8.1.3 Пирамида бетіндегі нүктенің орналасуы
Бір ғана табаны болатын жəне табаны көлденең жазықтыққа параллель
болатын, қырлары бір нүктеден (төбеден) тарайтын жəне төбесінен түскен
перпендикуляр табанының ішінде болатын көпжақты беттің бұл түрін
дербес жағдайда орналасқан пирамида деп айтады (126-сурет). Табандарына
байланысты пирамидалар
үш жақты, төртжақты, бес-
жақ ты жəне т.б. түрлерге
бөлінеді.
Төбесінен түскен перпен-
дикуляр табанының ішінде
болмайтын көпжақты бет
түрін жалпы жағдайда
орна
ласқан пирамида деп
айтады (128-сурет). Мұндай
пирамидалар да табандарына
байланысты үшжақты, төрт-
жақты, бесжақты жəне т.б.
түрлерге бөлінеді.
Енді нүктенің жоғарыда
аталған пирамидалар бетін-
дегі орналасуларын, фрон-
таль жəне горизонталь
1
П
A
C
L
B
M
2
П
/
1
K
S
K
2
M
2
A
2
C
2
S
2
L
2
K
134
проекция жазықтықтарындағы про-
ек цияларын қарастырайық (126
жəне 127-суреттер).
Сонымен 126-суретте АВС үш-
бұрышты табаны жəне S төбесі
бар дербес жағдайда орналасқан
пирамиданың кеңістіктегі кескі-
ні мен фронталь проекция жазық-
тығындағы проекциясы көрсетіл ген.
Бұдан басқа бұл дербес жағдайда
орналасқан пирамиданың АS
қырындағы М жəне АС табанында
жатқан L нүктелері мен ASC
жағындағы К нүктелері берілген.
Ал 127-суретте осы кеңістіктегі
орналасқан пирамиданың горизон-
таль жəне фронталь проекция
жазықтықтарындағы проекциялары,
яғни эпюрасы көрсетілген. Бұл
эпюрде дербес жағдайда орналасқан
пирамидаға тиісті пирамида бойында
əртүрлі жағдайда орналасқан K, L
жəне M нүктелерін алайық. Егер
эпюрде M нүктесінің фронталь
жəне горизонталь проекциялары S
2
A
2
жəне S
1
A
1
қырларында орналасса,
онда бұл нүкте пирамиданың SA қырында жатады. Ал егер L нүктесінің
фронталь жəне горизонталь проекциялары пирамиданың АВС табанының
A
2
С
2
жəне A
1
С
1
қырларында орналасса, онда L нүктесі пирамиданың АВС
табанында орналасады. Ал енді К нүктесі - пирамиданың ASC жағында
(бетінде) орналасқан нүкте. Оны анықтау үшін пирамиданың S төбесінен
ASC жағында орналасқан К
1
нүктесі арқылы пирамида табанын қиятын
сəуле жүргіземіз. Бұл сəуле пирамида табанын К
1
/
нүктесінде қиып өтеді.
Табылған К
1
/
нүктесінен байланыс сызығының көмегімен фронталь проекция
жазықтығына көтеріп, К
2
/
нүктесін табамыз. Осы нүкте мен пирамиданың
S
2
төбесін қосамыз. Табылған түзу бойынан К
2
нүктесінің фронталь
проекциясын байланыс сызығының көмегімен табамыз (127-сурет).
Енді жалпы жағдайда орналасқан пирамида бойындағы тиісті нүктелерді
қарастырайық.
128-суреттегі пирамида бойында əртүрлі жағдайда орналасқан K, L жəне
M нүктелерін алайық.
128-суретте кеңістікте орналасқан жалпы жағдайдағы пирамида бойында
1
A
1
C
1
B
1
L
1
K
1
M
/
1
K
1
П
2
С
2
K
2
П
2
В
2
А
2
L
2
M
2
S
1
S
1
S
/
2
K
135
жатқан нүктелер қарас-
тырылған. Енді осы нүкте-
лердің фрон
таль жəне
гори зонталь
проекция
жазықтығындағы проек-
цияларын қарастырайық
(129-сурет).
Жоғарыда айтылған
мысалдағыдай, егер жал-
пы жағдайда орналасқан
пирамиданың M нүк-
те сінің
проекциясы
фронталь S
2
A
2
жəне
горизонталь S
1
A
1
қыр-
ларында орналасса,
онда бұл M нүктесі
пирамиданың SA
қырында орналасады. Ал, L
нүктесінің фронталь жəне
горизонталь проекциялары пира-
мида табанының A
2
С
2
жəне A
1
С
1
қырларында орналасқан, яғни
L нүктесі пирамида табанында
жатады. Ал, егер К нүктесінің
фронталь жəне горизонталь
проекциясы пирамиданың ASC
жағында (бетінде) орналасқан
нүкте болса, онда бұл нүкте
жалпы жағдайда орналасқан
пирамиданың ASC жағына
тиісті болады. Ал, жақ бетіндегі
нүктені табу жолы 129-суретте
көрсетілген.
1
П
A
C
L
S
B
K
M
K
1
A
1
C
1
B
1
L
2
.
3
K
1
M
1
S
1
П
1
K
2
S
2
C
2
L
2
П
2
A
2
K
2
B
2
M
136
Достарыңызбен бөлісу: |