«ғы- лыми қауымдастықтың» психологиясы арқылы емес, осы үдерістің объективті логикасының негізінде тү сін ді рі ле ді.
Оның ойын ша, зерт теу бағ дар ла ма сы жа ңа фак ті лер ді «бол жай
оты рып», эв рис ти ка лық қыз мет ті сәт ті ат қар са ға на өр кен дейді,
яғ ни оның теория лық да муы эм пи ри ка лық өсім ге се беп бо луы
қа жет. Сон дай-ақ бә се ке лес бағ дар ла ма та ра пы нан бол жан ған
жа ңа фак ті лер ге ке шік кен тү сін дір ме лер бер се, ғы лы ми бағ дар-
ла ма ке рі ше гі не ді. Егер бір зерт теу бағ дар ла ма сы бас қа сы на
қа ра ған да озы ғы рақ тү сін дір ме бер се, он да ол екін ші сін ығыс-
ты рып тас тайды.
Со ны мен, Ла ка тос та поп пер лік сы ни ра ци она лизм өзі нің не-
га тив ті-жой ғыш си па ты нан айыры лып, конст рук тив ті си пат қа
ауыса ды. Зерт теу бағ дар ла ма ла ры ның әдіс те ме сі тұр ғы сы нан ал-
ған да сы ни ра ци она лизм қа ғи да ла рын ұстану ар қы лы теория лық
жүйе те ріс ке шы ға рыл майды, ке рі сін ше сәй кес тұ жы рым дар жа-
са ла ды. Бұл мә се ле ні жан-жақ ты көз қа рас бой ын ша қа рас ты ру ға
мүм кін дік бе ре ді.
Кез кел ген ғы лы ми тұ жы рым ның күш ті жә не әл сіз жақ та ры
бар. Ғы лы ми-зерт теу бағ дар ла ма сы идеясы қа зір гі ғы лым да ғы
те рең өз ге ріс тер ді тү сі ну ге мүм кін дік бе ре ді. Со ны мен бір ге Ла-
ка тос тың тұ жы рым да ма сын да ғы лы ми зерт теу дің шы найы құ ры-
лы мы «ғы лы ми ойын ның ере же ле рі мен» ал мас ты ры ла ды. Бұл
ере же лер дің ақи қат пен еш қан дай бай ла ны сы жоқ. Ла ка тос бой-
ын ша, ға лым ның қыз ме тін де әл де бір жа һан дық тұл ға лық ая дан
тыс үде ріс, «ме та фи зи ка лық прин цип» жа тыр. Алай да қа был дан-
ған бас тап қы заң ды лық тар дың ая сын да бұл прин цип ті не гіз дей
ал ма ды.