Принцип – зерт те ле тін жүйе нің жал пы жә не
ма ңыз ды өл ше мі, ол фор ма лар мен әдіс тер ге, тіп ті зерт теу нә ти-
же ле рі не бел гі лі бір шек теу лер ор на та ды. Мы са лы үшін се беп ті-
лік прин ци пі жал пы ла ма си пат қа ие, сон дық тан оны те ріс ке шы-
ға ра тын теория шы найы ғы лы ми теория бо ла ал май ды. Осы тұр-
ғы дан ал ған да се беп ті лік прин ци пі теория лық жүйені шек тейді.
Ғы лы ми идея
жорамал тү рін де көп ші лік ке ұсы ны ла ды. Жо-
ра мал – тек се ру ді жә не нақ ты лауды қа жет ете тін ғы лы ми бол-
жам, ғы лы ми бі лім нің бұл фор ма сы на күр де лі лік жә не де рек сіз-
дік тән. Ги по те за екі са ты дан тұ ра ды: қан дай да бір бол жам ды
ұсы ну жә не оны ло ги ка лық жә не тә жі ри бе лік тұр ғы да дә лел деу.
Қа ра пай ым бол жам нан ги по те за ның бір қа тар айыр ма шы лы ғы
бар. Ги по те за ға тән бел гі лер: бол жам ды жа сауға не гіз бол ған
фак ті лер ге сәй кес тік; ба қы ла ну шы лық; құ бы лыс тар дың кең қа-
та ры на жа рам ды; са лыс тыр ма лы түр де қа ра пай ым. Ги по те за лар
қан дай да бір құ бы лыс тар ды не ме се көз қа рас тар жүйе сін тү сі ну
жә не тү сін ді ру тә сіл де рі нен тұ ра тын тұ жы рым дар дың ая сын да
ұсы ны ла ды.
Әлеу мет тік-эко но ми ка лық жә не гу ма ни тар лық ғы лым дар да-
ғы ги по те за ның шы най ылы ғын көр се те тін өл шем дер кең та ра-
ған ере же лер ге (ір ге лі ғы лым дар да осы лай) емес, ста тис ти ка лық
мә лі мет тер ге сүйене ді; фи зи ка мен ма те ма ти ка да кө бі не сәй кес-
тік прин ци пі қол да ны ла ды, алай да ма те ма ти ка лық мо дель дер де
(ком пью тер лік не ме се есеп теуіш экс пе ри мент) пай да ла ны ла ды;
жа ра ты лы стану ғы лым да рын да, геог ра фияда жә не бір қа тар бас-
қа ғы лым дар да ойша не ме се тә жі ри бе лік экс пе ри мент пай да ла-
ны ла ды.
Тек се ріл ген жә не дә лел ден ген ги по те за се нім ді ақи қат тар дың
қа та ры на өтіп,