Назар аударыңыз! Йод – улы зат. Ол бүйрек және жүрек-қан тамырлары жүйесіне зиян келтіреді. Йод буымен демалғанда бас ауыру, жөтел, пайда болады. Көздің шырышты қабатына түссе көзден жас ағып, аурып және қызаруы мүмкін.
«Бөтелкедегі жын» Қажетті реактивтер мен құрал-жабдықтар:
мыс ұнтағы
азот қышқылы
сынауық
Тәжірибе барысы: Б ұл тәжірибені тартпа шкафты пайдалана отырып жүргізу керек. Тәжірибе концентрлі азот қышқылының ерекше қасиеттеріне негізделген. Көптеген қышқылдарға қарағанда концентрлі азот қышқылы (платина мен алтынды есептемегенде) металдардың белсенділік қатарындағы сутектен кейін орналасқан металдармен химиялық реакцияға түсуге қабілетті.
Сынауыққа концентрлі азот қышқылын құйып, оның үстіне мыс ұнтағын (мыс сым) саламыз. Сол кезде реакция жүріп, «қоңыр жынның» буын көреміз.
Бұл тәжірибені химия кабинетінен тыс жерде жасауға болмайды. Себебі, қауіпсіздік ережелері бойынша бөлінген азот оксидінің буы (қоңыр газ) өте қауіпті болып табылады.
Тәжірибенің реакция теңдеуі мынадай:
Cu + 4HNO3 = Cu(NO3)2 + 2NO2↑ + 2H2O
Тәжірибе барысы: Картопты екі бөлікке бөлеміз және оған йод ерітіндісін тамызамыз – картоп көгереді. Сосын дайын стақандағы крахмал ерітіндісіне бірнеше тамшы йод ерітіндісін тамызамыз. Бұл сұйықтық көгереді.
Бақылаймыз: алма – мүлдем көгермейді, банан – аздап көгереді, нан күшті көгереді. Бұл крахмалдың әр түрлі өнімде қаншалықты мөлшерде болатынын білдіреді.
Міне, сондықтан йод крахмалды анықтау индикаторы немесе анализаторы болып табылады.
