Г. М.Қырғызбаева Жоғарғы геодезия 3
Г.М.Қырғызбаева Жоғарғы геодезия
жүктеу/скачать 1,82 Mb. Pdf көрінісі
|
Жограы геодезия оку куралы
- Бұл бет үшін навигация:
- Г.М.Қырғызбаева Жоғарғы геодезия
| Г.М.Қырғызбаева Жоғарғы геодезия
45 11 сурет – Жоғарғы дәлдікті оптикалық теодолиттің сұлбасы Осьтік жүйе, оған теодолиттің вертикаль осі кіреді 1, дәл деңгейі 3; дурбінің айналу осі 2; тұғырық 9; горизонталь 4 және вертикаль 5 дӛңгелектердің лимбтері; визирлік қондырғы – окулярлық микрометрлі дүрбі 7; есептеу қондырғысы 8, оған оптикалық микрометр кіреді. Теодолиттің негізгі бӛліктері ӛзара байланысқан; олардың дәлдігі келісулі болу керек. Бұрыштық ӛлшеулер процесінде теодолиттің геометриялық сұлбасындағы кез келген бұзылулар ӛлшеулер нәтижелеріне кері әсерін тигізетін қателіктерге алып келеді. Түзетулер және тексертулер кезінде геометриялық параметрлеріне және оптикалық–механикалық талаптардан анықталады және жойылады. Зерттеулерге ӛлшеу нәтижелеріне сәйкес түзетулер енгізу үшін жойылмайтын ауытқуларды анықтауды кӛздейді. Міндетті түзетулерге келесілер кіреді: 1) горизонталь дӛңгелектің алидада кезіндегі цилиндрлік деңгейдің осі теодолиттін айналу осін перпендикуляр болу керек; 2) кӛру дүрбісінің визирлік осі оның айналу осіне перпендикуляр болуы керек. Бұл шарттың орындалмауы коллимациондық қателерге алып келеді; олар 2с = КЛ – КП 180 20 аспауы керек. Коллимацияның әсері ӛлшеген бағытқа дүрбінің екі жағдайынан КЛ және КП алынған екі есептеуден толық жойылады. 3) кӛру дүрбісінің айналу осі теодолит осіне перпендикуляр болуы керек. Дүрбінің горизонталь осінің теодолиттің вертикаль осіне перпендикуляр еместігінен және цапф диаметрлерінің теңсіздігіне пайда болған қателерді жою үшін бағыттарды дүрбінің екі жағдайында ӛлшеп, олардың орта арифметикалық есебін алу қажет. Г.М.Қырғызбаева Жоғарғы геодезия 46 4) зенит орнын MZ немесе ноль орнын МО верикаль дӛңгелектің МZ=КЛ+КП-180 0 немесе MО =КП-КЛ+90 0 10 кӛп болмау керек. Жоғары дәлдікті теодолиттерді зерттеу кезінде лимб диамерінің қателіктері, оптикалық, ренгоптикалық микрометрдің бос жүрісі, алидада және лимб эксцентриситеттері анықталады. Аспаптың бӛліктері мен бӛлшектерін дайындаумен байланысты қателіктер лимб диаметрінің қателеріне жатады. Бұл – ең ірі аспаптық қателіктер. Бұл қателіктердің әсерін бұрыштық ӛлшеулер жүргізу әдісімен азайтады. Әр бұрышты бірнеше амалдармен ӛлшейді. Әрбір амалда алидаданың бастапқы қондырғылары лимбтің жартылай доғасында біртекті таралуы керек. Горизонталь дӛңгелекті амалдар арасында келесі бұрышқа ауыстыру керек: , / 180 0 i m (23) мұндағы m – амалдар саны, i – теодолит лимбінің бӛлінуі, Оптикалық микрометрдің бос жүрісі кезінде микрометр шкаласы айналғанда беріліс механизмі параллель жазық жоспарларды бірақ кешіктіріп қозғалысқа келтіреді, яғни лимб шкалалары кешігіп қозғала бастайды. Барабан алғашында бос айналады. Бос жүріс барабан кері айқалғанда байқалады. Бұл қателіктің әсерін азайту үшін микрометр басының бойынша бұрып аяқтау қажет. Номиналды және микрометр кӛмегімен ӛлшенген шамалар рен деп аталады. Микрометрдің есептік барабанының ең кіші бӛлігі: , / n i (24) мұндағы i-лимб штрихтар арасындағы ең кіші интервал, лимб бӛліктері; n- лимбтің бір бӛлігіне сәйкес келетін барабанның бӛлігіндегі сан; бізге белгісіз, ал лимбтің бір бӛлігіне келетін микрометр барабанының бӛліктерінің нақты саны белгісіз. Аспап кострукциясымен қарастырылған оның теориялық саны n 0 белгілі: n n r 0 (25) Алидаданың эксцентриситеті дегеніміз – алидаданың айналу осі мен лимб ӛсінің сәйкес келмеуі. Лимб эксцентриситеті дегеніміз – горизонталь |