Халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары
Hasen ismi Sovyet döneminde Rusça olarak Касен ( Kasen
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
| Hasen
ismi Sovyet döneminde Rusça olarak Касен ( Kasen ); yeni Latin alfabesi ile millî özelliğini tamamen kaybederek, daha “batılı” olan Kassen şeklinde kaydedilmektedir. Buna benzer binlerce örnek mevcuttur. Böylece “şekil ve anlam” bütünlüğü büyük bir tahribata uğrayarak Kazak dilinin fonetik yapısı temelde etkilenmektedir. Sovyet döneminde Kazak dili zaten belli bir tahribata uğramıştı. Bu durum, incelenmesi gereken ayrı ve önemli bir araştırma alanıdır. Sonuç olarak, Kazakistan’da 1992 yılından itibaren hazırlıkları süren alfabe değişim projelerinde öncelikle metodolojik kriterlerin belirlenmesi gerekir. Bu problemi Kiril veya Latin alfabesi seçimi olarak yaklaşılmaması büyük önem taşır. Dünya alfabeler tarihinin bir bütünlük içerisinde incelenip, alfabe değişimi ve gelişimi nedenleri üzerinde durarak daha önceki tecrübelerin artıları ve eksileri muhakkak stratejik araştırma olarak değerlendirilmelidir. Dünya alfabelerinin karşılaştırmalı incelenmesi, dallanarak ortaya çıkan yeni alfabelerin köklerini gösterir. Yenilenmiş yüzlerce alfabe yeni adıyla hususî özellikleri ile yaşamaya devam etmektedir. Çağdaş alfabelerin arasındaki görünmeyen bağların her araştırmacıyı ortak kaynağı aramaya sevk etmesi beklenir. Gösteren ve gösterilen arasında her zaman fonetik uyum olmayan dilleri (Rus, İngiliz, Fransız, Alman vs.) hatırlamak yerinde olur. Bir yazı sistemini alırken sadece ses özellikleri değil, kelime hazinesi, yapı ve anlam, cümle normları da etkilenmektedir. Kiril alfabesinin uygulanması bunu kanıtlamaktadır. 306 Alfabe, bir dilin varlığında önemli yer tutar, bir bütünlük oluşturur, dil ile özdeşleşir, şekil ve anlamın bütünlüğünü sağlar. Alfabe yayılımı ve gelişimi halkların tarihî, millî-kültürel ve diller arası iletişimini yansıtır. “Alfabe karışımı”siyaseti neticesinde harflerin değişimiyle yeni alfabeler ortaya çıkar. Grafik işaretlerin asimilasyonu, basitleştirilmesi veya karmaşık haline getirilmesi ile yeni harfler üretilmeye başlamasıyla farlılıklar görülür. Latin temelli yeni Kazak alfabesi çalışmalarında tüm seçenekler incelenmelidir. Bugüne kadar uluslararası konferanslarda, sosyal medyada Kazak bilim dünyası tarafından sunulan alfabe projelerinde görülen ortak husus: Latin alfabesi menşeli yeni Kazak alfabe örneklerinde tanınabilirlik ve millîlik özelliğinin olmaması; 1929 yılında kabul gören Latin alfabesinin tarihî şartlarının ve yüzeysel hazırlığın sorgulanmaması, yeni alfabe oluşturmasından ziyade, hazır bir alfabe seçimi üzerinde odaklanılmasıdır. Rus fonetik sisteminin ağırlıklı olduğu tüm “millî” alfabelerde Rus alfabesindeki 33 harf +birkaç özel harf ilave edildiği için harf sayısı kesinlikle 33 harften az olması mümkün değildi. Dolayısıyla Sovyet döneminde çok sayıda yapay alfabeler üretilmişti: araştırma konumuz olanmevcut Kazak alfabesinde 42 harf vardır. Buradan yola çıkarak, öncelikle Kazak Kiril alfabesinde kullanılmayan harfler kaldırılabilir, çoğu harfler muhafaza edilebilir, ihtiyaç duyulan yeni harfler için diakritik işaretler kullanılabilir. Kısmî değişim uygulamasında alfabetik bütünlüğün korunması önemlidir. Çağdaş Kazak Kiril alfabesi dâhil, muhtelif yazı sistemlerinden yararlanılmalıdır. Yeni alfabe oluşturma sürecinde yazı sistemlerinin kaynağı, gelişimi ve yayılma mekanizması göz önünde bulundurulmalıdır. Yeni Kazak alfabe hazırlığında belli bir alfabe tercihinden ziyade,alfabetik bütünlüğü sağlayarak ve millî özelliği koruyarak mevcut alfabenin reformu yapılmalıdır. жүктеу/скачать 4,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|