Ген кәнігі эпитеттің үстіне жапырағы қуарған
у аффиксін таңдағаны көрінеді. Сөйтіп, әр алуан қызметте жиі қолданылған - мақ
жүктеу/скачать 6,92 Mb. Pdf көрінісі
|
Кітаптар 25-36
| у
аффиксін таңдағаны көрінеді. Сөйтіп, әр алуан қызметте жиі қолданылған - мақ жұрнақты тұлғаны Абайдың тек прозасының тіліне тән ерекшелік деп есептеуге болмайды. Қазақтың өте ерте замандардан келе жатқан фольклорлық мұраларынан және Абаймен тұстас басқа да жазу үлгілерінен алынған материалдарға қарап, бұл тұлға қазақтың жалпыхалықтық тіліне жат болмағандығын дәлелдейміз. -мақ жұрнақты тұлға Абай шығармаларында қандай мағынада, қай қызметте кездессе, жоғарғы нұсқаларда да сол мағынада, сол қызметте ұшырасады: ең алдымен, ол қимыл атауын білдіреді, супиндік, шақтық мәнге де ие болады, етістіктен жасалған есім де болып келеді. Бұл тұлға қазақтың қазіргі тіліне де жат емес, бірақ оның атқаратын қызметі едәуір тарылған: ол қазір көбінесе мақсатты келер шақ формасын жа- сайды. Сөз шебері Абай - мақ аффиксті тұлғаның мағынасының кең диапазонын сезіп, оны жалғыз прозасында емес, өлеңдерінде де молынан пайдаланған. Егер Абай тану саласындағы зерттеушілердің кейбіреулері оның «Қара сөздерінде»- мақ - 107 Бейсембиев К. Из истории общественной мысли Казахстана II половины XIX в. - Алматы, 1957. - С. 150. 108 Ы.Алтынсариннің Н.И.Ильминскийге 1876 жылы жазған хатынан. 109 Бұл жерде біз «кітаби тіл» деп ішінде араб, парсы тілдері мен басқа түркі тілдерінің сөздері молынан енгізілген, өзге тілдік грамматикалық та элементтері бар, орфограммасы қазақ тілі нормасына бағындырылмаған, көбінесе діни тақырыпта жазылған шығармалардың тілін айтып отырмыз. 487 пен жасалған тұлғаның көзге түсетінін ептеп болса да айтып, бұны кітаби тілдің элементіне (демек, халық тілінен біршама алшақтанатын элементке) жатқызса, осы тұлғаның Абайдың өлеңдерінде де аса жиі қолданылатындығы туралы әлі ешкім ешбір пікір айтқан емес. Айта қалған күнде де ешбір зерттеуші Абайдың -мақ аффиксті сөзі бар өлеңдерін кітаби тілде жа- зылды демеген (әрі дей алмаған) болар еді. Халық тілінде бар, бірақ синонимдес басқа тұлғамен (- жүктеу/скачать 6,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|