Ген кәнігі эпитеттің үстіне жапырағы қуарған
-а жұр- нақты көсемшенің жіктелген түрімен (а + ды)
жүктеу/скачать 6,92 Mb. Pdf көрінісі
|
Кітаптар 25-36
| -а
жұр- нақты көсемшенің жіктелген түрімен (а + ды) жасалған: «Ақылды ісіне сенеді, ақымақ түсіне сенеді »; «Кеменің әуеніне қарай жел еспейді » (араб мақалдары, аталған кітаптың 224- беті); «Тауық шақырғанға таң атпайды »; «Қылыш тәнді жа - ралайды, есек жанды жаралайды » (ауған мақалдары, 225- бет); «Істің жүйесін танымаған түйіннің шиесін танымайды »; «Ерінбегеннің еңбегі жанады, іркілмегеннің ерлігі артады » (Қ.Айнабековтың мақалдары, 226, 229-беттер). Дағдылы іс сементикасын білдірудегі мұндай параллелизм ауыз әдебиеті тілінде ғана емес, XIX ғасырдағы қазақтың жаз- ба әдеби тілінде де басым болып келгенін кереміз. -ар және а + ды жұрнақты тұлғаларды Абайдың пайдалануы өте қызғылықты. Ақын өлеңдерінде үздіксіз болып тұратын, дағдылы істі білдіруде - ар жұрнақты есімшені жиі қолданған. Ойшыл ақынның философиялық толғаулар болып келетін көптеген өлеңдерінде іс-әрекет үздіксіз қайталап тұратын, табиғатында сол нәрсеге тән, әрдайым болып жататын, яғни белгілі бір уақытпен шектелмейтін қимыл-құбылыс ретінде сөз болады. Ақын осындай философиялық шумақтарын -ар жұрнақты етістікпен құрады: Өлсе өлер табиғат, адам өлмес, Ол бірақ қайтып келіп ойнап-күлмес (Абай Құнанбаев, Шығармаларының толық жинағы, 1957, І-том, 178-бет) 83 . Күңгірт көңлім сырласар. Сұрғылт тартқан бейуаққа. Төмен қарап мұңдасар. Ой жіберіп әр жаққа (І,237). Құлақтан кіріп бойды алар Жақсы ән мен тәтті күй 83 Абайдан келтірілген мысалдар ақынның 1957 жылы шыққан екі томдық шығармалар жинағынан алынды, әрі қарай томы мен беті ғана көрсетіліп отырылады. 462 Көңілге түрлі ой салар, Әнді сүйсең, менше сүй (I, 219). Кісіде бар болса талап, Отырмас ол бойын балап, Жүрер, әрқайдан ізденер, Алар өз сүйгенін қалап (I, 83). Қараңғы түнде тау қалғып, Ұйқыға кетер балбырап (II, 93). Абай өлеңдерінде жүктеу/скачать 6,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|