Г.М.Қырғызбаева Жоғарғы геодезия

Г.М.Қырғызбаева Жоғарғы геодезия 
7 
 
1.
 
ЖОҒАРҒЫ ГЕОДЕЗИЯ ТУРАЛЫ ТҤСІНІК
 
 
 
1.1 Жоғарғы геодезия пәні және міндеттері 
Геодезия Жер туралы ғылым ретінде ежелгі кӛне ғылымдардан келді 
және грек тілінен аударғанда "жерді бӛлу" деген мағынаны береді. ХІХ 
ғасырдан бастап жалпы геодезияны
геодезия
және 
жоғарғы геодезия
деп 
бӛле бастады. 
Геодезияның басты мақсаты – ӛлшеулер арқылы карта мен пландарға жер 
бетінің кішігірім учаскілерінің бӛлшектерін бейнелеу болса, Жоғарғы 
геодезия жер бетінің тұтас немесе белгілі бір бӛлігін тіктеуіш сызығы, 
фигуралары мен Жердің гравитациялық ӛрісін ескере отырып зерттейтін 
және бейнелейтін ғылым саласы.
Жердің пішіні деп Жердің физикалық бетін атайды. Ал Жердің 
гравитациондық ӛрісі деп тартылыс күші мен кері итеруші күшке парапар 
ауырлық күші ӛрісі түсіндіріледі. Жердің гравитациялық ӛрісін зерттеу - 
басқа да физикалық құбылыстарды зерттеу сияқты геофизикалық маңызды 
мәселе болып табылады.
Жоғары геодезия – Жердің ӛлшемдерін, пішінін және гравитациялық 
ӛрісін анықтаумен, мемлекеттік тірек геодезиялық тораптарын құрумен, 
геодинамикалық құбылыстарды зерттеумен, Жер эллипсоиды бетіндегі және 
кеңістіктегі геодезиялық есептерді шешумен айналысатын ғылым. 
Жоғары геодезияның шешетін есептері ғылыми және ғылыми-
техникалық болып екіге бӛлінеді. Жоғары геодезия мен оған қатысты 
ғылымдардың (гравиметрия және Жер пішіні теориясы, ғарыштық геодезия 
және астрономия) негізгі ғылыми мәселесіне Жер пішінінің параметрлерін, 
сыртқы гравитациялық ӛрісін және олардың уақыттық кеңістіктік 
ӛзгерістерін анықтау болып табылады. Қазіргі кезде жоғары геодезияда Жер 
пішіні ретінде Жердің физикалық бетімен, яғни құрлықтың қатты қабығымен 
және мұхиттар мен теңіздердің тыныштық күйіндегі деңгейімен шектелген 
фигура қабылданған. Жердің гравитациялық ӛрісі деп Жердің тәуліктік 
айналуынан туындайтын центрден итеруші күш пен тартылыс күшіне тең 
болатын ауырлық күшінің ӛрісі қабылданады. 
Жердің гравитациялық ӛрісін зерттеу – Жердің басқа физикалық 
ӛрістерін зерттеу сияқты маңызды геофизикалық мәселе болып табылады. 
Астрономиялық-геодезиялық, гравиметриялық, жерсеріктік және басқа да 
ӛлшеулер кешенін ӛңдеуден анықталатын Жер пішінінің параметрлері мен 
гравитациялық ӛрісінің Геодезия ғылымы үшін маңыздылығын және 
олардың Жоғары геодезияның кӛптеген есептерін шешуде қолданылуын 

жүктеу/скачать 1,82 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: