Г. Е. Берікханова Элементарлық математика 5B 01 11 00 «Информатика» және 5B 01 10 00 «Физика» мамандығы бойынша оқитын студенттерге оқулық
жүктеу/скачать 67,2 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ондық бөлшекті жай бөлшекке түрлендіру.
- Ондық бөлшектерді шама жағынан салыстыру.
| ондық таңбалар деп атауға келісілген.
Егер бөлшектің бүтін бөлігі жоқ болса, онда, жоғарыда көрсетілгендей, бөлшек мынадай түрде жазылатын дұрыс бөлшек болады:  .
Егер алымның бір цифрлары нольге тең болса, онда, бүтін санды кескіндегендей, бұл нольдердің үлкен мәні бар болатындықтан оларды тастап кетпеу керек, өйткені оларды тастап кету әр цифрдың орнын, олай болса, олардың мәнін өзгерту. Керісінше, кез келген ондық бөлшектің ақырғы цифрынан кейін (яғни bn –нен кейін) қанша болса да нольдерді жаза беруге болады, бұдан бөлшектің шамасы өзгермейді, өйткені 
Ондық бөлшекті жай бөлшекке түрлендіру. 
ондық бөлшекті кескіндеудің принципіне сүйеніп:  
деп жазуға болатындығын көрдік. Бөлшекті ортақ бөлімге келтірсек және бөшекті қосуды орындасақ мынау шығады: 
Мысал.  .
Шыққан жай бөлшектің алымы  бүтін сан болып табылады да, ал оның бөлімі, берілген ондық бөлшектің соңғы ондық таңбасы қай үлесті көрсетсе, бірліктің сол үлесін көрсетеді.
Ендеше, берілген ондық бөлшекті жай бөлшек түрінде жазу үшін үтірді алып тастап, шыққан санды жай бөлшектің алымы етіп алып, ал оның бөліміне 10 санының, берілген ондық бөлшектің соңғы ондық таңбасы қай үлесті өрнектесе, бірліктің сондай үлесін өрнектейтін дәрежесі алынады. Мысал.  .
Ондық бөлшектерді шама жағынан салыстыру. 0,24 және 0,23878 бөлшектерін салыстыру керек. Ондық бөлшектерді, тиісті нольдерді тіркеп жазып, ортақ бөлімге оңай келтіруге болады. Ондық таңбалары аз бөлшекке, екі бөлшектің де ондық таңбаларының саны бірдей боларлықтай етіп нольдер тіркеп жазады, яғни бөлшектерді ортақ бөлімге келтіреді. Бұл мысалда жүздік үлестерді жүз мыңдық үлестер түрінде көрсетеміз: 0,24000 және 0,23878. Бөлімдері бірдей болғанда қайсысының алымы үлкен болса, сонысы үлкен болады: 24 000 > 23 878. Осы сияқты 4,2 > 3,1978; 42,085 < 42,1 т.с.с. екенін оңай табамыз. Бөлшектердің шамасын салыстырғанда оларды ортақ бөлімге келтірмей-ақ жоғарғы разрядтың бірліктерінен бастап, бірдей разрядтың бірліктерін кескіндейтін цифрларды салыстырады. Мысалы, соңғы мысалда жоғарғы разряд – ондықтар. Олардың саны бірдей, ондықтардан кейін бірліктер келеді; олардың саны да бірдей. Келесі разрядтың бірліктерін – ондық үлестерді салыстырамыз. Бірінші бөлшекте 0 ондық, ал екінші бөлшекте бір ондық үлес бар. Ал басқа цифрлардың барлығымен, олардың саны қанша болса да, кескінделетін сандардың қосындысы алдындағы разрядтың бір бірлігінен, яғни 0 саны 1-ден, кіші болатындықтан, ондық үлестерінің орында 0 тұрған сан оннан бір үлесі бір саннан кіші, демек, 42,085<42,1 болады; сол сияқты 0,8574 > 0,857387. Ондық бөлшектерді жазудың жоғарыда қарастырылған принциптерінен ондық бөлшектердің теңдігінің мына шарттары шығады.
жүктеу/скачать 67,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|