Ген кәнігі эпитеттің үстіне жапырағы қуарған
-йық вариантында қалып- тасқан I жақтық бұйрық райдың көпше түрінің аффиксі Абай- да дәйім -лық
жүктеу/скачать 6,92 Mb. Pdf көрінісі
|
Кітаптар 25-36
| -йық
вариантында қалып- тасқан I жақтық бұйрық райдың көпше түрінің аффиксі Абай- да дәйім -лық қалпында қолданылады. Бұл оның жалғыз про- засына ғана емес, өлеңдерінің тіліне де тән (Абайдың кейбір өлеңдері тұтасымен -лық ұйқасына құрылған: «Бір дәурен кемді күнге бозбалалық» т.б. өлеңдерін қараңыз). Абай тіліндегі морфологиялық тұлғалардың мұндай «ерек- шеліктерінің» себебі неде? Абай қазақтың жазба әдеби тілінің іргетасын қалағанда, оның арқауы етіп халықтың ауызекі сөйлеу тілі мен ғасырлар бойы шыңдалып келе жатқан асыл мұра –– ауыз әдебиеті тілін алды. Сондықтан Абай тіліндегі бірсыпыра грамматикалық тұлға-тәсілдер сөйлеу тілі мен ауыз әдебиеті тілінің нормаларымен ұштасып жатты да сыртқы тұлғалық көріністері жағынан да одан ұзап кетпеді. Жоғарыда келтірілген тұлғалардың бәрін де ауыз әдебиеті нұсқаларының тілінен кездестіре аламыз. Әсіресе ірілі-ұсақты фольклорлық шығармалардың ертеректе басылған варианттарында - тұғын, -менен, дағы, -лық тұлғалары жиірек ұшырасады: «Шеше, ат мінгестіретұғын емес, үйіңе баста, – деді («Қисса Алпа- 112 Әрі қарай томның нөмірі мен беті ғана көрсетіліп отырылды. 490 мыш», 1901); «Сол Тарғын тіліне нанатұғын бір кісі тауып бер (В.В.Радлов Образцы народной литературы тюркских племен, живуших в Южной Сибири и Джунгарской степи. - СПб, 1870. - Ч. III. Киргизское наречие); «Егерім ақылдың бәрі сақалда болатұғын болса, менің патсам мені қойып, ешкіні жіберер еді депті (Хрестоматия турецкая персидская, киргизская и уз- бекская. Составил М.Терентьев. - Книга вторая. - САб, 1876. - С. 66); «Олай болса, екеуміз де атпалық », – деді (Туреская хрестоматия, составленная И.Березиным. - Т. III. - 1876. - С. 10); «Көрдің бе, кедей Қамбар менен Назымның сөйлесіп тұрғанын?» («Қамбар батыр»). Сөз етіп отырған тұлғалардың сөйлеу тілі мен ауыз әдебиеті тілінің нормасына жататын - жүктеу/скачать 6,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|