Гасырлар бойьтРесей империясы, одан кейш кецеспктотали-тарлыктертшсаясатпен бшпксырын бупп келди Кдз1рдщозщде де халкымыздын саясат пен саяси жетекш1лерд
§ 4. Казакстанда гы ултгык катынас мэселелер]
жүктеу/скачать 7,25 Mb.
|
Жамбылов Саясаттану (1)
§ 4. Казакстанда гы ултгык катынас мэселелер] Бурынгы Кенес Одагы кез!нде Казакстан Ресей империясына reyeaai баска елдер сиякты езпнш астында болды. Ол патша ек^метшшотаршылдыксаясатын одан ермен журпздь Адамдардын жана тарихи кауымдастыгы — Кенес халкын курамыз деген желеумен орыстандыру саясатын жузеге асырмакбодды- Тари-хымыз аяусыз бурмаланш. Тшм1зден, дш1м1зден айырылып кала жаздап, рухани медениет1М!з He6ip зобаланды басынан Keuiipai. КдзакстангаКСРО-нын барлык аймакгарынан ондаган, жузде-ген мын, Tirrri, кейб1р тугае халыкгарды кшддк кескен жерлершен айырып, жер аударып, "халыктар турмесше" айналдырды. 6з жер1маде G3iMi3 кыргынга ушырап, ез жер1м»зде езш1з кугынга туст1К. Сан мынпаган жацдар кырылып, сан мындаган жанпзр ата-журтын тастап кешуге межбур болды, орта жолда олардын копшшп кырылып калды. 1916 —1922 жылдары 900 мын казак турл1 казага ушырады. 1931—1933 жылдары казактарды отырык-шыланшрамыз жене рсспубликада ужымдастыру журпзем^з деп, Колдарывдаш малдарынсыпыруп алып, ел!м1зд1 адам айткысыз шичтршылыкка душар eTKis.ni. Сонын нетижес1нде зулматка казак халкынын2,5 win. адамы, ягни 52%-ы опат болды ("ЕгемендгКазакг § 4. Саясаттанудыц баска когамдык гылымдармен байланысы жэне оны окып-б1луд1н мацызы Саясаттану баска когамдык гылымдармен тыгыз байланыста дамиды. Себеб) олардын 6epiHin зертгеу объектга — ортак когам-лыквмф. Олар бтрталай ортак угымдарды да пайдаланады. BipaK га ep6ip когамтану гылымынын 03i iulk пен! бар. Сондыктан сая-саттанудын баска гуманитарлык гылымдар арасындагы ерек-шелтн, алатын орныи аныктап алган яашь Саясаттану еналдымен фалсафамен (философиями) тыгыз байланысты. Фелсафа—табигат, когам жэнетанымдамуынынне-гурлым ортак зандь1Ль»ктары туралы гылым. Ол lipmlniKTiH тупкшкт1 себептерш, рухани байлыктардыи иепзшде не жат-канын жене г. с. с. ашып, дуниеге тутас козкарас тугызады. Сондыктан ол баска пендер сиякты саясатгануга жалпы едютемелж гылым болып келедь Ол саясатты фелсафалык тургыдан дел елдейд1, саяси кубылыстар мен npouecrcpni талда>та дуниета-нымдык баглар береди BipaK ол меселелерди кубылыстарды, ом1рдшжекелегенжактарын карастырганда 03iHiHopcci тарлы-гын байкатады. Саясаттану когам eviipiniH саяси саласындагы жалпы зандылыктарды нактылайды, айкындайды, саяси таным-ды терендетед!, саяси кезкарасты калыптастырады. Сайып кел-генде, саясаттану ем1рдщ жалпы жактарын карастырганда фелсафа тужырымдарынасуйенед1, ал саясаттын нактылы жак-тарына келгенде фелсафа саясатгануга жупнед!. Саясаттану экономикалык теориями езара байланысты. Саяси экономия саяси npouccrcpai экономикалыктургыдан долелдей отырытт ол процестердщ негЫндс ер турл! елеуметпк топтардын е? Мудделерш жузеге асыру ушж Kypecin жатканына кез жетюзедк Саясаттануэкономикалыксаясатты дайындау жене icKe асыру, ол процестерд! мемлекет к реттсу лринциптерш гылыми турде непздейдь Саясаттану кукыктык гьыыммен тыгыз байланысты. Кукык адамдардын когамдагы катынастары мен терт»бш, журтс-туръь сын perreftai. Ол саяси шепимдерд! дайындап, icKe асырудын кушктык тепктерж керсетед1, кукыктык жене мемлекетпк нор-малар мен инстатутгардын киыекан, тушскен жерлерш карасгы-рады. К.укыкты К. Маркс зацга айналдырылгаи экономикалык устем таптын ерк» деп атаган. Саясаттану кукыктануга жалпы теория, онын теориялык-ед!стемел1к негтз! юпеттес. Саяси еюметжуйсещаз елеуметпк, 16 оныншнкде кукыктык ережелер мен катынастар жалпыга М1ндетп сипат алып орындалмайды. Сонымен катар кукыктык тургыда калып гаспай саяси ек!мет те едеттеп кызметш аткара алмайды. Саясатгануга жакын гылымдардынб1р1—элеуметтану (социология). Саясаттану саясатты белгш 6ip зандылыктарга багынып, 1С жузшде белгш 6ip принииптерд1 жузеге асыратын, дамып, ourepin отыратын процесс ретшде карайды. Ал елеуметтану оган процесс репнде емес, адамдыкэлшем perirae карап, елеуметпк ортанын саяси салага етер есерш зерттейдь Онын айналысатын меселелср! адамды жене кауымдастыкты дамытуга саясат не берс алады жене саясатты жет1лд1ру ушш адамдар не 1стей алады. Сайып келгенде, саясаттанудын непзп назары саясатта болса, елеу-мегганудын назары саясатты жасаушы адамда болады. Олардын арасындагы байланые ecipece саисаттануды сашыкэдю-тесщдерщ пайдалануга байланысты кушейетуседь Тарихбопсд. жуйель дейекп турде окиганьгнболган уакытына байланысты саяси институттар мен идеялардын дамуы туралы деректерй жинап,суреттейд1. Аты аталган гылымдармен катар саясаттану баска да адам-гершшк гылымдарымен байланысты. Солай бола тура саясаттанудын ез!не тен зертгеу объекта бар. Оган когамиын саяси са-ласы, ондагы болып жаткан барлык саяси кубылыстар мен про-иестср жатады. K^3ip сл1м!з тоуелаздтн алып, шын мешнде. демократиялык жолга туеш жаткан кезде азаматтык когам, кукыктык мемлекет орнату ymin саясаттану пешн окып-уйрену болашак ма-мандарга ауадай кажет. Эк!мшЬик экономикадан нарыктык шаруашылыкка, тотали-тарлык жуйеден демократиялык кукыктык мемлекет куруга ету журтшылыктын саяси медениетш тубегейл! езгертуд! талап етедь Саясаттануды окып-уйрену саяси шыдамдылыкты, келнлмте, ымырага келугедайын болуды, еркениетп жене зан шенбершде, демократиялык институттар аркылы ез мудделерш бширт, кор-гай бшуд1, елеуметпк шиелен1стерд!н алдын алып, болдырмай немесе оларды ауыртпалыксыз жешлтрек шешу сиякты касиеттерд1 калыптастырады. К,аз1рп демократиялык мемлекеттерде саяси оку институтта-рынын кызметт непзп адамтершшк кундыяыктарды, ecipece, ерб1ртулганынеркшдт мен абыройын, онын табиги, ажырамас кукыкгарын мойындап, кад1рлеугео!ех1зд£лед1. 1<н6 17 БиЗлисучгка медицинский ксляодж Саяси 6UiM аэаматка OMip cypin отырган когамдык жэне саяси курылысты, мемлекегтеп ез орны мен релш, кукыгы мен м1вдетгср»н дурыс угынып, жете тусшуге кемектесел!. Онын мак-саты — адамды курдел! елеуметпк-саяси жагдайда лайыкты жен таба 6uwre, баска адамдардын мудделер» иен кукыгын сыйлай отырып, ез муддесш коргай быуге уйрету. Сонымен катар ол аза-маттарды демократиялык тертшт! жене оны камтамасызететш мемлекетпк, когамдык уйымдарды сыйлауга баулиды. Себебк 6epiK саяси тертшаз жеке адамнын шын мешндеп epKinairi болуы мумкш емес. Бурын саяси бшмнш максатын неп зшен азаматтардык арасында "этикалык парызды" насихатгауга, оларды мемлекет жене онын шыгарган зандарьш сыйлаушылыкты, азаматтык мм цютгерш орындауга эркашан дайын болуды калыптастыруга саятын. Ен алдымен тек мемлекетгш кажетшппн сскерспн мундай таал, кезкарас Еуропада, ecipece Германияда, XX гасырдык 60 жылда-рына дейш орын алды. Ал А К,Ш-та кептеген жыддар боны саяси бипмжн пайдалы нетижсгс жетуд» кездеген ирагматикадыкба-гыты басым дамыган. Ол азаматгарды езнин eMipJUK меселслерш баска адамдармен оркениетп карым-катыпаста, ыитымактастыкта шсшуд1 уйретел!. Эртурл» дау-дамай, шислешстерд! онша ауырт-палыксыз, кал'ы киналтпай ретгеуге баулиды. Ka3ip демократиялык елдерде саяси бшм жуйеа еуропалык жене америкалык гурыптарды 6ipiiaipyrc, буки мемлекетпен кдтар жеке тулгалир-дын мудделерж уйлсспре, ескерс отырып шешуге тырысалы. Б1зличзаманымызда кандай кесшпен айналысканына кдрамас-ган, саяси бин'м мен мэдениет ер адамга кажет. Ce6e6i, ол когамда турып, чпршшк еткенджтен баска адамдармен жене мемлекетпен сез жок б!рлесш ерекет ету? керек. Мундай 6uiiMi жок адам саяси 1стерде амал-айла, кулыктын кулы болып кетеди Оны саяси жагынан белсенд1 куштсроз максатына паНлаламып, ойынла-гысыюстейдк Азаматгардын кешшлк саяси сауатгылыгы когам ушш де кажет. Саяси сау;ггп»1лыккогамды 6ip адамнын дара ек1м!шл1пне непзделген уюмет жуйеанен, катал, леспотгык баскарудаи, адамгсршшкке карсы, мсмлеюгтк жене когамдык уйымдасты-рудынэкономикг1Г1ыкти1мс»зтурлер1ненсактандыр;1ЗД. Сондыктан адамдарлы 6ipiicripin 6ip мсмлекстпн шлнде еркенистл eMip суругетск жеке «лам тапа емес, букш когам муддел1 жене ол осы багытта талмай тж'мл' жумыс icTcyi TNic. Сонымен, Казакстан Рсспубликасы теуелегздтнбаянды ету-ге, бил1к курылымдарын калыпгаегыруга. когамдык ем!рл1 лс-мократияланлыру. саяси медениетп сомдау, ocin келе жаткан урпакты саяси елеуметтешпруге саясатганлыру курсын окып-уйренудш манызы ете зор. Бакылау жене езш-ез? тексеруге а риал гаи сурактар I Саясат деген не, o;i кашин панда болды? 2. Саясаттан тыс адам ом!р суре ада ма?" Аристотель "алам езшш табигаты бойынша саяси Tipi женшк" деп ие себепп айткаи? 3, Саяеатганудыц непзп карасшратын мэселелер» кандай? 4i С&ИОПТЫН кызметгерже не жагады? 1 Саяси пронестерд! зерттегенде саясаттану каидап од!стсрд1 пайда- (у Сансл г пси моральдын ерекшел!ктер1 неде? 7. Спясс!пы тек гылым гана емес, онер де дейль Неге? W. " I еориилык" жаие "колланбалык" саясатталудыи ара катынасы % ВйОХД шюумстпк жонс гуманитарлык гылымдардиц iuriiuic саяси ГЫЛымнмн орны капали.' lOTyjlTUllWH сняси модсние11Н кдлыптастыруды, онын демократия-II ill К кунлмлыюпрлы бойына ciiupyre саясаттанудын acepi кандай? II Ошснтишудыи СШн мамандыгынызга кажеп бар ми? Кандай? жүктеу/скачать 7,25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|