко ман да ла ры қол да ныла ды. Егер алгоритмде бірнеше рет қайталанатын қадамдар (қадамдар тобы) болса, мұндай алгоритмді деп атаймыз. Бірнеше рет қайталанатын қадамдар тобы – і деп аталады. Е Алгоритмді берілген шартына байланысты ретімен орындау қажет. онда егер болмаса Ауарайына қарайкиінуалгоритмі А А А А 90 Р Р Р Р тобы) болса, мұндай алгоритмді Бірнеше рет қайталанатын қадамдар тобы – аталады. М ар қы лы прог рам ма ны қыс қа да нұс қа жа зу ға бо ла ды. Қай тала ну ар қы лы прог рам ма ны қыс қа да нұс қа жа зу ға бо ла ды. Қай тала ну бө лі гі нде қай тала ну (цикл дік) ко ман да ла ры қол да ныла ды. бө лі гі нде қай тала ну (цикл дік) ко ман да ла ры қол да ныла ды. М М Егер алгоритмде бірнеше рет қайталанатын қадамдар (қадамдар тобы) болса, мұндай алгоритмді А нің бел гі лі бір бө лі гі бір не ше нің бел гі лі бір бө лі гі бір не ше рет қай тала на тын бол са, он дай рет қай тала на тын бол са, он дай үде ріс ті үде ріс ті цикл цикл деп атай ды. Қай тала на тын бө лі гі бар ал го ритм дер деп атай ды. Қай тала на тын бө лі гі бар ал го ритм дер цикл дік ал го ритм цикл дік ал го ритм ар қы лы прог рам ма ны қыс қа да нұс қа жа зу ға бо ла ды. Қай тала ну ар қы лы прог рам ма ны қыс қа да нұс қа жа зу ға бо ла ды. Қай тала ну бө лі гі нде қай тала ну (цикл дік) ко ман да ла ры қол да ныла ды. бө лі гі нде қай тала ну (цикл дік) ко ман да ла ры қол да ныла ды. Н ты бір тең деу дің кө ме гі мен бір ты бір тең деу дің кө ме гі мен бір не ше рет есеп те ле ді. Ал го ритм не ше рет есеп те ле ді. Ал го ритм нің бел гі лі бір бө лі гі бір не ше нің бел гі лі бір бө лі гі бір не ше рет қай тала на тын бол са, он дай рет қай тала на тын бол са, он дай деп атай ды. Қай тала на тын бө лі гі бар ал го ритм дер деп атай ды. Қай тала на тын бө лі гі бар ал го ритм дер - ма лы мә ні өз ге руі не бай ла ныс ма лы мә ні өз ге руі не бай ла ныс ты бір тең деу дің кө ме гі мен бір ты бір тең деу дің кө ме гі мен бір П Көп те ген ал го ритм де бел Көп те ген ал го ритм де бел гі лі бір әре кет тер бір не ше рет гі лі бір әре кет тер бір не ше рет орын да ла ды. Ма те ма ти ка да, орын да ла ды. Ма те ма ти ка да, есеп шы ға ру ба ры сын да ай ны есеп шы ға ру ба ры сын да ай ны ма лы мә ні өз ге руі не бай ла ныс ма лы мә ні өз ге руі не бай ла ныс В Көп те ген ал го ритм де бел Көп те ген ал го ритм де бел гі лі бір әре кет тер бір не ше рет гі лі бір әре кет тер бір не ше рет б б а а с с егер, онда, əйтпесе с п п егер, онда, əйтпесе а ал го ритм қа жет. Тар мақ та лу ал го рит мінде тар мақ тар дың ал го ритм қа жет. Тар мақ та лу ал го рит мінде тар мақ тар дың бірінің орын да луы шартқа бай ла ныс ты бо ла ды. Егер шарт бірінің орын да луы шартқа бай ла ныс ты бо ла ды. Егер шарт орын дал са, ал го ритм бі рін ші қа дам бой ын ша, ал егер орын дал орын дал са, ал го ритм бі рін ші қа дам бой ын ша, ал егер орын дал с Күн де лік ті өмір де кейбір жағдайлар бел гі лі бір шарт қа Күн де лік ті өмір де кейбір жағдайлар бел гі лі бір шарт қа бай ла ныс ты орындалады. Мұн дай жағ дай да біз ге тар мақ тал ған бай ла ныс ты орындалады. Мұн дай жағ дай да біз ге тар мақ тал ған ал го ритм қа жет. Тар мақ та лу ал го рит мінде тар мақ тар дың ал го ритм қа жет. Тар мақ та лу ал го рит мінде тар мақ тар дың бірінің орын да луы шартқа бай ла ныс ты бо ла ды. Егер шарт бірінің орын да луы шартқа бай ла ныс ты бо ла ды. Егер шарт ы ы Күн де лік ті өмір де кейбір жағдайлар бел гі лі бір шарт қа Күн де лік ті өмір де кейбір жағдайлар бел гі лі бір шарт қа бай ла ныс ты орындалады. Мұн дай жағ дай да біз ге тар мақ тал ған бай ла ныс ты орындалады. Мұн дай жағ дай да біз ге тар мақ тал ған 91 Тақ тай ша сыр лау ал го рит мі (59-су рет): Ба сы тақ тай ша ны 1 сан ға арт ты ра оты рып сыр ла, сыр лан ған тақ тай ша ның са ны 5тен кем бол са, ке ле сі тақ тай ша ны сыр ла Со ңы. Б 1. Сы зық тық ал го ритм деген не? Мысал келтіріңдер. 2. Тар мақ тал ған ал го ритм де ге н не? Мысал келтіріңдер. 3. Цикл дік ал го ритм де ген не? Мысал келтіріңдер. Т 1. Не үшін ал го ритм ді құ ру қа рас ты рыл ған? 2. Не лік тен ал го ритм қа жет ті нә ти же ге жет кен ге дей ін орын да луы ти іс? Се бе бін тү сін ді рің дер. 3. Неліктен сызықтық алгоритмді циклдік алгоритмнің орнына қолдануға болмайды? Т 1. Ал го ритм дер ді са лыс ты рып, ерек ше лік те рін дәп тер ле рі ңе жа зың дар. Үйге Киноға Б Т Т Тақтайша сырлауалгоритмі А А РРРРМ М М МММММ М ММ МА рі ңе жа зың дар. рі ңе жа зың дар. ААН 1. Ал го ритм дер ді са лыс ты рып, ерек ше лік те рін дәп тер ле 1. Ал го ритм дер ді са лыс ты рып, ерек ше лік те рін дәп тер ле рі ңе жа зың дар. рі ңе жа зың дар. НН Н - - П 2. Не лік тен ал го ритм қа жет ті нә ти же ге жет кен ге дей ін 2. Не лік тен ал го ритм қа жет ті нә ти же ге жет кен ге дей ін орын да луы ти іс? Се бе бін тү сін ді рің дер. орын да луы ти іс? Се бе бін тү сін ді рің дер. 3. Неліктен сызықтық алгоритмді циклдік алгоритмнің 3. Неліктен сызықтық алгоритмді циклдік алгоритмнің орнына қолдануға болмайды? орнына қолдануға болмайды? П П В 1. Не үшін ал го ритм ді құ ру қа рас ты рыл ған? 1. Не үшін ал го ритм ді құ ру қа рас ты рыл ған? 2. Не лік тен ал го ритм қа жет ті нә ти же ге жет кен ге дей ін 2. Не лік тен ал го ритм қа жет ті нә ти же ге жет кен ге дей ін орын да луы ти іс? Се бе бін тү сін ді рің дер. орын да луы ти іс? Се бе бін тү сін ді рің дер. В б 1. Сы зық тық ал го ритм деген не? Мысал келтіріңдер. 1. Сы зық тық ал го ритм деген не? Мысал келтіріңдер. 2. Тар мақ тал ған ал го ритм де ге н не? Мысал келтіріңдер. 2. Тар мақ тал ған ал го ритм де ге н не? Мысал келтіріңдер. 3. Цикл дік ал го ритм де ген не? Мысал келтіріңдер. 3. Цикл дік ал го ритм де ген не? Мысал келтіріңдер. б ббб а 1. Сы зық тық ал го ритм деген не? Мысал келтіріңдер. 1. Сы зық тық ал го ритм деген не? Мысал келтіріңдер. 2. Тар мақ тал ған ал го ритм де ге н не? Мысал келтіріңдер. 2. Тар мақ тал ған ал го ритм де ге н не? Мысал келтіріңдер. ааа с с Б сс Тақтайша Тақтайша сырлауалгоритмі сырлауалгоритмі п Тақтайша Тақтайша сырлауалгоритмі сырлауалгоритмі асс ы ы ы 92 2. Берілген суреттерді өсу реті бойынша дәптерлеріңе жа зыңдар. 1. 2. 3. Кес те ні дәп тер ле рі ңе тол ты рың дар. Ал го ритм түр ле рі Анықтамасы Сы зық тық ал го ритм Тар мақ тал ған ал го ритм Цикл дік ал го ритм Ал го ритм дер ді құ рың дар. 1. «Бә ліш». Ас хат ас ха на дан бә ліш алып жей ді. Бір бә ліш ке той ма ға нын тү сі ніп, та ғы да бә ліш ал ды. 2. «Ау да ру». Сөз дік ті ағыл шын ті лі нен қа зақ ті лі не ау да ру. 3. «Ке дер гі». Қа нат тың ой ын шық мәши несі ке дер гі ге со ғыл са, арт қа жү ре ді. Б Қа лай ой лай сың дар, алгоритм циклі бұзылса не болады? Суреттерге түсініктеме беріңдер. Б А А А А 92 РМ А Қа лай ой лай сың дар, алгоритм циклі бұзылса не болады? Қа лай ой лай сың дар, алгоритм циклі бұзылса не болады? Суреттерге түсініктеме беріңдер. Суреттерге түсініктеме беріңдер. Н Қа лай ой лай сың дар, алгоритм циклі бұзылса не болады? Қа лай ой лай сың дар, алгоритм циклі бұзылса не болады? Суреттерге түсініктеме беріңдер. Суреттерге түсініктеме беріңдер. Н - ғыл са, арт қа жү ре ді. ғыл са, арт қа жү ре ді. - П 1. «Бә ліш». Ас хат ас ха на дан бә ліш алып жей ді. Бір бә 1. «Бә ліш». Ас хат ас ха на дан бә ліш алып жей ді. Бір бә ліш ке той ма ға нын тү сі ніп, та ғы да бә ліш ал ды. ліш ке той ма ға нын тү сі ніп, та ғы да бә ліш ал ды. 2. «Ау да ру». Сөз дік ті ағыл шын ті лі нен қа зақ ті лі не ау да ру. 2. «Ау да ру». Сөз дік ті ағыл шын ті лі нен қа зақ ті лі не ау да ру. 3. «Ке дер гі». Қа нат тың ой ын шық мәши несі ке дер гі ге со 3. «Ке дер гі». Қа нат тың ой ын шық мәши несі ке дер гі ге со ғыл са, арт қа жү ре ді. ғыл са, арт қа жү ре ді. В Ал го ритм дер ді құ рың дар. Ал го ритм дер ді құ рың дар. 1. «Бә ліш». Ас хат ас ха на дан бә ліш алып жей ді. Бір бә 1. «Бә ліш». Ас хат ас ха на дан бә ліш алып жей ді. Бір бә ліш ке той ма ға нын тү сі ніп, та ғы да бә ліш ал ды. ліш ке той ма ға нын тү сі ніп, та ғы да бә ліш ал ды. В б б ббббббб бб б б б а а а а а аа а Анықтамасы с с Кес те ні дәп тер ле рі ңе тол ты рың дар. Кес те ні дәп тер ле рі ңе тол ты рың дар. с с с Анықтамасы сс п 3. 3. п п п пп ас 2. Берілген суреттерді өсу реті бойынша дәптерлеріңе жа 2. Берілген суреттерді өсу реті бойынша дәптерлеріңе жа ы ы 2. Берілген суреттерді өсу реті бойынша дәптерлеріңе жа 2. Берілген суреттерді өсу реті бойынша дәптерлеріңе жа 93 § 16. Орындаушылар және олардың командалар жүйесі Ал го ритм құр ған кез де оны кім орын дай ты нын ой лас тыр ған жөн. Ал го ритм өзі құ рыл май ды, ол орын дау шы ға ар налып құ ры ла ды. Дәл си пат тал ған тап сыр ма ал го ритм бо лып та бы ла ды, ал ал го ритм де гі кез кел ген ісәре кет ко ман да деп атала ды. Қа зір гі кез де ақ па рат кө ле мі нің тез өсуі не бай ла ныс ты көп те ген мә се ле лер дің ше шуін тек адам ға на емес, әр түр лі ав то мат тар, ро бот тар, ком пью тер лер, тех ни ка лық құ рыл ғы лар орын дап отыр. А де- геніміз – алгоритмді жүзеге асы- рушы. Әр орын дау шы, яғ ни, құ рыл ғы лар дың әр қай сы сы өз мін де тін ше шу ге ба ғыт тал ған шек теу лі ко ман да лар жи ынын орын дау ға қа бі лет ті бо лып та бы ла ды. Орындаушының нақты орында- уы мүмкін командалардың жиын- тығы деп аталады. Кез кел ген ал го ритм «Ба сы» ко ман да сы мен бас та лып, «Со ңы» де ген ко ман да мен аяқ тала ды. Бе ріл ген ко ман да ал го ритм нің орын дал ға нын біл ді ре ді. Мы са лы, мек теп ке ба ру ал го рит мі (60-су рет). • алгоритмніңқандай орындаушыларын білесіңдер? • алгоритмніңқан дайқасиеттері бар? М • орындаушыұғымы; • орындаушының командаларжүйесі. Ба сы ұй қы дан тұ ру сер гі ту жат ты ғу ын жа сау жуыну таң ғы ас ішу ки іну сөм ке ні алу мек теп ке ба ру Со ңы. Мектепкебару алгоритмі А А теп ке ба ру ал го рит мі теп ке ба ру ал го рит мі Р де ген ко ман да мен аяқ тала ды де ген ко ман да мен аяқ тала ды Р ріл ген ко ман да ал го ритм нің орын ріл ген ко ман да ал го ритм нің орын дал ға нын біл ді ре ді. Мы са лы, мек дал ға нын біл ді ре ді. Мы са лы, мек теп ке ба ру ал го рит мі теп ке ба ру ал го рит мі М М Кез кел ген ал го ритм Кез кел ген ал го ритм ко ман да сы мен бас та лып, ко ман да сы мен бас та лып, де ген ко ман да мен аяқ тала ды де ген ко ман да мен аяқ тала ды М ріл ген ко ман да ал го ритм нің орын ріл ген ко ман да ал го ритм нің орын А А Орындаушының нақты орында- уы мүмкін командалардың жиын- деп аталады. Кез кел ген ал го ритм Кез кел ген ал го ритм Н қа бі лет ті бо лып та бы ла ды. қа бі лет ті бо лып та бы ла ды. Н Орындаушының нақты орында- уы мүмкін командалардың жиын- - ко ман да лар жи ынын орын дау ға ко ман да лар жи ынын орын дау ға қа бі лет ті бо лып та бы ла ды. қа бі лет ті бо лып та бы ла ды. П Әр орын дау шы, яғ ни, құ рыл Әр орын дау шы, яғ ни, құ рыл ғы лар дың әр қай сы сы өз мін де тін ғы лар дың әр қай сы сы өз мін де тін ше шу ге ба ғыт тал ған шек теу лі ше шу ге ба ғыт тал ған шек теу лі ко ман да лар жи ынын орын дау ға ко ман да лар жи ынын орын дау ға В В де- геніміз – алгоритмді жүзеге асы- Әр орын дау шы, яғ ни, құ рыл Әр орын дау шы, яғ ни, құ рыл В В б тек адам ға на емес, әр түр лі ав то мат тар, ро тек адам ға на емес, әр түр лі ав то мат тар, ро бот тар, ком пью тер лер, тех ни ка лық құ рыл бот тар, ком пью тер лер, тех ни ка лық құ рыл ғы лар орын дап отыр ғы лар орын дап отыр . . б б а бай ла ныс ты көп те ген мә се ле лер дің ше шуін бай ла ныс ты көп те ген мә се ле лер дің ше шуін тек адам ға на емес, әр түр лі ав то мат тар, ро тек адам ға на емес, әр түр лі ав то мат тар, ро бот тар, ком пью тер лер, тех ни ка лық құ рыл бот тар, ком пью тер лер, тех ни ка лық құ рыл с ритм бо лып та бы ла ды, ал ал го ритм де гі кез ритм бо лып та бы ла ды, ал ал го ритм де гі кез деп атала ды. деп атала ды. Қа зір гі кез де ақ па рат кө ле мі нің тез өсуі не Қа зір гі кез де ақ па рат кө ле мі нің тез өсуі не бай ла ныс ты көп те ген мә се ле лер дің ше шуін бай ла ныс ты көп те ген мә се ле лер дің ше шуін тек адам ға на емес, әр түр лі ав то мат тар, ро тек адам ға на емес, әр түр лі ав то мат тар, ро п құ рыл май ды, ол орын дау шы ға ар налып құ рыл май ды, ол орын дау шы ға ар налып құ ры ла ды. Дәл си пат тал ған тап сыр ма ал го құ ры ла ды. Дәл си пат тал ған тап сыр ма ал го ритм бо лып та бы ла ды, ал ал го ритм де гі кез ритм бо лып та бы ла ды, ал ал го ритм де гі кез деп атала ды. деп атала ды. а Ал го ритм құр ған кез де оны кім орын Ал го ритм құр ған кез де оны кім орын дай ты нын ой лас тыр ған жөн. Ал го ритм өзі дай ты нын ой лас тыр ған жөн. Ал го ритм өзі құ рыл май ды, ол орын дау шы ға ар налып құ рыл май ды, ол орын дау шы ға ар налып құ ры ла ды. Дәл си пат тал ған тап сыр ма ал го құ ры ла ды. Дәл си пат тал ған тап сыр ма ал го с Ал го ритм құр ған кез де оны кім орын Ал го ритм құр ған кез де оны кім орын ы ы 94 Кез кел ген ал го ритм де соң ғы әре кет «Со ңы» бо ла ды. Ал го ритм дер ді орын дау барысын да қа дам дар дың ор нын ау ыс ты ру ға бол май ды. Олар көр се тіл ген рет пен бірінен соң бірі орын да луы ке рек. Сон да ға на орын дау шы көз де ген нә ти же ге же те ді. Орын дау шы лар әр түр лі бо ла ды. Ең қа ра пай ым орын дау шы ға кез келген құрылғының электр то гын қо су/өші ру батыр маларын жатқызуға бо ла ды. Мысалы, CDплеер дің ко ман да лар жүй есі (61-су рет). Басына оралу Соңына өту Ойнату Тоқтату Дыбыс жазу CDплеердіңкомандаларжүйесі Ән ші белгілі бір ән ді мүм кіндігіне сай түрлі нұсқада орындай алады. Орын дау шы Фор маль ды емес орын дау шы Фор маль ды орын дау шы Ды быс ко лон ка сы CD дис кі де гі алдын ала жазылған дайын ән дер ді ғана қай талап ой най ды. Орындаушылардыңтүрлері Орын дау шы лар фор маль ды жә не фор маль ды емес бо лып бө лі не ді (62-су рет). А А А А 94 Р Орын дау шы лар фор маль ды жә не фор маль ды емес бо лып Орын дау шы лар фор маль ды жә не фор маль ды емес бо лып бө лі не ді бө лі не ді М М А А Н -П ПП В CDплеердіңкомандаларжүйесі CDплеердіңкомандаларжүйесі ВВ бб б б Ойнату Тоқтату Дыбыс Ойнату Тоқтату Дыбыс CDплеердіңкомандаларжүйесі CDплеердіңкомандаларжүйесі аа а а а а аа а а Ойнату Тоқтату Дыбыс Ойнату Тоқтату Дыбыс с с с с с с с ссп шы ға кез келген құрылғының электр то гын қо су/өші ру батыр шы ға кез келген құрылғының электр то гын қо су/өші ру батыр маларын жатқызуға бо ла ды. Мысалы, CDплеер дің ко ман да лар маларын жатқызуға бо ла ды. Мысалы, CDплеер дің ко ман да лар а бол май ды. Олар көр се тіл ген рет пен бірінен соң бірі орын да луы бол май ды. Олар көр се тіл ген рет пен бірінен соң бірі орын да луы ке рек. Сон да ға на орын дау шы көз де ген нә ти же ге же те ді. ке рек. Сон да ға на орын дау шы көз де ген нә ти же ге же те ді. Орын дау шы лар әр түр лі бо ла ды. Ең қа ра пай ым орын дау Орын дау шы лар әр түр лі бо ла ды. Ең қа ра пай ым орын дау шы ға кез келген құрылғының электр то гын қо су/өші ру батыр шы ға кез келген құрылғының электр то гын қо су/өші ру батыр маларын жатқызуға бо ла ды. Мысалы, CDплеер дің ко ман да лар маларын жатқызуға бо ла ды. Мысалы, CDплеер дің ко ман да лар с бо ла ды. Ал го бо ла ды. Ал го ритм дер ді орын дау барысын да қа дам дар дың ор нын ау ыс ты ру ға ритм дер ді орын дау барысын да қа дам дар дың ор нын ау ыс ты ру ға бол май ды. Олар көр се тіл ген рет пен бірінен соң бірі орын да луы бол май ды. Олар көр се тіл ген рет пен бірінен соң бірі орын да луы ке рек. Сон да ға на орын дау шы көз де ген нә ти же ге же те ді. ке рек. Сон да ға на орын дау шы көз де ген нә ти же ге же те ді. ы ы бо ла ды. Ал го бо ла ды. Ал го ритм дер ді орын дау барысын да қа дам дар дың ор нын ау ыс ты ру ға ритм дер ді орын дау барысын да қа дам дар дың ор нын ау ыс ты ру ға 95 бір команданы бір қалыпты, өзгеріссіз орындайды. бір команданы түрлі әдіспен орындайды. Жүйеге ен гі зіл ме ген ко ман да ны орын дау шы тү сін бей ді жә не орын да май ды. Кей бір орын дау шы лар ал го ритм ді орын да ға ны мен, ал го ритм мақ са тын тү сін беуі мүм кін. Он дай орын дау шы лар ды фор маль- ды орын дау шы лар дей міз. Мы са лы, кір жу ғыш мәши неге ки ім не ме се ұн тақ са лу ды ұмы тып кет кен кез де де ал го ритм орын дала бе ре ді. Се бе бі, ол ал го ритм ді фор маль ды түр де орын дай ды. Кір жу ғыш мә ши не (су құю, жуу, шаю, сы ғу, кеп ті ру) ал го ритм де рін адам ның қа ты су ын сыз ав то мат ты түр де орын дай ды, де ген мен прог рам ма адам бас қа руы мен бо ла ды. Бас қа ру шы ның рө лін адам ат қа ра ды. Б дегеніміз – басқа нысанды басқаруға бағытталған үдеріс. Ең за ма науи ав то мат ты құ рыл ғы лар ға ро бот тар ды жат қы за мыз. Адам дар күр де лі элект рон дық тақ та ны жыл дам әрі қа те сіз жи най ал май ды, ал ро ботма ни пу ля тор оны орын дай ала ды. Қазіргі кезде адамға және жа ну ар ла рға ұқ сас ро бот тар көптеп құ рас ты рыл ған (63-су рет). Орындаушыроботтар Е Алгоритмді орындау ба- рысында қадамдардың орнын ауыстыруға болмайды! А РРМ А қа те сіз жи най ал май ды, ал ро ботма ни пу ля тор оны орын дай қа те сіз жи най ал май ды, ал ро ботма ни пу ля тор оны орын дай ала ды. Қазіргі кезде адамға және жа ну ар ла рға ұқ сас ро бот тар ала ды. Қазіргі кезде адамға және жа ну ар ла рға ұқ сас ро бот тар көптеп құ рас ты рыл ған көптеп құ рас ты рыл ған Н Ең за ма науи ав то мат ты құ рыл ғы лар ға ро бот тар ды жат Ең за ма науи ав то мат ты құ рыл ғы лар ға ро бот тар ды жат қы за мыз. Адам дар күр де лі элект рон дық тақ та ны жыл дам әрі қы за мыз. Адам дар күр де лі элект рон дық тақ та ны жыл дам әрі қа те сіз жи най ал май ды, ал ро ботма ни пу ля тор оны орын дай қа те сіз жи най ал май ды, ал ро ботма ни пу ля тор оны орын дай ала ды. Қазіргі кезде адамға және жа ну ар ла рға ұқ сас ро бот тар ала ды. Қазіргі кезде адамға және жа ну ар ла рға ұқ сас ро бот тар көптеп құ рас ты рыл ған көптеп құ рас ты рыл ған - Ең за ма науи ав то мат ты құ рыл ғы лар ға ро бот тар ды жат Ең за ма науи ав то мат ты құ рыл ғы лар ға ро бот тар ды жат П П дегеніміз – басқа нысанды басқаруға бағытталған В ритм де рін адам ның қа ты су ын сыз ав то мат ты түр де орын дай ды, ритм де рін адам ның қа ты су ын сыз ав то мат ты түр де орын дай ды, прог рам ма адам бас қа руы мен бо ла прог рам ма адам бас қа руы мен бо ла В дегеніміз – басқа нысанды басқаруға бағытталған б дей міз. Мы са лы, кір жу ғыш мәши неге ки ім дей міз. Мы са лы, кір жу ғыш мәши неге ки ім не ме се ұн тақ са лу ды ұмы тып кет кен кез де де ал го ритм орын дала не ме се ұн тақ са лу ды ұмы тып кет кен кез де де ал го ритм орын дала бе ре ді. Се бе бі, ол ал го ритм ді фор маль ды түр де орын дай ды. бе ре ді. Се бе бі, ол ал го ритм ді фор маль ды түр де орын дай ды. жуу, шаю, сы ғу, кеп ті ру) ал го жуу, шаю, сы ғу, кеп ті ру) ал го ритм де рін адам ның қа ты су ын сыз ав то мат ты түр де орын дай ды, ритм де рін адам ның қа ты су ын сыз ав то мат ты түр де орын дай ды, а дей міз. Мы са лы, кір жу ғыш мәши неге ки ім дей міз. Мы са лы, кір жу ғыш мәши неге ки ім не ме се ұн тақ са лу ды ұмы тып кет кен кез де де ал го ритм орын дала не ме се ұн тақ са лу ды ұмы тып кет кен кез де де ал го ритм орын дала бе ре ді. Се бе бі, ол ал го ритм ді фор маль ды түр де орын дай ды. бе ре ді. Се бе бі, ол ал го ритм ді фор маль ды түр де орын дай ды. а с дей міз. Мы са лы, кір жу ғыш мәши неге ки ім дей міз. Мы са лы, кір жу ғыш мәши неге ки ім с Алгоритмді орындау ба- рысында қадамдардың орнын ауыстыруға болмайды! п п Е Алгоритмді орындау ба- рысында қадамдардың а а а с с бір команданы бір қалыпты, өзгеріссіз бір команданы түрлі ы ы ы 96 Ең та ны мал орын дау шы – ком пью тер. Оның ерек ше лі гі – әм бе бап бо лу ын да. Он да мә тін дік, сан дық жә не гра фи ка лық ақ па рат ты өң деу ге ар нал ған ком пью тер лік прог рам ма лар, оқытушы программа ла ры мен ком пью тер лік ой ын дар бар. Со ны мен қа тар, ком пью тер бас қа да құ рыл ғы лар дың (орын дау шы лар дың) жұ мы сын бас қа ра ды. Көп жағ дай да адам ның өзі де ал го ритм ді орын дау шы рө лін ат қа ра ды. Мы са лы, кө ше ден өтер де мына ал го ритм ді орын дай мыз: 1. Жаяу жүр гін ші өткелінде тоқ тау. 2. Сол жақ қа қа рау. 3. Егер кө лік жоқ бол са, он да жол дың ор та сы на дей ін жү ру жә не тоқ тау, әйт пе се 2әре кет ті қай талау. 4. Оң жаққа қа рау. 5. Егер кө лік жоқ бол са, он да қа ра мақар сы жаяу жүр гін ші ге дей ін жү ру, әйт пе се 4әре кет ті қай талау. Б 1. Ал го ритм орын дау шы сы де ген не? 2. Өмір де кез де се тін өз де рі ңе бел гі лі қан дай ал го ритм дер ді бі ле сің дер? 3. Орын дау шы ның ко ман да лар жүй есі де ген не? 4. Орын дау шы лар дың қан дай түр ле рі бар? 5. Ко ман да де геніміз не жә не ал го ритм қан дай ко ман да мен бас тала ды? Т 1. Не лік тен ал го ритм орын дау шы ла рын фор маль ды жә не фор маль ды емес деп екі топ қа бө ле міз? 2. Не үшін орын дау шы лар дың ко ман да лар жүй есі әр түр лі? 3. Не ге әр ал го ритм ді құр ған да «Ба сы», «Со ңы» ко ман да ла ры бо лу ке рек? Т Фор маль ды жә не фор маль ды емес орын дау шы лар ды са лыс ты рың дар. Б Т Т А А А А 96 Р лыс лыс РР РМ 2. 2. Не үшін орын Не үшін орын 3. 3. Не Не ге әр ал ге әр ал ла ла ры бо ры бо ММ А Не Не лік лік тен ал тен ал А фор фор маль маль ды емес деп екі топ ды емес деп екі топ Не үшін орын Не үшін орын ге әр ал ге әр ал А Н да де да де тала тала ды? ды? Н тен ал тен ал Н - лар лар дың қан дың қан геніміз не жә геніміз не жә П дау дау се се тін өз тін өз ның ко ның ко ман ман дың қан дың қан В дау дау шы шы сы де сы де ген не? ген не? де де рі рі ңе бел ңе бел В б ті қай ті қай да қа да қа ра ра ма ма қар қар кет кет ті қай ті қай талау. талау. а дың ор дың ор ті қай ті қай талау. талау. қар қар сы жаяу жүр сы жаяу жүр с ритм ритм дың ор дың ор та та сы сы п ді орын ді орын дау дау ритм ритм ді орын ді орын а лік прог лік прог рам рам лік ой лік ой ын ын дар бар. дар бар. дың (орын дың (орын шы рө шы рө с ше ше лі лі фи фи ка ка лық лық рам рам ма ма лар, лар, дар бар. дар бар. ы ы лі лі гі – гі – лық лық 97 Формальды орындаушы Формальды емес орындаушы Ұқсастығы Кес те бой ын ша бос орын дар ды тол ты рып, ал го ритм ді орын даң дар. Ко ман да нө мі рі Ал го ритм нің ко ман да сы Ко ман да ның орын да лу нә ти же сі 1 Қа лам ды ал ... ... «Қа зақ стан» сө зін жаз «Қа зақ стан» сө зі жа зыл ды 3 ... Қа лам үс тел ге қой ыл ды 4 Со ңы ... 1. Тө мен де гі ал го ритм ге сәй кес есеп тің жа уа бын ха бар лаң дар: Ба сы 5ті 7ге кө бейт нә ти же сі нен 5ті аз айт нә ти же сі н 6ға бөл шық қан сан ды ха бар ла Со ңы. 2. Бе ріл ген тап сыр ма лар дың ал го рит мін құ рың дар: • «Шәй қай на ту» ал го рит мі; • «Мек теп ке ба ру» ал го рит мі; • «Дү кен ге ба ру» ал го рит мі; • «Гүл суару» ал го рит мі. Б Қа лай ой лай сың дар, күн де лік ті өмір де ал го ритм дер нә ти же ге же те ді ме? Қан дай жағ дай лар да ал го ритм нә ти же сіз бо ла ды? (Пі кір ал ма су) Б А А Р Қа Қа ти ти же же ге же ге же бо бо ла ла ды? (Пі ды? (Пі М «Дү «Дү • • «Гүл «Гүл суару» ал суару» ал М Қа Қа лай ой лай ой М А ген тап ген тап сыр сыр «Шәй «Шәй қай қай на на ту» ал ту» ал «Мек «Мек теп теп ке ба ке ба «Дү «Дү кен кен ге ба ге ба суару» ал суару» ал Н ға бөл ға бөл қан сан қан сан ды ха ды ха бар бар сыр сыр ма ма ту» ал ту» ал - айт айт ға бөл ға бөл П ге сәй ге сәй айт айт ВВВ ге сәй ге сәй кес есеп кес есеп В б б бббббб б б ... «Қазақстан» сө Қалам үстел а а аа а Коман орындалу нә стан» сө с рып, ал рып, ал с с с манданың лу нә п п п рып, ал рып, ал го го ритм ритм пп а а а ааа с с ы ы |