Хасанов М. Ғылым теориясы indd
ОрталықАзия,Таяужәне
жүктеу/скачать 1,92 Mb. Pdf көрінісі
|
dokumen.pub 9786010412965
| 2.5.ОрталықАзия,Таяужәне
ОртаШығыстағыортағасырлықғылым Рим им пе рия сын да хрис тиан дық қа был дан ған нан кейін фи- ло со фия лық оқу орын да ры жа бы лып, Таяу Шы ғыс ел де рі – Си- рия, Иран ды па на ла ған фи ло соф тар мен ға лым дар қу да лан ды. Қа ла лық өмір да мып ке ле жат қан бұл ел дер де фи ло со фия лық жә не ғы лы ми мек теп тер, ау дар ма ор та лық та ры, кі тап ха на лар, кейін нен ака де миялар пай да бол ды. «Да на лық үйле рін де» (ді ни- мә де ни жә не ау дар ма ор та лық та ры осы лай атал ды) фи ло со фия- лық жә не теоло гиялық оқу лар дан бө лек, ме ди ци на, ма те ма ти ка, аст ро но мия, геог ра фия оқы тыл ды. Со ны мен қа тар мұн да ан тик за ма ны ның көр нек ті ой шыл да ры ның ең бек те рі грек ті лі нен си- 2-бө лім. ғы лым ның пай да болуы және оның тарихи даму ке зең дері 38 рия, ор та пар сы, араб тіл де рі не ауда рыл ды. Ба тыс үшін Шы ғыс ан ти ка лық фи ло со фия лық жә не ғы лы ми мұ ра ны сақ та ды. Ха- ли фат тар құ рыл ған нан кейін мә де ни жә не ғы лы ми бай ла ныс тар ке ңейіп, зерт теу лер те рең дей бас та ды. Әрі бұл дог ма ти зм нің қыс- па ғын да қа тып қал ған мұ сыл ман дық се нім нің ру хы на то лық тай сәй кес кел ді. Ха ли фат тың бар лық ел де рін де бел сен ді ау дар ма қыз ме ті жүр- гі зіл ді. ІХ ға сыр да оның ор та лы ғы Си рияның астана сы Бағ дад та- ғы «Да на лық үйі» бол ды, оны ха лиф Ха рун ар-Ра шид не гіз де ді. Араб-мұ сыл ман ға лым да ры грек-рим әле мі нің не гіз гі ғы лы ми жә не фи ло со фия лық ең бек те рі нің бар лы ғын жақ сы біл ді. Олар- дың ішін де Пто ле мей дің аст ро но миясы, Эвк лид пен Ар хи мед тің, Гип пок рат тың, Га лен, Пла тон, Арис то тель, Пор фи рий дің ең бек- те рі бар. Са на лы түр де бі лім алу ға де ген ұм ты лыс ор та ға сыр лық араб- ис лам мә де ниетін екі ға сыр дың ішін де көр кейт іп жі бер ді, бұл құ бы лыс адам зат мә де ниеті нің да му ын да ғы тұ тас тай бір ке зең ді қам ты ды. Бұл са ла да ғы же тіс тік тер дің се бе бі араб-мұ сыл ман фи- ло со фиясы ның ис лам жә не оның дог мат та рын қор ғауы мен ға на тү сін ді ріл мейді. Же тіс тік тер ге ма те ма ти ка, фи зи ка, ло ги ка, ме ди- ци на, тіл бі лі мі, му зы ка жә не құ ры лыс са ла ла рын да кең бі лім дер- ге ие жан-жақ ты ға лым дар дың қыз ме ті се беп бол ды. Ғы лым мен одақ тас ты ғы ның ар қа сын да фи ло со фия тә жі ри бе ге жа қын дап, пе ри па те тик тер дің ең бек те рін де жа ра ты лы стану ба ғы ты на жат- қы зыл ды. Осы лай ша, фи ло со фия ның күн де лік ті өмір мен бай ла- ны сы ту ды. Ді ни бі лім де, дү нияуи фи ло со фия лық бі лім де ақи қат ты із- деуге ба ғыт тал ды, алай да олар дың ара сын да үл кен айыр ма шы- лық бол ды. Ді ни бі лім ар ғы әлем ге ба ғыт тал ды, сон дық тан да жер де гі әлем дін де екін ші орын да тұр ды, бұл әлем ар ғы дү ниеге қа дам ба су ға дай ын дық ре тін де қа рас ты рыл ды. Фи ло со фия лық- ғы лы ми бі лім ді ни ақи қат тар ды анық тау ға ға на емес, сон дай-ақ жер де гі өмір ді, та би ғат әле мін та ну ға да ба ғыт тал ды. Ма те ма тик жүктеу/скачать 1,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|